Халун зүрктә күн билә

02-03-2021, 14:23 | Общество

Одахн нанд Хальмг Таңһчин сойлын ачта көдләч Басңга Иван җиңнүләд келҗәнә:
- Минь ода радио соңсув. Күүндвр таңһчд нертә седкүлч Саңһҗ-Һәрән Ивана санлын болн терүнә 65 насна өөнд нерәдгдсн бәәҗ. Терүнд орлцсн чи зәңгч Санҗин Сергә хойр Иваниг йир бүләнәр тодлвт. Миниһәр, тиим соңсхврмуд радиосоңсачнрт кергтә, Саңһҗ-Һәрән Иванла әдл улсин тускар әмтн медх зөвтә, тедн мана барин делгрлтд ик тәвцән орулсмн. Василий, чи давсн зун җилин 80-90-ч җилмүдт хальмг газетин ветеранмудла хамдан көдлҗ йовлач. Теднә тускар газетд тодлврарн хувалцсн болхла йир сән болхмн билә.

Мел чик, эврә цагтан теднлә көдлҗ йовлав. Болв кенәснь эклхән, үнәртнь келхлә, түрүн авгтан медҗәсн уга биләв. Болв невчкн зуур ухалҗаһад, Эрднин Владимирәс эклхәр шиидүв.
Эрднин Владимир кирцхд 1936-ч җилд һарсн болдг. Баһасн авн Сиврт эк-эцк уга өнчрәд, бичкдүдин Герт асргдла. 1957-ч җилд теегүрн нүүҗ ирәд, «Хальмг үннд» зург цокачар көдлдг болв. Бичкдүдин герт асргдсна учрар хальмг кел меддго бәәсмн. Болв дааврта күн болад көвүн хальмг келән дасх күсл өмнән тәвсмн. Күслдән күрхин төлә эн орс кел меддго хальмг эмгнә шаврин гер нәәмәдләд, өдр болһн төрскн келән экләд дасла. Өрәл җилин туршт Эрднин Владимир келнд орад хальмгар йир сәәнәр келдг болв.
Зург цокачин эрдмиг Владимир Манджиевич Сиврт дассмн. Зәңгчин халхар би 40 шаху җилдән көдлҗәнәв, болв терүнәс дааврта зург цокачиг наснаннь туршт үзәд угав. Келхд, зург цокачин тер цага көдлмшиг өдгә цагин үүлдврлә төрүц әдлцүлҗ болшго. Ода зург цокчкад дарунь газетд өгчкдмн. Тиигхд болхла зург кехин төлә сөөннь өрәл күртл харңһу өрәд көдлх кергтә бәәсмн. Дала зургуд кергтә болхла зург цокачнр нам өрүн күртл чигн көдлдмн. Эрднин Владимир зургуд белдлһәр цуг эв-арһсиг кезәд чигн күцц күцәдмн. Ташр үүдәлтин халхар чигн терүнә кесн зургуд йилһрҗәсмн. Тиигчкәд Владимир Манджиевичин зургудыг дахулад бичсн зурцс мел соньн болдмн. Эндү һарһлго әмтнә нер-усинь, дааҗасн үүлинь, күч-көлсч коллективсин нердинь, то-дигмүдинь чикәр бичәд барлҗ һарһчкдмн.
Келхд, эн дамшлтарн мана ах үр баһ наста зәңгчнрлә хувалцдг бәәсмн. «Көвүд, то-дигмүдән бичәд авчасн саамд, буйн болтха, бичә адһтн. Юмн эс медгдсн болхла дәкәд нег дәкҗ сурчктн. Сурхд ичкевт болна, гиҗ зәрмснь хаҗһрар келнә. Болв маңһдуртнь барас һарсн газетд эндү һархла зун дам ичкевт болх», – гиҗ эн мадниг сурһдмн.
Келхд, Эрднин Владимир «Хальмг үннд» дааврта сегләтрәр көдлҗәхд бидн Цернә Володяла хамдан терүнә дарукс биләвидн. Газетин дарук тойгин зура белдҗәхлә күүнә ард ирәд зогсчкдмн. Ирчкәд: «Мел чик, чик, тат, цааранднь, Вася, тат!», – гиһәд күүнә бизһ көндәдмн. Уурм күрәд би зәрмдән арһан барад: «Владимир Манджиевич, яһсн күн бәәсмт? Буйн болтха, хооран һарх яһна», – гиҗ келхлә, эн тер дарунь кабинетәс гүүҗ һарч оддмн. Невчк бәәҗәһәд хәрү орҗ ирәд: «Не, көдлмшчн болв? Юн болсинь, альков, үзүлич нааран», – гидмн.
Цуцрлт уга күн билә. Мел көдлмшин туст зовад бәәдмн. Шулун-шудрмг, нег ормдан удан зогсдго көдләч бәәсмн. Гер-бүл уга бәәсн бийнь кезәд чигн цевр-цер, хувц-хунрнь ке-сәәхн, һосн-башмгнь даңгин гилвкәд бәәдмн. Нүр үздгт бийән хәләһәд, үсән сән гидгәр самлад, сахлан чиклдмн. Нег дәкҗ бальчгта өдр бәәсн бийнь эн цевр һоста көдлмшүрн ирв. Яһҗ бальчг угаһар ирвт, гиҗ сурхла, тиигәд йовҗ чадх кергтә гив.
Эрднин Владимир давсн зун җилин 90-ч җилмүдин хойрдгч өрәлд сәәһән хәәлә.
ШААКУН Василий