Ê¢ñëä³í ê¢ðäã Ðèììà Áàäìàåâà

Ìàíà òàœº÷ä íåðò³, äàìøëòòà, íåð òóóðñí õàëüìã êåëí³ áàãøíð îëí. Òåäí³ íåãíü Ðèììà ßìàíîâíà Áàäìàåâà. Ýí ´äðì¢äò, äèãò³º³ð êåëõë³, îêòÿáðèí 7-ä äàëí šèëèí ´´í³í ìàíà èöãò³ ¢ð òåìäãëš³í³. Êèèòí Ñèâðèí ºàçðò îëí ¢ðò³ ´ðê-á¢ëä äîëàäã÷ ꢢêí áîëàä 1948 šèëä ò´ðñìí.
Ðèììà ßìàíîâíàí òóñêàð ö´´êí á¢ë³í ¢ã³í áè÷õ³ð á³³í³â, ÿºàä ãèõë³ ýí ꢢêä ꢢã áຠíàñíàñíü àâí ìåäí³â. Õîë 1974 šèëä òàíüëäëàâèäí, îäà ê¢ðòë ¢¢ðëš éîâíàâèäí. Šèðºëèí õààëºäàí èèì öàºàí ñåäêëò³ ꢢíë³ õàðºñíäàí êåç³ ÷èãí áàéðëíàâ. Ê´äëìøèí õàëõàð, šèðºëèí ÷èãí éèðèí êåðã³ð ñ¢â-ñåëâã³í ´ã÷, äàìøëòàðí õóâàëöš, ýñ ìåäñí òîîòûì ö³³ëºš, ÷èêëš éîâíà.
Áàãø áîëõàð áè÷êí³ñí àâí áèéä³í ê¢ñë ò³âš³ñìí. Òåðíü ó÷ðòà, ÿºàä ãèõë³ ýöêíü ßìàí Àíäæóðàåâè÷ Àíäæóðàåâ îëí šèëä³í Öàºàí Íóóðèí øêîëä ýêëö êëàññèí áàãø áîëš ê´äëš éîâñìí. Òèèì ¢ëã¢ð ꢢêíäíü èê óðìä ´ã÷³ñíü ëàâòà, òèèã÷ê³ä Ðèììà áè÷êí³ñí àâí áèëã-ýðäìò³, îëí òîîòàð ñîíüìñäã ꢢêí á³³ñìí.
Êðàñíîÿðñê êðàéèí Óæóð áàëºñíä íåãäã÷ êëàññò îðàä, ò´â óõàòà êåë³ðí îëí ³ìòèã ´âð¢ëäã á³³ñìí. Õ´´ííü ò´ðñêí ºàçðòàí èð³ä, ñóðºóëÿí Öàºàí Íóóðèí øêîëä ò´ãñ³ñìí. Ê¢¢êí ´ñ³ä-áîñàä, òààñòà êåðã³í ø¢¢š àâõ öàã èðâ. Íåã ÷èãí êåìä àëìàöëãî Õàëüìãèí Õàðòè Êàíóêîâèí íåðò³ áàãøíðèí ó÷èëèùò îðâ. 1971 šèëä ñóðºóëÿí ò´ãñ³º³ä ê´ãšìèí áàãø ãèñí äèïëîì ºàðòàí àââ. Ò´ðñêí øêîëäàí ê´ãšìèí áàãøàð èðš ê´äëâ. Ñåë³í³ ꢢêäò äó-áè äàñõàä, îëí ìàðºàñò îðëöàä, ýðäìèí êå욳㠴´äë¢ëš éîâñí áîëäã.
Öàã äàâàä, áààõí ꢢêí òààñòà, äóðòà ꢢº³í äàõàä, õ³ðä ºàðàä ¡ñòèí ðàéîíà Ñìóøêîâîå ñåë³íä ê´ãšìèí áàãøàð ê´äëâ. Õ´´ííü ìåäðë³í 㢢ä¢ëõ³ð ñåä³ä, ê´äëí á³³š Õàëüìã ãîñóíèâåðñèòåòèí ôèëîëîãè÷åñê ôàêóëüòåòä îðàä, îðñ êåëí³ áîëí ëèòåðàòóðèí áàãøèí ýðäìò³ áîëâ. Îëí šèëä³í õàëüìã êåëí³ áîëí ëèòåðàòóðèí áàãø, äèðåêòîðèí äàðóê, õ´´ííü Ñìóøêîâîå ñåë³í³ 8 šèë³ øêîëûí äèðåêòîð áîëš ê´äëâ.
ijê³ä ýäí³ ´ðê-á¢ë Ýëñò¢ð í¢¢š èðâ, Ðèììà ßìàíîâíà ñóðºóëü-ýðäìèí ìèíèñòåðñòâèí êåëí-óëñèí ³œãä ê´äëš éîâàä, öààðàíäíü òåð¢í³ ñåäêëä ´´ðõí ê´äëìøèã áàãøíðèí ìåðãšëò ´´äë¢ëëºí³ èíñòèòóòûí õàëüìã êåëí³ áîëí ëèòåðàòóðèí êàôåäðò îëš àâàä, òåíä³í ìåòîäèñò áîëš ê´äëâ. Áàãøíðèí ìåðãšëò ´´äë¢ëëºí - èê ÷èíðò³, äààâðòà ê´äëìø. Õàëüìã êåëí³, ýêëö êëàññèí áàãøíðò, ýýšíðò, ñóðºìšëà÷íðò ìåðãšëòèíü ´´äë¢ëš ñ³í áåëäâðò³ ëåêö êåõèí ò´ë³ êåñãèíü ìåäõ, óìøõ êåðãò³ á³³ñìí. Íåã ¢ë¢ òåäíë³ ê¢¢íäš, ñ¢â-ñåëâã³í ´ã÷, óõàí-òîîëâðàðí õóâàëöäã ñààì òàñðõàí óãàºàð õàðºäã áèë³.
Áààõí áàãø, ñóðºìšëà÷ áîëºíä óðìä ´ã³ä, êåš-ê¢ö³ñèíü ¢íë³ä éîâõëà áàñ àìð êåðã áèø ãèñí óõàí îðíà. Òåð õîîðíä ìåòîäè÷åñê ìàòåðèàëìóä áè÷³ä îëí áàãøíðò êåðãò³ òîîòûíü öàãëàíü áåëäš, áàðëš éîâëà. Äàìøëòòà ìåòîäèñò àðâ ºàð ìåòîäè÷åñê ä´œöë, äåãòð áàðò áåëäš ºàðºâ.
Ò´ðñêí êåëíä³í õàðó, õóðö, îëìºà êåëò³ Ðèììà ßìàíîâíàí õîâð áèëã-ýðäìèíü "Ñåäêëèí àéñ" ãèäã áààõí äåãòð³ñ ìåäí³âèäí. Áè÷ñí ø¢ëã¢äíü, é´ð³ëèí ¢ãì¢äíü îëí ýëãí-ñàäíäíü, ¢¢ðì¢äòíü îíüäèí èê áàéð-áàõìš áîëíà. Íàñí-šèðºë³í ñóðºóëü-ýðäìë³ çàëºëäóëñí ê¢í Ðèììà ßìàíîâíà áèé³í õ´âò³ ꢢíä òîîëíà. Õàëüìã êåë äàñëºèã ãèèãð¢ëõèí, ÷èíðèíü ´´äë¢ëõèí ò´ë³ áຠáèø ê´äëìø ê¢ö³š éîâíà. Ýíäð ´äð ê¢ðòë ðàäèîí, òåëå¢çëèí ê´äë³÷íðë³ õàðºàä, ñîœñõâðòíü îðëöàä, ò´ðñêí êåëí³ ò´ð³ð ꢢíäâð êåí³.
Ðèììà ßìàíîâíàí êåš-ê¢ö³ñèíü, áàãøèí ê´äëìøèíü òàœº÷èí áîëí îðí-íóòãèí ºàðäâð ´´ä³í³ð ¢íëñèíü îëí à÷ëâðíü ãåð÷ëš³í³. ²ð³ñ³í ñóðºóëü-ýðäìèí éè뺳í ñ³í ê´äë³÷, Õàëüìã Òàœº÷èí à÷òà áàãø, ê¢÷-ê´ëñí³ âåòåðàíà ´´ä³í íåð 碢ñìí, êåñã ºàøãàð à÷ëãäñìí.
Ðèììà ßìàíîâíà ´ðê-á¢ë³í ÷èãí òåš³š Íèêîëàé Ýðäíèåâè÷ë³ õàìäàí íè-íåãí á³³š Âàëåðà ê´â¢º³í óõàí-ñåäêë³í íåãä¢ë³ä ´ñêš éîâëà. Áîëâ õàëüìãèí êåëñí ¢ã á³³äã - ê¢í íåã³ð éîâäãî, õàðì ò´ðõä, ãåðèí ýçíü ýðò ñ³³º³í õ³³â. ʴ⢺³í ñóðºõ, ê´äëìø³í êåõ äààâðòà êåðã³í Ðèììà ºàíöàðí äààš éîââ. Êåä¢ ê¢íä áîëâ ÷èãí ê¢ñëä³í ê¢ðâ. Îäà ýí ê¢íäò³ ꢢêä ê¢í õ´âò³ ýê, ýýš, Âàëåðà ê´â¢íü ýöêèííü íåð äóóäóëš òàœº÷äàí íåðò³, òîîìñðòà, ìåäðëò³ ê¢í áîëâ. ¥äã³ öàãò Âàëåðèé Áàäìàåâ Õàëüìã óíèâåðñèòåòä áàãøëš ôèëîñîôñê íîìèí äîêòîð, ïðîôåññîð, êàôåäðèí ºàðäà÷ áîëš ê´äëš éîâíà.
Õîéð à÷ ꢢêíü, íåã šè÷ ꢢêíü ýýš³í áàéðëóëš šèðºëèí áàéð-áàõìš áîëàä éîâíà.
- çÊ¢íäò³ Ðèììà ßìàíîâíà, ç¢ðêíè ñåäêë³ñí îí÷òà ´´íë³òí òàíèã é´ð³š³í³â.
Àâñí íàñíòí ´ëç³ò³, öàºàí õààëºòà áîëš,
À÷ èêò³ ýýš óò íàñòà, áàò êèøãò³ áîëš,
Òîëºà äååðòí øàð íàðí ìàíäëš
Ê´ëèòí ê´ê íîºàí îðàš éîâòõà!
Ñàíñí òîîò íîìèí ê¢÷³ð á¢òòõ³.
Ê´â¢í-áåðä³í, à÷íð-šè÷íðò³í, ýëãí-ñàäíäàí
Îäà÷í îëí šèëä³í ò¢øã, í¢äí-àìí áîëš
Ãåì-øàëòã óãà, òîëºà ìåíä šè𺚠éîâòí!
ÈÂÀÍÀ Íàäåæäà,
Ýëñò áàëºñíà Îðñ êåëí-óëñèí
ãèìíàçèí õàëüìã êåëí³ áàãø