Валентина Ильцаранован җирһлин частр

15-10-2024, 09:56 | Общество, Культура, Сойл

Хулһн сарин 16-д Хальмг Таңһчин нертә дууч, РСФСР-н улсин артистк Валентина Ильцаранован санлд нерәдгдсн концерт болҗана. Хальмг госфилармонин концертн залд цуг әмтнә дуринь суңһсн нертә дуучин санлыг күндлхәр дуунднь дурта әмтн цуглрҗ ирхнь маһд уга.

Кесг үйин хальмгудын җирһлд нилчән күргсн, байр-зовлңгинь хувалцҗ йовсн дуд эн өдр хамдан соңсх таал таңһчин нертә артистнр, билгтә дуучнр олн соңсачнрт учраҗана. Таңһчин сойлын болн зуульчллһна министерств, «Бамб цецг» дууна болн бииһин государственн академическ ансамбль, «Калмыкия» таңһчин зәңгллһнә агентств Хальмгин нертә дуучин санлд нерәдсн концертиг бүрдәҗәнә.
Валентина Бадминовна Ильцаранован билгнь өөдән үнлгдсмн. Хальмг Таңһчин ачта артистк, Хальмг Таңһчин болн Әрәсән улсин артисткин күндтә нер зүүсн деерән Валентина Бадминовна Хальмг АССР-н О. И. Городовиковин нертә государственн мөрән лауреатын өөдән нер зүүсмн. Энүнә өвәрц билг-эрдмнь нань чигн олн ачлврар темдглгдлә. Болв хамгин өөдән ачлврнь – хальмг улсин үнн седклин дурн бәәсмн. Таңһчин өдгә цага үйин әмтн дурта дуучдан санлын асхан нерәдҗәнә.

«Элстин вальс» - шинрсн теегин байслһн.
Ах үйин улс Сиврин хөөн ирәд төрскн балһсан шинәс босхҗ авчасн цаган йир сәәнәр тодлна. Валентина Ильцаранован дуулсн «Элстин вальс» тиигхд сулдхврин болн эврә һазртан ирҗ төвкнсн улсин седклд йир сәәнәр ирлцсмн. Көгҗмч Петр Чонкушов болн шүлгч Алексей Балакаев бичсн дун тиигәд улс дунд дуулгдад, дуучин өвәрц сәәхн дууна айсарн байр белглҗ йовсмн. Өдрин дуусн көдлсн баһчуд асхн болһн цуглрҗ, эн «Элстин вальсин» айсиг дахҗ биилҗ йовсмн. Валентина Ильцаранован генәртә сәәхн дууна үгмүдт авлгдҗ кесг үйин әмтн өссмн. Балакан Алексей хөөнь нег келсәр, эн дуунд җивр өгснь Валентина Ильцаранова бәәсмн. Тиигәд шинрҗәх теегин частр болсн дуунд эвлүн сергмҗтә айс, седкл медүлсн шүлгүд, билгтә дуучин генәртә өвәрц дун негдәд, җирһлин бульглсн сәәхн частр төрәд, ода мана җирһлин салһгдшго әңгнь болв.

цагиг болн тууҗиг залһсн «Ээҗин дун».
Валентина Ильцаранован дун тиигхд өрк-бүл болһнд соңсгдҗ йовла. Радиоһар чигн дурта дуучин дуулсн ду болһниг соңсҗ болхмн билә. 1967 җилд Хальмг телеүзгдл экләд көдлхд, Валентина Ильцаранова дуулсинь цугтан ода тодлна. Дуучин дуулсн дун болһн әмтнд тодлгдҗ, ухан-седклинь авлдг билә. Дуучин өвәрц дууһинь әмтн тер дарунь талдан дуучнрин дуунас йилһҗ авдг бәәснь темдгтә. Хара зөңгдән Валентина Ильцарановаг «теегин торһа» гиҗ нерәдсн уга болх. Тег сәәхрдг хаврин түрүһәр мөрн сарин сергмҗтә аһарт җиргҗәх торһан дун тег әмләд, цуг тоот шинрҗ сәәхрҗәх цагла мел эн тоот ирлцнә. Тер мет мана дурта дуучин дуд байр белглҗ күңкндг билә.
Валентина Бадминовна дуулдг «Ээҗин дууна» тускар ол дәкҗ бичгдсмн, келгдсмн. Бидн болхла, нертә хальмг дууч төрскн газетдан ирҗ, дууна тускар келҗ өгсинь, кедү олн селәдәр йовҗ, әмтн яһҗ дуулҗ йовсинь соңсад, олн бадгуд бичҗ авад, тедниг әдлцүләд, учр-утхарн әдлинь диглснә туск келврнь мартгдхш. Йириндән Валентина Бадминовна гиигн цогцта, сансан уданд үлдәлго күцәтлән төвкндго заңта билә. Хальмг улсин өвәрц тоотынь дууна дөңгәр үзүлхәр эн зүткдг билә. «Хальмг цә» болн нань чигн дууднь тиигҗ төрсн болдг. Хаалһднь харһсн соньн олн улсин тускар келәд, ямаран соньн айсмуд соңссан редакцд орҗ ирәд келәд, ах үйин седкүлчнрлә селвлцәд, соңссан Валентина тер дуунасн дуулҗ өгәд, җиңнсн инәдәрн сергмҗ үүдәһәд йовҗ оддмн. Бурхн Багшин цецгән – бадм цецгән туск ду бичхәр хәәвр кеһәд, тер өвәрц цецгәс урһсн һазрт күрәд, өөрнь сууһад, кесгтән һәәхәд ирхләрн, маднд тендәс тер цецгән идәһинь авч ирснь мартгдхш. Тер идән «Хальмг үннд» ода күртл хадһлгдҗана. Хөөтк үйнрин тускар ухалдг тиим ухата күн бәәсмн. Төрскн газетдан ирдг сән авъясиг ах үйин бичәчнрәс Валентина дассмн. Калян Санҗ, Көглтин Дава, Сән-Белгин Хаср, Эрнҗәнә Константин, Тачин Анҗа, Хоньна Мууда болн нань чигн бичәчнр «Хальмг үннд» дару-дарунь ирдг билә. Газетин дөңгәр умшачнрлаһан залһлда бәрҗәхән эдн сән меддг бәәсинь ода бидн үзҗәнәвидн. Басл сәәхн цаг бәәҗ!
«Ээҗин дун» – мини хамгин дурта дун гиҗ Валентина Бадминовна келдг билә. Эн дууг дуулхларн эврәннь ээҗән саннав. Хальмг улсин хөв-кишгиг бәрҗ йовх ээҗнрт, цуг экнрт болн ээҗнрт би эн дууһан нерәдләв. Дун Әрәсән болн Хальмг радион көрңд орсн бәәнә». Җирһлин экн болгч ээҗнрин ачинь хәрүлх седклән билгтә дууч тиигҗ медүлсмн.

«Теегин торһан» җиңнсн айсмуд.
Хальмг Таңһчин дууна эрдмин, хальмг сойлын тускар келхләрн Валентина Ильцаранован дун угаһар келҗ болшго. Төрскн һазрин дууг тиим билгтә кевәр айслулҗ өргсн дууч мана җирһлин салһгдшго әңгнь болҗана. Хальмг Таңһчин күндтә иргн гидг өөдән нериг зөвтәһәр зүүсн дуучд Валентина Ильцарановад Калян Санҗ, Сусен Аксен, Бембин Тимофей, Шугран Вера дуучин седкл-уха авлгч билгинь темдглҗ, шүлгүдән нерәдсн болдг.
Таңһчин тууҗла, сойлла залһлдата нерд мартгдх зөв уга. Терүгинь Валентина Ильцарановад нерәдсн санлын асхн медүлҗәнә. Хальмг дуунд насн-җирһлән нерәдсн өвәрц билгтә дуучин дун болн нерн оньдин мана зүркнд.

ХӨӨЧИН Галина

Видео