Ñèâðèí çîâëœãèã äààš ºàðëà

Ïðèþòíà ðàéîíà Íàðòà ñåë³íä á³³äã õàìãèí íàñòà óëñèí íåãíü Áîîâà Áîëäûðåâíà Ìàíäæèåâà ì´í. Šèðºëèííü òóðøàðò ÷èäë³í ³ðâëëãî ê´äëš éîâñí, ¢ð³í ´ñêš-áîñõñí ìåä³ò îäà ꢢêí³ííü, çååíðèííü šèðºë ¢çš, õ´â-êèøã³í ýäëš³í³. Áîîâà Áîëäûðåâíà íàéí ºóðâí íàñòà áîëâ ÷èãí, áàºèí³ð ñåðãëœ, èí³äò³-íààäòà òèíüãð ÷èð³ò³, ò´âø¢í çàœòà ê¢í.
Áîîâà Áîëäûðåâíà áè÷êí öàãòàí Ñèâðèí çîâëœãèã, ê¢÷ð-ê¢íäèã äààš éîâñí áîëäã. 1935 šèëä Ïðèþòíà ðàéîíà 2-÷ ¡ëä÷í³ ñåëüñîâåòèí ìåäëä îðäã á³³ñí Ñàìòí Ñàëà õîòíä ýí ò´ðñìí. Õàëüìãóäûã Ñèâð¢ð í¢¢ëºõèí ´ìí Áàëã ñåë³í³ ýêëö øêîëä 2-÷ êëàññò ñóð÷àñìí. Ýí¢í³ òîäëâðàð, ä³³í³ ´ìí Ëèäæèåâ Êþëìèí Ëèäæèåâè÷ øêîëûã ºàðäš éîâñìí.
ͳ³ìò³ä³í Áîîâà ýêò³º³í, 䢢íðò³º³í êèèòí Ñèâð¢ð í¢¢ëºãäë³. Òåð êåìä ýöêíü Õàð ªàçðò ìàë õ³ð¢ëš ¢âëçëëºíä éîâñìí. Òåã³ä ãåð-á¢ë³ñí ñàëó òóóãäñìí. Ýäí³ ´ðê-á¢ë Òþìåíñê îáëàñòèí Ãîëûøìàíîâñê ðàéîíà Ïîäìàëèíîâêà ñåë³íä òóñëà. Îðñ êåë ìóóºàð ìåääã õàëüìãóä ç´â³ð ò¢ðš éîâñìí. Ýäí õàâðàð óðºñí òåœãðèí êè, á´´ëšðº öóãëóëš èääã á³³š. Ýí ñåë³íä îëí êåëí-óëñèí ýë÷íð áèë³. ¥ð-´â÷ ñåäêëò³ óëñ õàëüìãóäëà õîò-õîîëàð õóâàëöäã á³³š. Áîîâàí ýêíü õàð ê´äëìø êåš éîâñìí. Ýêíü ´äðèí äóóñí ê´äëìøò³í éîâõëà, ꢢêäòíü ìîä ê´ð³äõ, ìîä ÷àâ÷õ ÷èäë-÷èí³í óãà á³³ñìí. Òèèãõä íåã ñåë³íä á³³ñí ê´â¢ä áåø ò¢ëõ ìîä áåëäõäíü ä´œ ê¢ðñí³ òóñêàð Áîîâà Áîëäûðåâíà îäà ÷èãí õàíëòòà ñåäêëò³º³ð òîäëíà.
ij³í³ ´ìí õ³ðä ºàðñí Áîîâàí ýã÷íü Òîãó Ñèâðò áàñ íåã ºàçðò éîâëà. Òåã³ä ýöê³í õ³³º³ä áè÷ã¢ä áè÷³ä á³³š, àøòíü ýöê³í îëš àâñìí. Êåñã šèëèí ýðãöä òóóâðò ñàëó éîâñí ýöêíü Áîëäð õ´´ííü Ïîäìàëèíîâêà ñåë³í¢ð èð³ä, ´ðê-á¢ëò³º³í õàìäàí á³³â. 1940-÷ šèëä ò´ðñí Ìèøà áîëí 1943-÷ šèëä ò´ðñí Ñàðœ ê´â¢äíü ýöê³í ìàðòàä òàíüëãî, ꢢí³øëäã áèë³. Ê´â¢äíü ´äðèí äóóñí ºàçà 㢢º³ä íààääìí, àñõíäíü ãåð¢ðí îð÷êàä, ýêä³í èèãš êåëäìí: "Ýí ´âãèã ãåðò³ñ ºàðºòí, ìàäí õîòàí èäõ³ð á³³í³âèäí". Ýöêíü öàë áóóðë ¢ñò³ áîëäãòàí ê´ãøí á³³äëò³ á³³š. Íåâ÷êí çóóð á³³š³º³ä, õàìãèí ò¢ð¢íä îòõí ê´â¢í Ñàðœ ýöêä³í èšëä³ä á³³â. Ýí¢ã áè÷êí áîëäãòíü ýâë³ä, ³ìò³õí þì ´ã³ä ýöê볺èíü èšëä¢ëñìí. Ìèøà ê´â¢íü áîëõëà óäàí öàãò ºàðºñí ýöê³ñí çóëäã á³³š.
Ñèâðò Ìàíäæèåâèõí³ á¢ëä Áåë³ áîëí Äóëàõí ꢢêäíü ãåìí³ä ´œãðš îäâ. Õ³ð ºàçðò Áîîâà Áîëäûðåâíà ´ñ³ä-áîñàä, ãèšãò³ ꢢêí áîëâ. Öàã ñîëüãäàä, 1958 šèëä õàëüìãóä íèðã³ä-í¢ãø³ä ºàçð-óñíóðí òåìöâ. Öóºàð òàœº÷àí øèí³ñ áîñõõàð 㢚ðâ. Áîîâà Áîëäûðåâíà ýê-ýöêò³º³í, 䢢íðò³º³í ò´ðñêí ºàçðòàí èðš, Ïðèþòíà ðàéîíà Ñàìòí Ñàëà õîòíä ᢢðëâ. Õ´´ííü ýäí³ ´ðê-á¢ë Áóºó õîòíóð í¢¢š ºàðâ. Íèíèã Ãàãàåâíà áîëí Áîëäð Íèìæàíîâè÷ Ìàíäæèåâèõíèã îäà ÷èãí íåã ºàçðà óëñ ñ³³í³ð òîäëíà. Áîëäð Íèìæàíîâè÷ Ñèâð³ñ èðñí³ õ´´í íàñòà áîëâ ÷èãí ñîâõîçä ìàíà÷àð ê´äëš éîâñìí. Ìåä³ò õàëüìã àâúÿñ-çàœøàëìóä, àìí óðí ¢ãèí ç´´ðèã ñ³³í³ð ìåääã á³³ñìí. Õàëüìã ãîñóäàðñòâåíí óíèâåðñèòåòèí îþòíð èð³ä, ìåäš éîâñí òîîòûíü áè÷š àâäã áèë³.
ªàçðòàí èðñí³ õ´´í Áîîâà Áîëäûðåâíà á³³ðí ýäë-àõóä ê´äëâ. Àðº-÷èäë³í ³ðâëëãî îëíà êåðãèí ò´ë³ øóíš éîâñìí. Òèèãõä "Ïîáåäà" ñîâõîç òî-òîîìš óãà õ´´ò³, îëí áîä ìàëòà ýëâã-äåëâã, á³³õò³ ýäë-àõó á³³ñìí. ¥âñí-òîîñí ýëâã, ñîâõîçä õàäš, öîêš àâñí áóóäÿí óðºöèã ç´´õä ìàøèäèí ê¢÷í ³ð³ ê¢ðäã á³³ñìí. Èê ÷èãí òîê äååð ýœä³í áóóäÿ îâàëºàòà á³³ñìí. Ìàëûí òîîºàð ÷èãí, ò³ð³-òåìñí³ óðºöàð ÷èãí ýäë-àõó çóðàºàí äàâóëš ê¢ö³äã áèë³. Ìàë, ò³ð³-òåìñí ýëâã á³³ñí òåð öàãò ê´äëìø äàëà áèë³. Áîîâà Áîëäûðåâíà "Ïîáåäà" ñîâõîçä îëí ç¢ñí ê´äëìø êåš éîâñìí, ìàëàñ ò´ë àâëºíà, õ´ä êèðºëºí³ êåìä ê´äëñìí. Õ´´ííü ýäí³ ´ðê-á¢ë Íàðòà ñåë³í¢ð í¢¢š ºàðñìí.
Áîîâà Áîëäûðåâíà áèéíü öàºàí ñàíàòà, ¢íí-÷èê ñåäêëò³, ê´äëìø÷ ê¢í áîëäã ò´ë³ä³í êåç³ä ÷èãí îëí äóíä òîîìñð ýçëš éîâñìí. Êåí àõàí ê¢íäëäã, êåí 䢢º³í ýðêë¢ëäã àâã-á³ðö, ÷èê ñóðºìš Ëþáà ꢢêíä³í, Šèðºë çå ê´â¢íä³í áîëí Áàéðòà çå ꢢêíä³í ´ãñí áîëäã. Îäà Áîîâà Áîëäûðåâíà àìð-òàâàðí ꢢêí-ê¢ðãíä³í á³³í³. Þ ÷èãí êåõä³í ýâò³, óðí ºàðòà ê¢ðãíü Àíàòîëèé Èâàíîâè÷ Öîõóðîâ ãåðèí êåö-òààëûíü ÿñðóëš, ´´ðõí óëñòàí òààëìšòà á³³äë òîãòàíà. Áè÷êí öàãòàí Ñèâðò òóñš, ´ëí éîâš, äàëà ìó þì ¢çñí Áîîâà Áîëäûðåâíà ê´ãøðñí öàãòàí ꢢêí-ê¢ðãí³ííü, çååíðèííü ñ³³õí šèðºë ¢çš, ñåäêëíü ñàíàìð á³³í³.

Ìàðãàðèòà ÀÐÇÀÅÂÀ
È.Ìóçðàåâàí öîêñí çóðã