Ñàíàí-ñåäêë³ðí õóâàëöšàíà

Áàãø ê¢í îíüäèí þí áîëñàð ñîíüìñàä äàñ÷êñí óëñ. Òåäí äóíä õàëüìã êåëí³ áàãøíð õàëüìã êåë³ð áàðëñí þìíä îíüãàí ´ãí³, ãèš êåëõë³, õóäë áîëøãî.
Áè îäàõí øèí äåãòð óìøàä, ÷ååš³í áàéðëóâ. Ýííü Õàòóåâ Íèêîëàé Ñåíÿåâè÷èí ¢¢ä³ñí ¢¢ä³âðì¢ä: ø¢ëã¢ä áîëí õîéð ïîýì, õóðàœºóí íåð³äëºíü - "Õîéð ijðêèí åâ³ë" ("Áëàãîñëîâåíèå äâóõ òàð"). Ýí äåãòð õîéð êåë³ð áè÷ãäš. Ýííü ´äã³ öàãèí íåêâð³ð ê¢ö³ñí ê´äëìø. Àìð ñ³³õí êåëíü, ó ÷ååš³ñ ºàðñí öàºàí ñåäêëíü óìøà÷èí ç¢ðê ýçëš, çàÿäàð šèâð óðºàíà. Ò¢¢ðâ³÷ ýâð³ííü ñàíñàí, ýâð³ííü òåœê³í óãà ýœêð ºàçð-óñíàííü òóóš, ´´ðõí ýëãí-ñàäíàííü, ¢ð-àìðãèííü òóñêàð òîäðõàºàð ö³³ëº³ä, ñàíàí-ñåäêë³ðí ìàäíëà õóâàëöšàíà.
Íèêîëàé Õàòóåâ - ´äã³ öàãèí ø¢ëã÷. Ø¢ëãëš áè÷ñí çîêúÿëìóäûíü îðñ êåëíä Â. ×îíãîíîâ îð÷óëš. Õàëüìã êåëò³ îð÷óëà÷ ò¢¢ðâ³÷èí ¢¢ä³âðì¢äèí ºîë ñåäâèíü, óõàºèíü, ó÷ð-óòõèíü ñîíüí êåâ³ð ¢ç¢ëš³í³. Ò¢¢ðâ³÷ îð÷óëà÷ õîéðèí òîîëâðíü íåãí ãèš ñàíãäíà.
Íèêîëàé Ñåíÿåâè÷ äåãòð³í Òàëòàõíà ³œãä³í íåð³äš³í³. "Áàãø", "Òååãèí ¢ðí Ñàòêóºà Ï¢ðâ³", "¥ð÷ä ò´´íðñí çîâëœ" ãèäã ø¢ëã¢äíü ýãë óëñèí òóñê àõð òóóšñ. Îëí äóíäàí òîîìñðòà ³ìòí³ íåðíü ì´œêðí³ ãèñí óõàí-òîîëâðòà. Ôèëîñîôñê ÷èíðò³ ø¢ëã¢äò³í ("Ýêëö - ÷èëã÷", "Ìàíà ç´´ð") ò¢¢ðâ³÷ ê¢¢í³ šèðºë éèðòìšë³ çàëºëäàòàºèíü ìåä¢ëš³í³. Õàëüìã êåëí³ ç´´ðèíü ¢íëš ÷àäëãî ò¢ðš³õ, êåë³í ÷èãí, ç¢ñ³í ÷èãí ãååš³õ ìàäí ò¢¢ðâ³÷èí ÷ååšèí çîâëœ ñ³³õí ìåäš³í³âèäí.
Ýêëöä - ÷èëã÷ä éèëºðëò õ³³õë³,
Ýðêí ö³³ëºâð ò´´ëãò îëòí.
Ò´ãðã ò´´ëãò ýêëö óãà,
Ò´ã³ë¢ë³ä õ³ë³õë³, ÷èëã÷ óãà.
("Ýêëö - ÷èëã÷")
¡ëã¢ð, äîìã, é´ð³ë,
Óóë õàëüìãèí çàœøàë,
¥âêíðèí çàÿñí êåëí -
¥äã³ öàãèí ç´´ð.
( "Ìàíà ç´´ð")
Ýí äåãòðò õîéð ïîýì îðš: "ªóðâ õàëºóëñí Ì´œê³" ("Òðèæäû ñòðåëÿíûé Ìåíêÿ"), "Õîéð ijðê" ("Äâå òàðû"). "ªóðâ õàëºóëñí Ì´œê³" ãèäã ïîýìäàí ò¢¢ðâ³÷ "¢êøãî ê¢í ¢êäãî" ãèäã òîîëâðàðí õóâàëöšàíà. Áè÷êí Ì´œê³ ä³³í³ öàãò ãåðòíü òóññí òîâèí ñóìíàñ àëäðš ºàðíà, õîéðäàä ñàìîëåòàñ óíšàõ õîðºëšíàñ ñ´ðâ àâëãî ³ìä ¢ëäí³, ºóðâäàä õàìäàí ñóðäã ê´â¢íü ýöêèííü áó àâàä õàõëàíü, Ì´œê³í ´´ð éîâñí ê´â¢í àëãäíà. Èèì ñîíüí òóóš.
"Çåòêð³ñ çóëš áîëäãî,
Çåòêð êåëš èðäãî".
"Õîéð ijðê" ãèäã ïîýìäàí ø¢ëã÷ ê¢¢í³ šèðºëä šèãò³ þìí õàðºäãèã áè÷š.
Õîéð ijðê ò¢œøš óóëüñìí,
Õàðœºó òååãò ãååäð³ä îëäñìí.
Ýýì³ñíü öóñí ÷èèõëòš ºàðâ÷í,
Åâ³ë³í îëíä òóñõàš éîâäìí.
²ð³ñ³í áè÷³÷íðèí íèèö³í³ ãåø¢í áîëñí ê¢íäò³ Íèêîëàé Ñåíÿåâè÷èã áàéðëš é´ð³š³í³â. Êåš³õ êåðã-¢¢ëòí ê¢ö³ìšò³ áîëš, öàðàíäíü ÷èãí îëí óìøà÷íðàí áàéðëóëš, îí÷òà, ñîíüí ¢¢ä³âðì¢ä áè÷š, àâñí àâàëüòàºàí, àëòí áîëñí ¢ðò³º³í àìð÷, šè𺚠éîâõèòí Äååäñ Áóðõä åⳚ ´ðø³òõ³!

Àíàñòàñèÿ ÄÀÂÀÅÂÀ,
Ñàíšðãà Áàñœãèí íåðò³
Øàðíóòà øêîëûí õàëüìã êåëí³ áàãø