Эледжин Нарна нарта үүдәврмүд

15-08-2023, 09:45 | Общество

Антон Амр-Санан ямаран күн бәәсмн гиҗ санхла, Хальмгин дегтрин саңд одх кергтә. Әмтн олар ирдг соньн дүртә эн герүр өөрдәд одхла, эрстнь зөргтә заң-авцта, уралан зүтксн бәәдлтә күүнә дүр тосна. Әмтнә җирһлд учрҗасн шин тоотыг үзүлҗ чадсн бичәчин бәәдл энүнә бичсн үүдәврмүд күүнә уханд орулна.

Хуучн җирһлиг ардан хаяд, шин җирһлүр зүтксн үүмәтә цагиг әмтнә заң-авцин, теднә амр биш шүүврин дөңгәр үзүлҗ чадсн билгтә бичәчин дүриг Хальмгин болн Әрәсән нертә зурач Эледҗин Нарн үүдәҗ чадв. Бичәчин болн зурачин үүлдвр нег саамд учр-утхарн әдл болҗ медгднә. Үүдәгч эрдмиг шүүҗ авсн эн улс цагин бәәдлиг, тууҗд ордг йовдлмудын седвәрчнр болсн, Төрскндән итклтәһәр церглсн улсин дүрмүд эдн тогтана. Негинь цааснд, наадкинь зурҗ эс гиҗ моднд, төмрт кевлҗ кеҗ, улсин зөөрт тохрана. Тиим үүдәгч эрдмин билгтин негнь Нарн Яковлевич болна. Билгтә зурач эн җилин ноха сарин 1-д 85 җилә өөнән темдглв.
Элст балһсна уульнцсар йовад, олн бумблвс хотл балһсна кеерүл болсинь үзнәч. Маднд, балһсна әмтнд, цуг теднь даслт болсн юмн болҗана. Ирсн гиичнрт болхла, цуг тернь нүднднь тусч, оньгинь авлна. Балһсна кеерүл болсн бумбсин кесгинь Эледжин Нарна урн һарар үүдәгдсмн. Хотл балһсна һоллгч аллейд дүңгәҗәдг Цаһан Аавин бумбин өөр даңгин әмтн цуглрдгинь үзҗ болхмн.
Нарна бичкндк цагнь Сиврин нег селәнд давсмн. Зурхдан дурта бәәсн көвүн сурһулин девтрин сүл халхснь харндаһар зурсн зургудар дүүрң бәәсинь эн ода тодлна. Селәнә лавкас зургудта дегтрмүд хулдҗ авад, терүг дуралһҗ зурад, һарнь улм эвтән тусдг болв.
1959-ч җилд Нарн Ростовск художественн училищд орҗ сурв. Үүдәгч хаалһм мел тиигхд экллә гиҗ эн бийнь тодлна. Зуг училищиг төгсәҗ болсн уга, көвүг цергт авв. Цергә әңгдән чигн баһ наста цергч дурта кергтән цаг олҗ, зургуд зурдг бәәсмн. Цергчин дүр зурсн зургнь хамдан церглҗ йовсн көвүдт таасгдв. Орн-нутгт сансрин халхар ик күцәмҗтә җилмүд бәәсмн. Космонавтнр Юрий Гагаринә болн Валентина Терешкован дүрмүдиг кевлҗ үүдәсән Нарн ода тодлна.
Цергәс бууҗ ирснә хөөн Эледжин Нарн Ленинградск деед урн-үүлдврин училищд сурхар шиидсмн. В. Мухинә нертә эн училищд сурһулин җилмүд йир соньн болв. Эрдмин цуг халхинь багшнрин һардврт эдн дасв. Эднә багш Ленинградыг бүслврәс сулдхсна төрт нерәдсн ик бумблв белдсмн. Терүндән оютнран орлцулад, сән дамшлт авхднь туслсмн. Нарна дипломн көдлмшнь өөрд-хальмгудын бичмр үүдәсн Зая-Пандитад нерәдгдсн билә. Баһ наста скульпторин билгнь эн дүрин кевллһнд йилһән сәәнәр үзгдв. Дипломн көдлмшнь өөдән үнлгдҗ, нертә скульптормуд хамдан көдлх үрврән Нарнд кесмн. Болв Эледжиев Хальмгурн хәрҗ ирәд, җир һар җилин туршарт таңһчин тууҗд орсн дүрмүд кевлҗ, таңһчин сойлд болн билг-эрдмд зөвтә тәвцән орулҗ йовна. Төрскн һазрин улсин зүткмҗиг болн ухан-тоолвриг үүдәврмүдәрн медүлхәр шунҗ эн үүлднә.
Нарн Эледжиев хальмг зурачнрас түрүнкнь болҗ «Русская галерея – ХХI век» галерейин тогтасн өдгә цага дүрслгч Келн-Улсин мөрән алтн медаляр, лауреатын дипломар ачлгдсмн. Өдгә цага билг-эрдмин билгтә үүдәврмүдәрн ик ач-тус күргсн төләдән РСФСР-н ачта зурач, Хальмг АССР-ин билг-эрдмин ачта үүлдәч, Хальмг Таңһчин күндтә иргн Эледжин Нарн үүдәсн тоотнь цуг мадна зөөр болҗана.
Давсн цагиг иргчлә залһлдулҗ өдгә цага дүрслгч билг-эрдмин өөдән күслдән зурач итклтә. Энүнә билгин күчәр бидн Цаһан Аавдан ирҗ мөргнәвидн. Байрин өдрмүдлә Басң Городовиковин бумбин өөр цуглрнавидн. Чееҗ шүлгүдәр дүүрч хавр ирсн цагла алдр Пушкинә бумбин өөр өсч йовх үйнртәһән теегин иньг – хальмгин урн үгин зөөрән олнд медүлнәвидн.
Иигәд Эледҗин Нарна бүтәсн дүрмүд нарна герләр мана җирһлиг дүүргҗ йовна.

ХӨӨЧИН Галина

Видео