ЗҮРКНӘСН ҺАРСН ҮГМҮД

Күн болһн эврәннь җирһлдән юн болҗахинь хәләҗ шинҗлнә. Мудункан Дорҗин Иван бичкндк цагасн авн энүнә тускар меднә, эн тоотыг бийдән шиңгәҗ авад, әрүн кевәр келән, сойлан, авг-бәрцән хадһлҗ йовх күн мөн.

Мудункан Иван хулһн җилтә, Шемнр Деед Ламинхн әңгә Чуддихн арвна хальмг күүнә гер-бүлд һарсмн. Сиврин һазрт тусад, Алтан крайд Золотушка селәнә сурһульд сурла. Бичкнәсн авн малын ард йовад, олн зүсн көдлмш кеҗ йовла. Төрскн һазрурн нүүһәд ирәд, маши залач, тракторист, комбайнер болҗ көдлв. 1978 җилд Элстин көлгнә техникумд сурад, инженер-механик эрдмтә болад, медрлән өөдлүлв. «Сельхозхимия» ниицәнд ах-инженер, Приозерн (ода – Көтчнрә) района залһлдана ахлач, Элст балһсна шишлң залһлдана бүрдәцин ахлач, автошколд ах эрдмч болад көдләд, ачта амрлһндан һарла. Амрлһндан бәәжәһәд «СпецАТХ»-ад бүкл 15 җилин туршарт көдлв. Хальмг Танһчин Күндллһнә һашгудар ачлгдла.
12 җилин эргцд «Зултрһн» ансамбльд шунмһа кевәр орлцсмн. Кесг җил хооран «Ханлт» гидг шүлгүдин хураңһу барас һарһв. Энүнә заяни билгнь идр настадан бичсн шүлгүдтнь тодрхаһар медгднә. «Ааван хаалһд гееләв» гидг шүлгт цуг хальмг әмтнә һашута зовлңгиг үнн кевәр үзүләд, тиим йовдл дәкҗ бичә үзгдтхә гидг сана маднд орулҗана. Ор һанцхн аавдан биш, киитн Сиврин һазрт үлдсн цуг хальмг әмтндән эн шүлгән нерәдв.
Түүрвәч ке, хурц, мергн, төв хальмг келтә, умшхд тодлхд амр. Шүлгүднь шорҗңнад гүүҗәх хаврин усн мет, сәәхн, олмһа келәрн күн болһна седкл авлна.
Уңг-тохминнь үлдәсн заяни билгиг эврәннь чееҗдән, цусндан шиңгәсинь «Дүүнртән», «Элгән олад авхв» гидг шүлгүдәснь медҗ болхмн. Эк гисн күүнә дурн, «Ээждән», «Экдән» гидг шүлгүд бичхд дөңцл болснь медгднә.
«Тохман медхмн», «Баахн өрк-бүлд», «Яһҗ күүкдән өскхв», «Буру һарһсн үрн» гидг шүлгүднь сурһмҗин төрәр бичгдҗ. Өдгә цагт цуг мадниг үүмүлҗәдг хальмг келнә төр бас шүлгч тәвҗәнә: «Хальмг келән дасхмн», «Хәәрн мана келн», «Эврә келән гееҗәнәвидн». Эн шүлгүдәрн эврә келән медәд, дасад, чееҗдән шиңгәһәд йовсна нааһур, келән мартлго, хоорндан хальмгар күүндәд, иргчдән ачнр-җичнртән хадһлҗ өгх зөвтәг цуг маднд медүлҗәнә. Дәкәд сәәхн чимлһтә экин келән олзлад, амн үгин байн зөөринь медх зөвтә гисн уха орулҗана.
Цуг олнд медгддг, таасгддг чееҗин домбрин чивһснә дурна туск сәәхн тоотсинь, нуувчинь «Күүкнә седкл», «Дурта иньгм», «Күүкндән», «Надя күүкн», «Таня отхн күүкндән» шүлгүдтән нерәдәд, күн болһнд медүлҗәнә.
Иван Дорджиевич у чееҗтә, цаһан саната, өвкнрин үлдәсн зөөриг седклдән хадһлҗ, делгрүлҗ, урн үгд йир дурта болчкад, үгин чинриг әвртә гидгәр тоомсрлҗ, экин келндән хару болад, икәр эңкрлдг күн гиҗ сангдна.
Түүрвәчин бичсн шүлгүднь цецн ухата болчкад, күүнд өөрхн, кен-негнә седкллә ирлцнә. Тегәд цааранднь чигн әмтнә үр-иньг болҗ, күн болһна җирһл сарулдхҗ, чикнә хуҗринь хаңһаҗ, эгл хальмг күн болһна эркн иньг болсн домбрин чивһс көндәсн мет зүркинь бульглулад йовтха!!!

Белдснь ҖИНЦАНА Екатерина, Әрәсән ачта багш