Аавиннь үлгүрәр зөрмгәр дәәлдҗәнә

Эн җил бидн Төрскән харсгч Алдр дәәнд диилвр бәрснә 80 җилин ончта өөн темдглҗәнәвидн. Мана аавнр тер аврлт уга дәәнд залу-зөрмгән үзүләд, төрскн һазран хортнас сулдхсмн. Эндр тер салдсмудын ачнр-зеенр цергә шишлң керг-үүлдврт орлцҗ, бас зөрмг кевәр дәәлдҗ йовна.

Ик Буурл селәнд өсәд-боссн Кичгә Петр аавнь дәәнд орлцад, Берлинд күрснә тускар бичкнәсн авн сәәнәр меднә. Аавнь Украиниг сулдхад, немшнрлә болсн нег ик бәрлдәнд эн күнд шав авсн билә. Хальмг улсиг цааҗла харһулад олна хортнд тоолад дәәлдҗ йовсн хальмг салдсмудыг бас фронтас буулһад, Широковск ГЭС тосхлһнд йовулсн цагт Кичгә Петриг командирнь харсч авв. Залу-зөрмг кевәр хортыг күүчҗ, йоста баатр кевәр дәәлдҗ йовсн салдсиг хасг күн гиһәд худл келсмн. Кичгә Петр Будапешт, Берлин балһсдыг сулдхад, диилвр бәрәд әмд-менд хәрҗ ирсмн. Аавиннь өрчиг олн ачлвр кеерүлдг бәәсиг ачнь тодлна. Цөөкн җил хооран эдн Әрәсән харслтын Министерствин архивд хадһлгдҗадг дәәнә цага иткл цааснас Петр Наранович «Цергә ач-тусин төлә» гидг медаляр ачлгдсиг медв. Тиигәд, дән төгсәд найн шаху җил давад, көвүнднь ачлврин иткл цаас бәрүлҗ өггдв.
- Аавм дәәнә тускар келдго билә. Дәәнә цагт пулеметчик бәәсинь меднәв. Немшнриг күүчәд, төрскн һазран хортнас сулдхад, Берлинд күрсн салдс тер һашута цагиг тодлхдан дурго бәәсмн. Кесг үүрмүдән гееһәд, ааһ-цусан асхад, зөрмгән үзүлсн аавм күчр зовлң үзв. Намаг һархла аавин нер нанд өгсмн, тегәд нанд зөрмг дәәч Кичгә Петр үлгүр-үзмҗ болна, - гиҗ Петр Владимирович келнә.
Аавиннь нер дуудулҗадг ачнь эндр цергә шишлң керг-үүлдврт орлцҗ, бас залу-зөрмгән үзүлҗ йовна. Залу күн төрскн селәндән мал асрҗ, фермерск эдл-аху толһалҗасн билә. Селәнә эдл-ахун халхар көдлҗәдг төләдән цергә шишлң керг-үүлдврин йовудт зарлгдсн мобилизацас сулдгдх зөвтә бәәсмн. Болв Кичгә Петр таңһчин селәнә эдл-ахун министерствд одад, эдл-ахуд дүнь көдлхинь зәңглв. Эцкнь Владимир Петрович, Замира авальнь энүнә шиидвриг дөңнәд, зөрмг аавиннь нериг өөдән бәрҗ йовхинь дурдв. 2022 җилд эн эврә сән дурар бооца батлад, цергә керг-үүлдврт орлцв.
Дунд сурһулян төгсәснә хөөн Кичгә Петр хойр җилдән Тихоокеанск флотд церглҗ йовсмн, тегәд әәрмд хоршасн дамшлт цергә даалһвр күцәхд керглгдв гиҗ залу күн келнә. Эн Херсонск мүҗд туршулын батальонд церглҗ йовна. Туршулачин даавр ик, эдн хортн бәәх һазриг шинҗләд, хамгин түрүнд бәрлдәнд орлцна. «Ик Буурл» гидг дуудврта цергч аавиннь нериг өөдән бәрҗ, зөрмг кевәр дәәлдҗ йовна. Кесг җил давад, эн аавнь немшнрәс сулдхсн Украинә һазрт бас дәәлдҗ цергә шишлң керг-үүлдврт орлцхв гиҗ санҗасн уга. Келхд, аавнь энд болсн ик бәрлдәнд нүдән күндәр шавтасн билә, ачнь бас энд шав авв. Хәрнь, үүрмүднь дарунь бәрлдән болсн һазрас эмнлһнд күргснә ашт нүднднь туссн сумна кемтркә уга кегдв. Әәрмд церглҗ йовсн цагтнь эцкднь командираснь ханлтын бичг ирсн билә. Ода цергә керг-үүлдврт орлцҗадг төләднь эцкднь бас ханлтын бичг ирв. Һурвн җилдән цергә даалһвран үнн кевәр күцәҗ йовх туршулч Кичгә Петр «Залу-зөрмгин» орденәр болн «Туршулд церглсн төләдән» медаляр ачлгдв.
- Цергә даалһвр күцәҗ йовх улс дунд орс, башкир, маңһд, хальмг болн нань чигн келн-улс бәәнә. Болв бидн цуһар хоорндан ниитәһәр, ахнр-дүүнр кевтә бәәнәвидн. Маднд кесг һазрас бичгүд, зургуд, дулан хувцн, хот-хол болн нань чигн кергтә тоот ирнә. Нег дәкҗ мана районас ирсн илгәврт Ик Буурла «Рассвет» газет бәәҗ, тегәд би терүг өдр болһн гилтә умшад, ода чигн хадһлнав. Мана нег һазра улс цергчнриг сәәнәр дөңнҗ, дару-дарунь халун мендән илгәнә. Бидн күн болһнд ик ханлтан өргҗәнәвидн. Цаһан Сарин, Зулын байр угтҗ мах, боорцг илгәнә, бидн үүрмүдән тооҗ, мана келн-улсин авъясмудын тускар келҗ өгнәвидн, - гиҗ Петр Владимирович келнә.
Нег дәкҗ эн нег бәәрн күүкд күүнлә мендләд, бәәдл-җирһләрнь соньмсхла, тернь хальмг күүнлә харһсндан байрлад, Элстд өсәд-боссан келв. Тиигәд, нег һазра күүкд күүнлә болн авальтань таньлдв. Һучн җилдән тенд бәәдг Марина күүкд күн төрскн һазран санад, Хальмг Таңһчин тугиг энүнд авч ирхиг сурв. Кичгә Петр энүнә сурсиг күцәһәд, Хальмг Таңһчин туг белглв (зургт), гертәснь илгәсн хот-хооларн бас хувалцна. Арһ учрхла, Марина бөөрг болһад, нег һазра цергчиг тоохар адһна. Күүкд күүнә эк-эцкнь Приютна района Воробьевка селәнд бәәдгчн, тегәд Кичгә Петр амрлһнд ирхләрн теднд золһҗ одад, күүкнәснь менд келүлв.
Өрәл җил болад, цергчнр герүрн амрлһнд ирнә. Одахн амрлһндан ирсн Кичгә Петр Цаһан Сарин байрин өдрлә дәкн цергә даалһвран күцәхәр одв. Гертән бәәсн цагиг олзта-тустаһар давулҗ, эн эврә эдл-ахун төрмүд хаһлв, Ик Буурла районд давулгдсн «Эрүл-менд бәәтн» гидг керг-үүлдврт орлцад, эмчд бийән үзүлв. Авсн кесг шавнь икәр эс зоваҗадг бийнь эрүл-мендин бәәдлән шинҗлҗ эмчин селвг авв. Көвүнь гертән бәәсн цагт эцкин седкл төвкнәд, эрүл-мендән батрулҗ, сәәнәр амрад өрк-бүлтәһән хамдан цаган тустаһар давулх селвг өгв. Замира авальтаһан эдн хөрн тавн җилдән бәәнә, һурвн үрндән чик сурһмҗ өгв. Петр болн Замира Кичиковихн зеедән теңкән уга эңкр болна.

ДООҖАН Наталья