Өнр бүлд өсчәдг хөвтә бичкдүд

07-04-2022, 12:09 | Общество

Күүкд күн герин чимг болдг гиҗ ик кезәнә мана өвкнр келсн үлгүр бәәнә. Һартан өөтә, билгтә, сәәхн заңта болн һольшг күүкд күн авальдан ицлтә түшг болҗ, күүкдтән чик сурһмҗ өгч, өрк-бүлин кишгиг хадһлдг мөн. Өдгә цагт болхла күүкд улс эк болсн деерән олна бәәдл-җирһлд шунмһаһар орлцҗ, эрдмин халхар күцәмҗтәһәр үүлдҗ отг-әәмгтән үлгүр-үзмҗ болна. Көтчнр селәнд бәәдг олн үртә эк Гилян Тикеева тиим күүкд улсин негнь гиҗ келҗ болҗана. Эн Көтчнрә бичкдүдин билг-эрдмин сурһульд хөр шаху җилдән күүкд-көвүдт домбр цокдг дасхчана.

Билгтә күүкн Гилян
Гилян бичкнәсн авн билг-эрдмин хаалһд орсмн. Эн нәәмтәдән Көтчнрә көгҗмин сурһульд домбр цокдг, би биилдг дасдг болв. Түрүн багшнрнь Светлана Александровна Симкаева болн Екатерина Михайловна Уланова күүкнә билгиг делгрүлҗ, хальмг сойлын ке-сәәхн делкәлә таньлдулв. Дунд сурһульд сурчасн цагтан бичкн Гилян бәәрн «Җиндмн» гидг ансамбльд орлцдг бәәсмн. Терүнд селәнә медәтнр хальмг хуучн дуд дуулдг билә, тегәд Гилян өвкнриннь байн зөөрлә таньлдсмн. 9-ч класс төгсәснә дару Гилян П.Чонкушовин нертә билг-эрдмин колледжд орад, тенд багшнр Галина Ивановна Хаджиеван болн Арслан Александрович Шовгуровин һардврт эрдмән гүүдүлв. Хөөннь эн Сарпулин ик сурһуль төгсәв.

– Сурһулян төгсәснә хөөн би 2003-ч җилд баахн багш болад Көтчнрә района бичкдүдин билг-эрдмин сурһулин Һашун Бурһст селәнд үүлддг әңгд күч-көлснә хаалһан эклләв. Хойр җилдән тенд багшлад, дарунь Ергенинск селәнд бәәдг әңгд багшллав. Арвн җил хооран Көтчнр селәнд көдлдг болув. Дигтә тер цагт мана сурһулин улд «Байруш» гидг ансамбль бүрдәсн биләвидн. Эн җилмүдин эргцд мана ансамбль района болн таңһчин бәәтхә, Әрәсән болн нарт-делкән марһаст орлцҗ хальмг улсин сойл делгрүлҗ йовна. Мана күүкд-көвүдин күцәмҗ эднә эк-эцкнрт болн багшнрт ик бахмҗ болна, – гиҗ Гилян Алексеевна келнә.

«Байруш» - седклин бахмҗ
«Байруш» ансамбль мөрн сард Красноярск балһснд болх Дельфийск нааднд орлцхар белдҗәнә. Айса Баркуева, Булһн Семёнова, Батнасн Тикеев, Елена Учаева болн Валентина Черняева фестивальд орлцхмн. Эдн таңһчин бичкдүдин билг-эрдмин «Хамдан» гидг фестивальд дииләчнр болад, терүнд орлцх зөв авсмн. Келхд, ансамбль эн фестивальд урднь чигн орлцсмн. 2020-ч болн 2021-ч җилмүдт ансамблин орлцач Манҗин Александр Омск болн Пермь балһсдт күрл мөңгн медаль шүүв, ансамбль болхла Пермьд цаһан мөңгн медаляр ачлгдла. Бичкн билгтнр Аһш, Санкт-Петербург, Сочи, Москва балһсдт, Дагестанд, Абхазьд болн Францд одад, билг-эрдмәрн олна седкл авлсмн. Тегәд Красноярскд болх фестивальд эдн бас чигн ик күцәмҗ бәрх гисн ицл бәәнә.

Ода ансамбльд 16 күүкн-көвүн орна. Эдн района байрин керг-үүлдврмүдт даңгин орлцна. «Һурвн эрдньд көгҗмәр дееҗ бәрүллһн» гидг әрүн кергт эдн бас орлцҗ, миңһн шаху домбрчла хамдан билг-эрдмән үзүлсмн. Эн җилмүдин эргцд ансамбльд орлцачнр марһаст диилвр бәрсн төләдән «Артек» лагерьт амрх путевксар ачлгдсмн, Дельгир Найминова, Булһн Бамбышева, Джигрин Нерюпова Хальмг Таңһчин Толһачин мөрән лауреатнр болв. Эднә багш Гилян Тикеева 2014-ч җилд бас Хальмг Таңһчин Толһачин мөрәһәр ачлгдла. Хөрн шаху җилдән сойлын болн сурһуль-эрдмин халхар үнн-чик седклтәһәр көдлҗәдг багшин күч-көлсн Әрәсән сурһуль-эрдмин министерствин болн Хальмг Таңһчин правительствин Күндллһнә һашгудар темдглгдв.

Дөрвн үртә эк
Гилян Алексеевна байн дамшлтта болн өөдән мергҗлттә багш болсн деерән хөвтә эк болн аваль болна. Дөрвн үрнь эк-эцкдән хаврин нарн мет җирһлинь байрар герлтҗ, өлзәтә сән үрд болҗ өсчәнә. Алексей авальтаһан Гилян Һашун Бурһст селәнд көдлҗәһәд таньлдв. Нег дәкҗ эн сурһульчдан җиңнүләд, герин даалһвр өгхәр седв. Болв тер цагт селәнд залһлдан му бәәсмн, тегәд сурһульчин ормд Алексей Тикеевин герүр җиңнүлснь медгдв. Тегәд баахн улс күүндәд, таньлдв. Хөөннь эдн дөрвн җилдән үр-иньг болад, нег-негнәннь седкл медҗ өрк-бүлән өндәлһснь тер.

Алексей олн үртә өрк-бүлд өссмн, эн хойр ахта болн эгчтә. Келхд, эн икр ахта. Александр Васильевич болн Галина Санджиевна Тикеевихн дөрвн үрндән чик сурһмҗ өгч, өвкнриннь авъясар тедниг асрв. Дөрвн үрнь хоорндан йир ниитә, эк-эцкән күндлҗ тевчнә. Эдн эврә эдл-аху бәрнә, тегәд сән авъяст тохрсар күүкднь болн ачнр-зеенрнь аав-ээҗдән нөкд болхар дару-дарунь ирнә. Байрин өдрмүдт цуһар эк-эцкиннь герт цуглрҗ хамдан байрта-шуугатаһар цаган давулна. Гилян Алексеевна бас олн үртә өрк-бүлд һарсмн. Алексей Церенович болн Галина Адьяновна Мудаевихн һурвн үрндән бас чик сурһмҗ өгв, эднә билг-эрдм делгрүллһнд ик нилчән күргв. Галина Адьяновна ду дуулхдан дурта билә, тегәд үрднь экин уургла хальмг айс шиңгәҗ авснь лавта. Һундл төрхд, эңкр экнь җил хооран гемин уршгар сәәһән хәәв, тегәд Алексей Церенович зеенртән нүдн-амн болҗ бәәнә.

– Бидн авальтаһан олн үртә өрк-бүлмүдт өссн төләд кен ахан күндлдг, бичкнән өкәрлдг авъясиг сәәнәр меднәвидн. Мана бичкдүд маднас үлгүр авч бичкнәсн авн герин көдлмш кедг, нег-негән хәләдг, дөң болдг авг-бәрцтә. Би ямр нег марһанд одхларн гертксм бийснь хотан чанад, бичкдүдиг хәләһәд, герин даалһвран кеһәд сән бәәхиг меднәв. Ууһн Сарң ода арвн тавта, эн ДЮСШ-д каратэн секцд орна, көгҗмин сурһулиг хореографин халхар йилһән сәәнәр төгсәв. Батнасн арвн һурвта, эн бас спортар соньмсна, сул бөк бәрлдәнә халхар таңһчин чемпиона нер кесг дәкҗ зүүсмн. Дәкәд эн билг-эрдмин сурһульд хореографин әңгд сурчана. Көвүд өдр-бүрин йовудт олн зүсн кергәр соньмсна, спортивн марһаст орлцна, сурһулян арднь орҗ сурна, дүүнрән хәләхд дөң болна. Һурвн җил хооран мана өрк-бүлд икр күүкн көвүн хойр төрснь ик байрта йовдл болв. Олег болн Арина бичкдүдин садт орна, эдн нег-негндән йир эңкр, мел хоюрн бәәнә. Болв бәәҗ-бәәҗәһәд наадһасан булалдҗ ноолдад чигн һарч ирнә. Арина домбрар соньсмна, тегәд иргчдән нааддг дасх чигн, – гиҗ олн үртә эк келв.

Герин эзн «Россети Юг» компаня региональн әңгд көдлнә. Амрлһна болн сән өдрмүд учрхла эдн өрк-бүләрн цаган сергмҗтәһәр давулхдан дурта. Зуни кемд Хар теңгсин көвәд амрна, хол биш бәәдг Аһш балһснд одҗ сергнә, аав-ээҗдән золһна, заһс аңнҗ эс гиҗ кеер һарч йиртмҗ һәәхнә. Гилян Алексеевна олн зүсн сенр болн шимтә хот белдҗ, һуйрин зүүтә кегдлмүд болһҗ авалян болн дөрвн үрән байрлулна. Эдн хамдан цәәһән ууҗ, сүл зәңгәрн хувалцҗ, өөрхн амрлһна өдрмүдән яһҗ давулхан зурална. Дөрвн үрнь эк-эцкднь ик омг өгч, седклинь байрар дүүргнә.

БАТАН Сәәхлә

Видео