Отг-әәмгтән күндтә йиртә көгшә

Хол 1965 җилд тиигхд мана таңһчиг һардҗасн Басан Бадьминович Городовиковин шунмһа орлцлһтаһар Хальмгт шин Ик Буурла район бүрдсн бәәҗ. Тер цагас нааран дигтә җирн җил давв, тегәд энтн ик буурлахна төлә темдгтә, ончта җил болҗ, җилин туршт өөнин керг-үүлдврмүд цаарандан бүрдәгдәд бәәх болҗ шиидгдсмн. Туула сарин чилгчәр болхла Ик Буурлд эн чинртә йовдлд нерәдсн байрин хург давулгдсн билә. Эн района босхлһнд, делгрлтд шунмһа кевәр орлцсн күч-көлснә ветеранмуд эн хургт хамгин күндтә гиичнр болҗ, олна нүүрт ачлгдснь чигн орта болв гих кергтә.
Иим улсин негнь эн җилин лу сарин дундурар йирн насан зүүсн медәт Санҗин Эрнцнә Николай бәәсмн. Энүг Б.Б.Городовиковин дуудврар орн-нутгин олн һазрас мана таңһчд ирҗ көдлсн ах үйин улсла әдлцүлҗ болхмн. Баһ-дүүвр наста, шулун-шудрмг, седвәртә баһчуд шин Ик Буурла района босхмҗд ик тәвцән орулсн улс болҗана. «Тиигхд бидн Буровой бәәрнд утулң модн гермүдин хорас болһнд неҗәһәд өркәр бәәләвидн. Нег-негнләрн шахлдад гишң бәәсн бийнь ямр чигн ө-һундл учрдго, цугтан хоорндан ниитәһәр, кен-негндән дөң-түшг болад бәәснь ода күртл мартгдхш. Тиигхд, хальмгуд шинкн Сиврәс нүүҗ ирсн кемд сән хаалһс, эмнлһс, сурһульмуд чигн уга бәәсмн», – гиҗ ода көгшә тер цагин тодлврт авлгдна. Баһ наста мергҗлтнриг шин района һардачнрар үүлдҗәсн Дорҗин Владимир, Тимофей Кутыгин, Валентин Лебеденко ахта цуг халхарнь дөңндг бәәҗ.
Хөөннь Николай Эренценович селәнә эдл-ахун күрәлң төгсәһәд, агрономчар экләд көдлв. Даруһас болхла эврә района «Маныч» совхозин партин бүрдәцин сегләтрәр үүлдҗәһәд, Шарту балһснд партин халхар ик сурһуль төгсәсн болдг. Келхд, көгшән җирһлнь мел төрскн районла батар залһлдата болв. Үүдәгч кевәр көдлдг баһ наста мергҗлт комсомолын района комитетиг һардв, күч-көлснә комитетд чигн көдлв. Нег кемд фермин залачар көдлҗәсн Санҗин Николайиг совхозин һардачд чигн батлсн билә. Болв Чоһран заһсна эдл-ахуд көдлсән медәт ода бийнь сәәнәр тодлна. Энтн таңһчин заһсна хамгин ик гисн эдл-аху бәәсмн, энд заһсна җирмәхәс өскәд, цааранднь таңһчин дотр нуурмудыг-усна тогталмудыг заһсар теткдг бәәсмн.
-Би эк-эцкдән отхн үрн бәәсн учрар бичкндән сул цагтан ик зуудан эцкән дахад, альд эс одсн болхв… Совхозин гаражд ямр тамһта машид-трактормуд бәәдгинь медсн деерән кеер хошт көдлҗәсн малчнриг чигн нер-усарнь меддг биләв. Зурһатадан-долатадан болхла нам Ик Буурла района партин комитетин негдгч сегләтрмүдиг, районд талдан халхар көдлҗәсн цуг һардачнриг чигн таньдг бәәҗв. Тавдгч класст орхлам, эцкм нанд маши йовулдгиг дасхв, тедү мет эн нанд иткдг бәәсн кевтә, – гиҗ ода көгшән көвүнь Санҗин Виктор ханмҗтаһар тодлна.
Николай Эренценович болн Евдокия Бембеевна Санджиевихн һурвн үрән альхн деерән бәрҗ өскв, ода зурһан ач-зеетә, һурвн җичтә аав-ээҗ хойр кен-негнднь сүв-селвгән өгч, нүдн-амн болҗ эн-тер уга бәәнә. Ик зуудан төрскн отг-әәмгтән бәәсн ик ачта медәтнриг нег кемд отхн көвүнь бий талан Элстүр нүүлһҗ авч. Зуг ик буурла һазриннь буйн-кишгт багтҗ, у-өргн теегән һәәхҗ, серглң-дерглңгәр бәәсн медәтнр хәрү эврә хотндан бәәх шиидвр авсмн.
Цуг насни туршт нег үлү көдлмшин туст чаңһ неквртә, дааврта Николай Эренценович ода бийнь тер авцар бәәсн бийнь зуг альднь чигн үнн-чик седклтә, цаһан саната күн болҗахан иткүлнә. Йирн насн гидгтн наадна юмн биш, хәрнь, сән седклтә, арһта болхла кен-негнднь дөң-нөкд болад йовсн улс тедү дүңгә ут нас наслдгчн гиҗ олн дунд келгддг юмн. Эн тоотла ирлцүлхлә, Санҗин Николай басл хөвтә-кишгтә күн болҗахнь лавта медгдҗәнә. Одахн гилтә өнр-өсклң Санджиевихн (зургт) эцкиннь, аавиннь ончта өөниг шуугад-ниргәд оларн темдглв. Тәвн насндан өөрдҗ йовх бийм чигн эн өдр хәәртә эк-эцкән халун зүркнәсн йөрәсн деерән дәкәд чигн олн җилдән отхн үрн болҗ таалгдҗ йовхнь, гиҗ Виктор Николаевич седклин санаһан медүлҗ, өөрхн улстан ханлтан өргҗ магтҗ буульв
Энүнә келсәр, эцкнь ода чигн чаңһ-чиирг, серглң-дерглң бәәнә, өдр болһн йовһар йовҗ, цевр аһар киилҗ, бульчңган чаңһана. Энүнәс нань телеүзләр болдг соңсхврмудыг оньган өгч хәләҗ, орн-нутгт болн төрскн таңһчд учрҗадг йовдлмудар соньмсна. «Хальмг үнниг» болхла Николай Эренценович олн җилмүдт бичүлҗ авдг төләднь байрлҗ, бидн редакцин нерн деерәс мана итклтә умшачиг бас ончта өөнләнь йөрәҗ, дәкәд чигн олн җилдән эрүл-дорул, сән-сәәхн, амулң-менд бәәхиг дурдҗанавидн.

Шагҗин Любовь Өрк-бүлин альбомас авсн зург