Алдр урн бичлһин хамцулгч күчн

04-06-2022, 17:42 | Общество

Моңһл келтнрин эндрк тууҗд ик чинр зүүҗәдг йовдл мөчн сарин 1-д Элстд болв. Хуучн моңһл болн өөрд-моңһлын тод үзгин сәәхн бичгәр бичдг эрдмчнр Хальмгин хотл балһснд цуглрҗ ирв. «Заясн бичг» нерәдгдсн һәәхүлд бичмрән үзүлхәр эдн ах-дү хальмгудын һазрт ирв.
Өөрд-моңһл бичлтәр бичдг эрдмтә улсиг, багшнриг, номтнриг, олна үүлдәчнриг кезәңк цагиг эндрк өдрлә залһҗах эн ик төсв негдүлв.
2013-ч җилд өөрд-моңһл бичлтиг ЮНЕСКО күмни сойлын зөөрин тоод орулҗ батлсмн. Хальмгин тод үзгәр бичдг элчнр 2015-ч җилд түрүн болҗ нарт-делкән конференцд орлцсмн. 2016-ч җилд хальмг каллиграфмуд моңһл каллиграфин нарт-делкән ассоциацин ханьд орсмн. Җил эргәд Элстд өөрд-моңһл каллиграфинтүрүн һәәхүл бүрдсн билә. Элстд байрин бәәдлд секгдсн һәәхүлиг таңһчин баһчудын политикин болн спортын министерств, «Моңһлын иньгүдин ниицән» олна бүрдәц болн Н. Пальмовин нертә Келн-улсин музей бүрдәсмн. Хальмг Таңһчин билг-эрдмин ачта үүлдәч Татьяна Милованован театрин бичкн сәәхләс соньн эн керг-үүлдвриг секв. Өөрднрин сәәхләс бичкнәсн авн иигҗ һольшгар, хувцна ке-сәәхнинь өмсдг бәәсинь эдн эвтә кевәр үзүлв. Бичкдүдиг нарт-делкән өдрлә эн һәәхүл секлһнд орлцулснь нег үлү орта болв.
Хальмг Таңһчин Толһачин селвгч Владимир Салыков, Таңһчин Залврин ахлачин дарук Нарн Кюкеев, Элст балһсна һардврин ахлачин дарук Дмитрий Довгополов ирсн гиичнриг болн һәәхүлд орлцачнриг ончта йовдлла йөрәҗ, цуг улсин үүдәгч үүлдвр даңгин делгрҗ йовтха, гиҗ дурдв. Моңһлын сурһуль-эрдмин министрин селвгч, «Тод номин герл» гидг Моңһлын олна бүрдәцин ахлач Баатаржавын Бат-Амгалан гиичнрин нерн деерәс үг келҗ, өөрд-моңһлын заяни бичлтин ик чинриг үнлҗ келв. Олн җилин туршарт эднә бүрдәц Хальмгин номтнрла болн олна бүрдәцслә нөкцҗ үүлдҗәхин тускар зәңгләд, Бат-Амгалан «Тод номин герл» цуг делкәд бәәдг моңһл келтнриг хамцулдгин тускар цәәлһәд, таалта цаг учрхла хуучн моңһл болн тод үзгин бичлтин дөңгәр моһлцг һазр деер бәәдг цуг моңһлчудт негдүлх гисн ицлән медүлв. Моңһлас, Өвр Моңһлас, Иркутск мүҗин бурятмуд – цугтан захасн сәәхн дуулдг бәәснь әмтнд тасста болв. Өвкнрин бәәдл-җирһлиг тодлулсн болҗ ут дун заалыг дүүргв. Күндтә гиич Нарсу Иҗл көвә һазрт бәәдг хальмгудтан ирсн байран тиигҗ медүлв. Каллиграфин багш, номт болн олна үүлдәч Дорждэрэм Нацгдорҗин үгәр һарһгдсн экин туск ду дуулҗ, әмтнә седклиг байсав. Эн күүкд күн хуучн моңһл бичлтәр Нацгдорҗин шүлгиг цәәһин ааһ-савд бичҗ кеерүлсинь һәәхүлд үзҗ болхмн. «Заясн бичг» гидг һәәхүл бичлтин ке-сәәхн бәәдлләнь таньлдулсн деерән сурһмҗин болн медрлин гүн чинр зүүҗәнә. Өөрд-хальмгудын тод үзгин чинриг нарт-делкән эн һәәхүл медүлҗәхин тускар, үйнр хоорндк залһлдаг батлҗахин тускар номт, искусствоведеня доктор Светлана Батырева, баһчудын төрәр үүлддг болн спортын министрин дарук Наталья Болдырева эврәннь үгдән темдглв. «Бичг сойл» моңһл бичлтин нарт-делкән ассоциацин генеральн сегләтр, Улан Баатрин бичлтин төвин һардач Дагва Ганбаатар, Моңһлын гуманитарн саңгас Дорждэрэм үг келв. Иркутск балһсна бурятск сойлын музейин олна саңгин бурятск сойлын Төвин олна бүрдәцин һардач Сергей Шоткинов, «Интердом» ФГБОУ-н «Орс келнә багш һазадын орнд» гидг төсвин бүрдәһәч Сергей Майоров улс хоорндк залһлданд иим һәәхүлмүд ик туста керг болҗахинь темдглҗ келв. Моңһл иньгүдин ниигмин президент, «Хальмг үнн» газетин ах редактор, номт Евгений Бембеев ирсн гиичнриг үнн седкләсн йөрәһәд, өөрд-хальмгин бичлтин тууҗла таньлдулв. Келн-улсин музейин һардач Ирина Мучаева ирсн гиичнрт дег трмүд белглҗ өгв.
Эн соньн һәәхүлд тәвгдсн бичлтин үүдәврмүд зурлһна өөдән эрдмин үүдәврмүд болҗ хәләгднә. Энд олна оньгт үзүлгдҗәх бичмриг эргҗ хәләһәд, мана өвкнр ямаран сәәхн зөөр үүдәснь ик бахмҗ болна. Дәкәд болхла, эн һәәхүлд ирсн әмтн хальмг баһчуд билг-эрдмән яһҗ хадһлҗ, делгрүлҗ бәәхинь «Байн тег» ансамблин би хәләҗ медв. Эрднь болн Баира Эрднеевихн һардҗах коллективин биичнрин билгиг гиичнр өөдәнәр үнлв.
Эн һәәхүлд ут тоодан 50 зург бичмр үзүлгдҗәнә. Бичлһнә эрдм ямаран болдгиг 25 эрдмчин үүдәвр медүлҗәнә. «Тод үзгәр» болн хуучн моңһл «худм бичгәр» бичгдсн тоотыг хәләхд йир соньн.
ХӨӨЧИН Галина

Видео