Чинртә төрмүдәр ил күүндвр болв

10-01-2023, 11:45 | Общество

Шин җилин өмн өргнд Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату «шуд залһлдана» эв-арһар әмтнә сурврмудт хәрү өгч, 2022-ч җилд кесн көдлмшин аш диглҗ, иргчдән күцәх керг-үүлдврмүдин тускар келҗ өгв. Регионд үүлдҗәдг заллһна төвин (ЦУР) улд болсн харһлтыг «Калмыкия» таңһчин зәңгллһнә агентствин һардач Марила Хоңһр давулв.

Харһлтын эклцәр шишлң цергә керг-үүлдврин төр босхгдв. Хальмг цергчнр үнн кевәр даалһвран күцәҗ йовхиг таңһчин Толһач онц темдглҗ, Әрәсән Баатрин нер зүүсн Лиҗин Миңгиян, зөрмгән һарһҗ әмнәсн хаһцсн Кунака Андрей, өөдән ачлвр авсн цергчнр Цернә Церн, Натыра Валентин, Аңһра Нарн болн нань чигн көвүд мана бахмҗ болҗана гив. Таңһчин әмтн цуһар буйнч седкләсн Донбассин болн церглҗ йовх нег һазра улсиг дөңнҗәхин, мана эмчнр Башанкан Бадм болн Мушара Арслан эврә сән дурар цергә керг-үүлдврт орлцҗахин тускар Бату Сергеевич бас келв. «Мана цергчнр менд-амулң хәрҗ иртхә гиҗ зальврҗ, хәрҗ ирхинь күләҗәнәвидн. Әрәсә эрк биш диилвр бәрҗ, хортыг дәәлх гиҗ би ицҗәнәв», – гиҗ таңһчин Толһач темдглв.

Таңһчин әмтн цевр усар тетклһнә, сурһуль-эрдмин бүрдәцст ясвр келһнә, шин хаалһс тосхлһна, әмтиг көдлмшәр тетклһнә, эмнлһсин материальн-техническ ул батруллһна, бәәрн мергҗлтнриг белдлһнә, селәнә эдл-ахун делгрлтин төрмүдәр сурврмудан илгәв. Тер мет балһснд сән кец-таал тогталһна, шин объектс эдлврт оруллһна, баһчудын седвәр дөңнлһнә төрмүдт таңһчин Толһач онц оньган тусхаҗ, эн чинртә төрмүд хаһлхин туст ямаран керг-үүлдврмүд күцәгдхин тускар ухан-тоолврарн хувалцв.

Бату Сергеевичин темдглсәр, «Сурһуль-эрдм», «Эрүл-менд харлһн», «Демографь», «Әәмшг уга болн сән чинртә хаалһс», «Гер-бүүр» гидг келн-улсин төсвсин медлд мана таңһчд аһу ик көдлмш күцәгдҗәнә, 2023-ч җилд эн халхар кесг шин объект тосхгдхмн. 2022-ч җилд мана таңһчд 17 сурһульд ясвр кегдв, 4 немр бәәрн тосхгдв, 2023-ч җилд болхла 24 сурһульд сән таал тогтагдхмн гиҗ зуралгдҗана. Үстин районд бәәдг Бадмин Ольга эн төрәр сурвр өгсн учрар Үст, Харба болн Цаһан Амн селәдин сурһульмудт ясвр кегдхмн гиҗ таңһчин Толһач зәңглв. Келхд, 2024-ч җилд дәкәд 49 сурһульд, 2025-ч җилд – 50 сурһульд ясвр кегдхмн, тегәд мана таңһчин сурһуль-эрдмин бүрдәцс өдгә цага некврлә ирлцдг болхмн.

– Мана таңһчд сурһуль-эрдмин халх делгрүллһнд, багшнриг болн сурһмҗлачнриг дөңнлһнд ик оньг тусхагдҗана. 2023-ч җил мана орн-нутгт багшин болн сурһмҗлгчин җил гиҗ зарлгдсн бәәнә, тегәд сурһуль-эрдмин көдләчнриг урмдулхвидн. Элст балһснд көдлдг баахн багшнрт урднь нег дәкҗ 100 миңһн арслң өгдг болхла, ода 200 миңһн арслң, селәнә багшнрт 300 миңһн арслңга дем өгхвидн. Балһснд көдлдг сурһмҗлачнрт 150 миңһн, селән һазрт көдлдг болхла – 200 миңһн арслң бас өгхвидн. Эн дем баһчуд сурһуль-эрдмин халхар көдлдхд урмд өгх гиҗ ицҗәнәв. Дәкәд немр 5 миңһн арслңгин ормд 7 миңһн арслң өгхин туст шиидвр аввидн, – гиҗ Бату Сергеевич келв.

Баһчудт чик болн төрскнч сурһмҗ өглһнд, эдниг спортар соньмсуллһнд ик чинр зүүлһгдҗәнә. Тегәд мана таңһчд 2023-ч җилд баһчудын төрскнч сурһмҗин төв секгдхмн. Иим төвмүд орн-нутгин 10 регионд, тер тоод мана таңһчд Әрәсән цергә билг-эрдмин ниицәнә халхар секхиг Сергей Кириенко болн Юрий Трутнев седвәр татв. «Шуд залһлдана» йовудт таңһчин Толһач сурһульчнрин җисәнә, седвәртә баһчудын төсвсин тускар тодрхаһар келҗ, дорас өсч йовх баһ үйд чик сурһмҗ өглһн эркн чинртә болҗахиг заав. 2018-ч җилд мана таңһчин баһчуд 3 сай арслңга мөрә шүүҗ авсн болхла, ода эдн олн зүсн төсвс күцәлһнд 200 сай һар арслң шүүснь ик бахмҗ үүдәнә гиҗ Хаска Бату темдглв. Кесгнь эврәннь төсв белдҗ, эндүһән чикләд, хойрдад-һурвдад марһанд орлцҗ, диилвр бәрнә.

Таңһчин әмтиг уудг усар тетклһнә төр күүндврт һоллгчнь болв гиҗ келҗ болҗана, юңгад гихлә кесг күн эн төрәр сурвран илгәв. Бату Сергеевичин келсәр, цевр усар тетклһнә төр мана таңһчин төлә хамгин һоллгч болн чинртә болҗана. Эн төр эрк биш хаһлгдх гиҗ ицҗәхән таңһчин Толһач темдглв, тер юңгад гихлә орн-нутгин һардвр ик дөңгән күргҗәнә. Таңһчин социальн-экономическ делгрлтин онц көтлврин медлд 32 төсв орв, теднәснь ода 4-нь күцәгдҗәнә. Район болһнд эн төр онц кевәр хаһлгдхмн. Федеральн төвин дөңгәр Иҗл һолас усар тетклһнә төр хаһлгдҗана. Әрәсән тосхлтын болн ЖКХ-н, йиртмҗ харлһна министерствс дөң-тусан күргҗәнә, Иҗл һолас усар тетклһн олзта-орута болх угаһинь ода шинҗлгдҗәнә. Мана таңһчд бәәдг улсин зуг 7 процентнь уудг уста болна, мана өмн болхла 70 процентиг усар теткх төр тәвгдҗәнә, гиҗ региона һардач темдглв.

Селәнә эдл-ахун халхиг делгрүллһн мана таңһчин экономикин төлә һоллгч төр болҗахиг Хаска Бату бас онц зааҗ, фермермүдиг дөңнлһнә, агротуризмд, тәрә тәрлһнд болн мал өсклһнд мөрә йилһҗ өглһнә төрмүдт ик оньг өггдхмн гив. 2022-ч җилд мана тәрәчнр 712 тонн буудя цокч авв, сән урһц хурав, тутрһ тәрлһн бас орута болҗана. Эврә керг бүрдәҗ олзта-орутаһар үүлдҗәдг арһлачнрин тускар олнд медүлҗ, теднә үүлдвриг дөңнх кергтә гиҗ Бату Сергеевич келв. Көтчнрә районд тосхгдсн мах эд-бод кедг комплексин тускар күүндвр бас һарв. Комплексиг инвестор хулдҗ авв, тегәд эн объект эрк биш көдлхмн гив.

Элст балһсна эргндк һазрт модд суулһхин, һазриг көдәрлһнәс харсхин, селәдт сән таал тогтахин туст кесг төсв күцәгдхин тускар таңһчин Толһач бас зәңглв. «Шуд залһлдана» йовудт таңһчин әмтн эдниг үүмүлҗәх төрмүдәр кесг сурвр илгәв. Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Батун келсәр, сурвр болһнд эрк биш хәрү өггдх, әмтн босхсн төрмүд диглгдҗ, бәәрн болн йосна органмуд тедниг хаһлхин төлә көдлмшән шунмһадулх болв.

ДАВАН Наталья

Видео