Хальмгин хәәртә күүкд улс

Вчера, 12:07 | Общество, Таңһчин зәңгс, Зіњг

Күүкд улсин нарт-делкән сән Өдр угтҗ Хальмг Таңһчин залврин Герт «Хальмгин хәәртә күүкд улс» гидг һәәхүл олна оньгт тусхагдв. Хальмг Таңһчин залврин Ахлач Босхмҗин Гилән эн һәәхүл бүрдәлһнә седвәр татад, таңһчин тууҗд онц орм эзлҗәдг, төрскн һазр-уснаннь делгрлтд ик ач-тусан күргсн күүкд улсин тускар олнд медүлх күсл тәвв.

Һәәхүл моһа сарин 5-д секгдәд, эн сарин чилгч күртл үүлдхмн. Эн һәәхүлд 15 күүкд күүнә тускар келгдҗәнә. Хальмг теегт Советин йос батруллһнд тәвцән орулсн, Төрскән харсгч Алдр дәәнд зөрмгән үзүлсн, сурһуль-эрдмин, эрүл-менд харлһна болн сойлын халхд үнн-чик седклтәһәр көдлсн, олна бәәдл-җирһлд нилчән күргсн, седвәртәһәр болн чадмг кевәр үүлдҗ йовсн күүкд улсин зургуд, иткл цаасд, Күндллһнә һашгуд, ачлврмуд эн һәәхүлд хәләҗ болхмн. Эн һәәхүлиг Хальмг Таңһчин залврин аппаратын архивмүдин керг-төрин әңгин болн Келн-улсин архивин көдләчнр белдәд, Хальмгин тууҗд ончта орман эзлҗәх күүкд улст терүг нерәдв.
Хальмг Таңһчин залврин аппаратын архивмүдин керг-төрин әңгин һардач Илюмжинә Эльзан келсәр, Келн-улсин архивин саңд хадһлгдҗах иткл цаасд, зургуд эн һәәхүлд олзлгдв. Татьяна Юркован, Шапшука Нарман, Хахлына Тамаран, Лиҗин Улана, Манҗурака Булһна, Саңһҗин Босян нерд олнд сәәнәр медгддг болхла, Цүгәтин Булин болн Хоньна Антонинан тускар әмтн баһар меднә. Тегәд Төрскән харсгч Алдр дәәнә цагт зөрмг кевәр дәәлдҗ, партизанск җисәнд орлцҗ, шав авсн салдсмудт дөңгән күргҗ йовх хальмг күүкдин тускар олнд медүлх санан учрв.
- Хальмг Таңһчин Келн-улсин архивин саңд хадһлгдҗах иткл цаасд шинҗләд хәләһәд, нертә улсла зерглҗ эн күүкд улсин тускар бас медүлх кергтә гиҗ тоолвидн. Эн җил бидн Алдр Диилврин 80 җилин өөн темдглҗәнәвидн, Әрәсән Президентин шиидврәр мана орн-нутгт Төрскән харсачин җил зарлгдсн бәәнә. Тегәд чигн бидн Төрскән харсгч Алдр дәәнә цагт зөрмгән һарһҗ, залу улсла зерглҗ хортнла ноолдҗ йовсн мана хальмг күүкд улсин тууҗд эн һәәхүлд онц орм йилһвидн. Эднә нерд мөңкинд үлдх зөвтә, бидн эднә зөрмгин тускар баһ үйд медүлҗ, нердинь хадһлх йоставидн, – гиҗ Эльза Андреевна келв.
Хоньна Антонина Үстин района Бурҗа селәнд 1922 җилд һарсмн. Дәәнә өмн Яшкуль селәнд багшар көдлҗәсмн. 1942 җилд Улан Эрг болн Яшкуль селәдин өөр ик бәрлдән болҗасн цагт баахн Антонина эврә сән дурар Улан әәрмин ханьд орад, түрүн бәрлдәнә йовудт кесг салдсин әм аврсн билә. Майор Тростинскийин әм аврсн төләдән «Цергә ач-тусин төлә» гидг медаляр ачлгдсмн. Хоньна Антонина 34-ч гвардейск дивизин 107-ч йовһн цергә полкин автоматчикүдин әңгин санинструктор болҗ дәәлдҗ йовад, Элст балһсиг болн Украиниг немшнрәс сулдхлһнд орлцсмн. Дәәнә һалд зөрмгән үзүләд, бәрлдән болсн һазрас шав авсн кесг салдсмудыг һарһҗ авсн төләдән Хоньна Антонина Улан Одна болн Төрскән харслһна дәәнә II девсңгин орденәр, «Германиг диилсн төләдән» медаляр ачлгдсмн.
- Эн һәәхүл белдсн цагт бидн Келн-улсин архивин саңд хадһлгдҗадг иткл цаасд, хуучн цага зургуд олзлсн деерән эн күүкд улсин тускар барлгдсн дегтрмүд, статьяс, эднә туск тодлврмуд умшад, олн зәңг хоршаҗ авсн биләвидн. Таңһчин делгрлтд тәвцән орулсн, дәәнд орлцсн элгн-саднаннь туск зургуд, иткл цаасд, бичгүд, ачлврмуд бәәхлә, Келн-улсин саңд авч иртн гиҗ бидн мана таңһчин әмтнд дуудвр кенәвидн. Иим һәәхүлмүд белдхд тернь олзлгдҗ, ик дөң болхмн, – гиҗ Эльза Андреевна келв.

БАТАН Наталья

Видео