"Àõûñêà" ò¢ðã ñîéë õàäºëíà

Ò¢ðã óëñ Õàëüìã Òàœº÷ä èð³ä á³³ðøëñí öàãàñ ºó÷í šèë áîëš éîâíà. Ýäí Ãîðîäîâèêîâñê áîëí ßøàëòàí ðàéîäò íóðºëš á³³í³. Õàëüìã ºàçðò èšëä³ä, ꢢêä³í ´ñê³ä, ò´ðñêí êåë³í, ñîéëàí áîëí àâúÿñàí õàäºëš, ýäí òàëäàí êåëí-óëñëà íè-íåãí á³³í³. Îëí šèëä³í Ãîðîäîâèêîâñê ðàéîíà Âèíîãðàäíîå ñåë³íä á³³äã ò¢ðã óëñ "Àõûñêà" ãèäã îëíà íèèö³ á¢ð䳚, èðëöœã¢ íåðò³ ôîëüêëîðí êîëëåêòèâ òîãòàñìí. Ýí íèèö³ã îäà Àëèìæàí Ìóðàäîâ ºàðäšàíà. Ýí¢í³ êåëñ³ð, îäà ðàéîíä õîéð ì蜺í øàõó ò¢ðã á³³í³.
Áèéíü Àëèìæàí Æàáèðîâè÷ õàëüìã ºàçðóð õ´ðí éèñí šèë õîîðàí í¢¢š èðñìí. Ýíä Õàíèôà Òàìàëîâíà àâàëüòàºàí òàâí ¢ð³í áîñõàä, ê¢ êåâ, îäà 16 à÷-çååò³, 3 šè÷ò³ ààâ-ýýš õîéð áîëíà. Ýäí "Ïðîëåòàðñêàÿ ïîáåäà" ÑÏÊ-ä îëí šèëä³í ê´äëš éîâñìí, ãåðèí ýçí òðàêòîðèñò, àâàëüíü áîëõëà ñààëü÷ áèë³, ýäë-àõóí ºàðóäò áàñ ê´äëñìí. Îäà ýäí à÷òà àìðëºíä á³³í³.
"Àõûñêà" ãèñí öàºàí óóë ãèš îð÷óëãäíà. Ýäí³ ´âêíðíü á³³ñí ºàçð - Ãðóçü îðí-íóòãèí Ìåñõåòèÿ ãèäã îðì áîëíà. Òåíä šèëèí ä´ðâí öàãò óóëûí îðà öàñíä á¢ðêãäñí á³³í³, èê õîëàñ öàºàí îðà ¢çãäí³. Òåã³ä ò´ðñêí ºàçð-óñàí ñàíš, ´âêíðèííü ñàíë òåâ÷š ýäí îëíà íèèö³º³í èèãš íåð³äñí áîëšàíà. Îëíà îðãàíèçàö ò¢ðã êåëí-óëñèí êåë õàäºëëºíà, ñîéë äåëãð¢ëëºí³ õàëõàð ¢¢ëäš, ´âêíðèííü àâúÿñ-çàœøàë áè÷êä¢äò ìåä¢ëõ ê¢ñë ´ìí³í ò³âí³. Êåëõä, äîðàñ ´ñ÷ éîâõ áè÷êä¢ä ò´ðñêí êåë³í ñ³³í³ð ìåäí³, þœãàä ãèõë³ ýäí ãåðò³í çóã ò¢ðã êåë îëçëíà. Ìåä³òíð áè÷êä¢äò êåëí-óëñèí àâã-á³ðö çààš, ò´ðñêí ºàçð-óñíàííü òóóšèí òóñêàð êåëš ´ãí³. ¥ðê-á¢ë áîëºí ò¢ðã óëñèí àâúÿñàð á³³š, áè÷êí³ñíü àâí ñóðºìš ´ãí³. Íàé ê¢ðñí Ìóõàììàä Ìóçàôàðîâ, éèðò³ ×è÷àã Ðàñóëîâà áîëí éèðí çóðºàòà Øàðàôàääèí Äàâðèøåâ äîðàñ ´ñ÷ éîâõ áè÷êä¢äò ò¢ðã óëñèí àâúÿñ çààš, àìí ¢ãèí ç´´ð äàñõíà, êåñã äîìã, òóóš êåëš ´ãí³.
Óðàçà-áàéðàì áîëí Êóðáàí-áàéðàì ýäí³ ºîëëã÷ áàéðèí ´äðì¢ä áîëíà. Ýí áàéðèí ´äðì¢äò ýäí óðäàñíü áåëäâð êåš, àõ ¢éèí óëñèã ê¢íäëš òîîíà, áຠòåòêâðò³ áîëí îëí ¢ðò³ óëñò äåì ê¢ðãí³, îëíà í³ð á¢ðä³í³. Ýí í³³ðò öóºàð îðëöš, äó-áèèº³í ºà𺚠õàìäàí ñåðãìšò³º³ð àìðíà. Öàºàí Ñàð, Çóë, Ìàñëåíèöà áàéðèí ´äðì¢äèã ýäí áàñ õàìäàí òåìäãëäãíü ñ³í àâúÿñò òîõðâ. Ñåë³íä áîëí ðàéîíä áîëäã êåðã-¢¢ëäâðì¢äò ýäí õàëüìã, îðñ áîëí òàëäàí êåëí-óëñëà çåðãëš ò¢ðã óëñèí ñîéëëà áîëí àâúÿñìóäëà òàíüëäóëíà. Ò¢ðã óëñ õ¢ðì ÿºš äàâóëäã àâúÿñèã ýäí ¢ç¢ëš, äó-áè äàõóëš ´â³ðö ñ³³õí ïðîãðàìì ¢ç¢ëí³. Èê í³ð áîëõëà, À.Ìóðàäîâ ºàë äååð èê õ³³ñíä ïëîâ ÷àííà. Íààðàí í¢¢š èðõèííü ´ìí ýäí³ ´ðê-á¢ë Óçáåêèñòàíä á³³ñìí, òåíä óçáåê êåëí-óëñèí ´´ð á³³º³ä, ïëîâ ÿºš ÷àíäãèã äàñ÷ àââ. Ò¢ðã êåëí-óëñ áàñ ïëîâ ÷àííà. Áîëâ À.Ìóðàäîâèí êåëñ³ð, ò¢ðã óëñ ïëîâèã øàð ëóó✠óãàºàð öàºàí òîñíä áîëºíà, óçáåêñê ïëîâèã ÷àíñí öàãò øàð ëóóâœãèã áîëí 쳜ãðñèã îëàð îëçëíà. ijê³ä ýí óçáåê êåëí-óëñèí äóðòà ëàãìàí, ìàíòû, øóðïà, õèíêàë áîëºõäàí éèð äóðòà. Ýííü ñ³³õí áè÷êíäê öàãèã òîäëóëäã êåâò³ ãèš ñàíãäíà.
- Ñåë³íä äîëàí õîíã áîëºí ÿìð íåã í³ð, õ¢ðì, ´´íèí áàéð áîëíà. ªó÷í šèëä³í áè ³ìòí³ í³³ðò õîò ÷àíš, òåð¢ã³ðí ´ðê-á¢ë³í òåš³í³â. Íàíä îëí ç¢ñí êåìš³ò³ õ³³ñí á³³í³. 80 êèèë êåìš³ò³ õ³³ñíä ïëîâ ÷àíõëàðí ìàõèã, òóòðºèã áîëí øàð ëóóâœãèã àðâí òàâàä êèèë áîëí 4 ëèòð òîñ îëçëíàâ. Ýííü 200 ê¢ òîîõä ê¢ðòí³. ªàëä ºàöóðèí, øàð ´ðãèí áîëí íàíü ÷èãí òàëäàí çåð-çåìøèí ìîääûí á¢÷ðì¢ä îëçëíàâ, òåäí³ñ ºàðñí óòàí áîëºñí õîòä áàñ àìò ´ãí³. ijê³ä àéâàã êåð÷³ä íåìõë³ áàñ àìòíü ´â³ðö áîëíà,- ãèš Àëèìæàí Æàáèðîâè÷ êåëí³.
"Ìàíà ä³ä³ (“ààâ” ò¢ðã êåë³ð) õàìãèí ñ³í çàì÷",- ãèš à÷íð-çååíðíü ààâàí áóóëüõëà, ýí áàéðëàä èèì àã÷ì ýí¢í³ šèðºëèã óòäóëíà ãèš òîîëíà.
Êóðáàí-áàéðàì, Óðàçà-áàéðàì ãèäã êåëí-óëñèí áàéðèí ´äðì¢ä áîëõëà ýí õîò ÷àíàä, óãà-ÿäó, áຠòåòêâðò³ óëñèã òîîíà. Âèíîãðàäíîå ñåë³íä ì´ðã¢ëèí Ãåð á³³í³, òåíä äîëàí õîíã áîëºí áàñœ ´äðë³ ìóëëà íîì óìøíà. Àëèìæàí Æàáèðîâè÷ áóðõíä ø¢òäã, ñ¢çã÷ ê¢í, ´âêíðèííü àâúÿñàð á³³í³, äîëàí õîíã áîëºí ì´ðã¢ëä îðëöíà. Ýí ìóñóëüìàí óëñèí ò´ë³ ³ð¢í ãèš òîîëãääã Ìåêêà áàëºñíä îäàä, òåíä õàäæ ãèäã êåðã ê¢ö³º³ä èðâ. ²ð¢í ºàçðò õ´ðí íåãí ´äðò³í á³³º³ä, îëí áóðõíäàí çàëüâðàä, áèé³í öåâðë³ä, ³äñ àâñíäàí ýí áèé³í õ´âò³ ꢢíä òîîëíà.
Õàëüìã Òàœº÷ ò¢ðã óëñò ò´ðñêí áîëâ. Çóã òåð áèéíü ò´ðñêí ºàçð ñàíãäàä, ´ñ³ä-áîññí ºàçðàí ä³ê³ä íåã ¢çõ ³ð¢í ñàíàí ìåä³òíðèí ÷ååšèí êèë³ñí áîëíà. Ààâ-ýýšíðèííü ñàíñí ñàíàºèíü ê¢ö³º³ä, îëíà îðãàíèçàöèí ñåäâ³ð³ð ºóðâí šèë õîîðàí 23 ìåä³ò Ãðóçü îðí-íóòã îðš, Ìåñõåòèÿ ºàçðòàí ê¢ð³ä, ´âêíðèííü ¢ê³ðò ì´ðã³ä èðâ. Òåäí³ òîîä éèð ê¢ð÷ éîâõ Àçèçà Àñëàíîâà áàñ ò´ðñêí ºàçðòàí îäñíü ýýšä èê îìã ¢¢ä³â. Íèäí ä³ê³ä ä´ðâí ê¢í, òåäí³ òîîä Àëèìæàí Ìóðàäîâ, áàñ Ìåñõåòü îäâ. Ýí¢í³ êåëñ³ð, ýê-ýöêèí ãåðíü îäà ÷èãí á³³í³.
Îäàõí Ýëñòä îëí óëñèí íèèöëòèí ¥äðò íåð³äãäñí áàéðèí êåðã-¢¢ëäâðò Ãîðîäîâèêîâñê ðàéîíà Âèíîãðàäíîå ñåë³íä á³³äã ò¢ðã êåëí-óëñèí "Àõûñêà" ôîëüêëîðí êîëëåêòèâ îðëöñí áèë³. Ýäí ò¢ðã êåëí-óëñèí àâúÿñìóäëà òàíüëäóëš, áàéðò îðëöà÷íðèã ñåíð õîò-õîîëàð òîîš, äó-áè躳ðí îëíà ç¢ðê àâëâ. Ýí êîëëåêòèâèã ñåë³í³ ñîéëûí ãåðèí äèðåêòîð Òàòüÿíà Ìàñëåé ºàðäíà. Òàòüÿíà Âèêòîðîâíàí êåëñ³ð, îäà àðâí ꢢêí-ê´â¢í êîëëåêòèâä îðíà, ýäí ò¢ðã óëñèí áè áèèëí³, ýäí³ àâúÿñ ¢ç¢ëí³. Ò¢ðã óëñèí îëíà îðãàíèçàö ýäíä êåëí-óëñèí õóâö-õóíð óéš ´ãâ, ÿìð íåã øèí áè äàñš àâõä ñ¢â-ñåëâã³ðí ä´œ áîëíà, ñåë³íä á³³äã ìåä³òíð àâúÿñ-çàœøàëûí òóñêàð áè÷êä¢äò çààš ´ãí³.
Öàñíä á¢ðêãäñí óóëòà ºàçðò ´ñ³ä-áîññí óëñ õàëüìã ó ´ðãí òååãò îëíà õîðìàä áàãòš íè-íåãí á³³í³. Õàëüìã ºàçðèã ýäí áàñ ýâð³ííü ò´ðñêí ºàçðò òîîëíà, þœãàä ãèõë³ ýíä ýäí³ ¢ðäíü ´ñ³ä-áîñàä øêîëä îðâ, îëí ¢¢ðì¢äò³ áîëâ. dzðìñíü ýíä òàëûí êåëí - óëñëà õàíüöàä, ´ðê-á¢ëì¢ä³í òîãòàâ, áè÷êä¢ä øêîëä õàëüìã áîëí îðñ êåë äàñíà, äó-áè ìåäí³. Ò¢ðã óëñèí ñîéëûã, àâúÿñèã áîëí ò´ðñêí êåëèã ýäí ³ð¢í³ð õàäºëš éîâíà.
Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ
ÇÓÐÃÓÄÒ: Àëèìæàí Ìóðàäîâ èê õ³³ñíä ïëîâ ÷àíšàíà;
ò´ðñêí Ìåñõåòèÿ ºàçðò;
"Àõûñêà" ôîëüêëîðí êîëëåêòèâ Ò.Ìàñëåé ºàðäà÷òàºàí