Күчән хамцулхла – керг бүтх

Элстд һаха сарин 25-д шар шаҗна нарт-делкән ик хург эклв. Шар шаҗнд шүтдг әмтнә күчинь хамцулҗ һазр деерк җирһлин таалыг ясрулҗ, сойлынь делгрүлҗ, хоорндан нөкцлтән өргҗүлҗ, дамшлтарн хувалцх төрмүд ик хургт тәвгдҗәнә. Эндрк өдрин чинвртә бәәдлин таалд тиим хәләц ик чинр зүүҗәнә.
Хальмг ик сурһулин номтнр нарт-делкән ик хургин көдлмшт шунмһаһар орлцҗ мана орн-нутгин болн һазадын орна вузмудла нөкцлтән өргҗүлх күслтәһәр эн төрәр тоолврарн хувалцҗ өргн күүндвр тогтав.
«Тиим коллективс 10 җилин эргцд Хальмг ик сурһулин номтнрин седвәрәр үүлдҗәнә, теднә ханьд кесг орн-нутгин номтнр орлцҗана. Эн көдлмшин ашт нарт-делкән чинртә кесг шинҗллтс кегдв, монографь үүдәгдв, кесг мөрә шүүҗ авгдв, тернь хамцу көдлмшиг цааранднь өргҗүлх арһ өгв. Тиим кевәр Әрәсән номин академин күрәлңгүдин, Хальмг ик сурһулин, һазадын орна вузмудын күчиг негдүлснь күцәмҗтә болв. Тер көдлмшиг бидн цааранднь күцәҗ олн номтнриг цаг зуурин коллективсин ханьд орлцулхар седҗәнәвидн.
Түүнә ашт номин цаг зуурин коллективс тогталһна туск бооцаг батлхар зуралҗанавидн, тер бооцанд 12 орн-нутгт болн Әрәсән регионмуд орх. Тер мет Хальмгин, Бурятин болн Туван ик сурһульмуд дунд нөкцлт өргҗәд бәәх, һурвн вузин ул деер номин нег төв бүрдәгдх.
Ода Элстд болҗадг ик хург мана хоорндк күүндвриг цааранднь өргҗүллһнә ик талвң-аһуд хүврҗәнә. Йирдән ик сурһульмуд номин болн нарт-делкән нөкцлтиг делгрүллһнә ул-сүүрнь болх зөвтә», - гиҗ күүндврин һол учр-утхин тускар Хальмг ик сурһулин һардач Салан Бадм келв. Удл уга Бадм Катинович Моңһлын болн Китдин элчнрлә харһхар зуралҗана, тиигҗ эврә үлгүрәр кергиг яһҗ бүтәдгиг тодрхаһар үзүлҗәнә. Тиим кевәр Хальмг ик сурһулин номтнр 2030 җил күртл Хальмг Таңһчин делгрлтин көтлвриг тогтав, таңһчин номин болн сурһуль-эрдмин, социальн-экономикин, эргндк бәәдлин, шин эв-арһсин делгрлтиг хальмг вуз теткҗәнә, таңһчин һардврин болн залврин даалһврар көдлҗәнә.
Цааранднь Хальмг ик вузин номтнр цаг зуурин коллективсин көдлмшин тускар тодрхаһар келҗ өгв. Тер тоод хальмг, бурят, моңһл, түрг келн-улсин амн үгин зөөриг, дуулвриг, келн-улсин эмнлһнә кесг эв-арһсиг шинҗлснә болн эн халхар өргн нөкцлт күцәснә тускар филолог номин доктор, профессор Хабуна Евдокия тодрхаһар келҗ өгв. Түүнә үгиг Моңһлын болн Бурятин номтнр видеозалһлдана эв-арһар иткүлҗ, тиим коллективс бүрдәснд хальмг номтнрт ханлтан өргв.
Тер мет моңһлчудын болн түрг келн-улсин келинь шинҗллһнә халхар кесн аһу ик номин көдлмшин тускар цаг зуурин коллективин һардач, филолог номин доктор, профессор Мушан Владимир цәәлһв. 10 җилин туршарт эдн моңһл янзта болн түрг келнә халхар 4 ботьта ик шинҗллт кев, түүнд Моңһлын, Корейин, Узбекистана, Киргизин болн нань чигн орн-нутгудын, Әрәсән регионмудын номтнр орлцҗ ик тәвцән орулв. Эднә элчнр номин коллективсин үүлдвриг өөдәнәр үнлв, кесг келн-улсиг хамцуллһнд тиим шинҗллт туста болв гиҗ эдн темдглв.
Цаг зуурин коллективин ханьд шар шаҗна төрәр Моңһлын, Китдин, Энткгин номтнрла сәәнәр нөкцлтснә тускар Хальмг ик сурһулин профессор Улана Мергн келв, тер көдлмш цааранднь чигн күцәгдх болв.
Хальмг ик сурһулин шар шаҗна, генетикин, астрофизикин төрәр үүлдҗәдг баһчудын лабораторьмудын һардачнр бас эврәннь көдлмшин тускар келәд, эн номин халхар чигн шинҗллтсиг өргҗүлҗ болхмн гив.
Элстд шар шаҗна ик хург секгдсн йовдлла цуг орлцачнриг Бурятин ик сурһулин һардач Алдр Дамдинов йөрәҗ, Улан-Удэ балһснд болсн хойрдгч ик хургин туск дегтриг хальмг вузин һардач Салан Бадмд бәрүлҗ өгв. Элст балһсн сәәхрснь гиичнриг өврүлҗәнә, таңһчин һардвр болн ик хургин бүрдәһәчнр белдврин ик көдлмш күцәв гиҗ һардач темдглв.
- Манад дөрвдгч ик хург болхмн, мана тал иртн гиҗ үрвр кеҗәнәв. Мана номтнрин нөкцлт цааранднь делгрлт авад йовтха, ик хургин йовудт түүнә тускар күүндхвидн,– гиҗ Туван ик сурһулин һардач Ольга Хомушку келв.
ТҮРВӘН Һуна