Башкир күүкн нерән туурулв

18-04-2023, 09:50 | Общество



Алдр Диилврин өдр өөрдх дутм мана тодлврт Төрскән харсгч Алдр дәәнд эврә отг-әәмгән зөргтәһәр харсҗ әмнәсн хаһцсн Баатрмудын нерн дәкндәкн сергәгдәд йовна. Иим улсин негнь башкир келн күүкн Зайтуна Альбаева болна. 1942-ч җилин ноха сард Сарпан района Садовое селән тал дәврҗ йовсн фашистнрлә болсн дәәлдәнд Зайтуна баатр йовдл һарһад әмнәсн хаһцсн билә. Эн зөргтә күүкнә тускар бидн урднь бичләвидн. Шидр болхла эн зөрмг дәәчин нернлә залһлдата бас нег ончта йовдл учрсн болдг.

Келхд, Сарпан района болн Башкортостан Республикин Зайтунан төрскн Киргиз-Мияки селәнә һардврин хоорнд бат залһлда тогтҗ, эднә делегацс нег-негндін гиичлҗ ахдүүһин таалд үүлдҗәнә гиҗ сүл саамд дару-дарунь соңсгдна. Нег үлү эн селәнә «Миякин санл» нертә хәәврин багд орлцачнр Вильсур Нафиковин һардвртаһар эн туст аһу ик чинртә көдлмш давулҗахинь онц темдглх кергтә. Одахн эдн дарани кемдән Садовое селәнд ирҗ, нег һазра күүкн Зайтуна Альбаеван оршагдсн ормиг олҗ авх күслән медүлв. Сарпан района муниципальн бүрдәцин һардвр хол һазрас ирҗ йовх өөрхн үүрмүдән бўләнәр тосҗ авв.
Темдглхәс, дөчдгч җилмүдт Садовое селәнә шидр Песчанка өөдмд немшнрлә ик дәәлдән болсн бәәҗ. Минь тенд чигн башкир күүкн әмнәсн хаһцснь хөөннь медгдәд бәәв. Тегәд гиичнр ирсн өдртән минь эн өөдмд хәәврин көдлмш эклв. Башкирин хәәврин багд орлцачнрт Сарпан хазгудын элчнр Виктор Козбанов болн Сергей Уманцев нөкд болв. Энүнәс нань Сарпан района муниципальн бүрдәцин һардвр бас арһ-чидләрн эднд нөкд болсинь онц заах кергтә.
Түрүләд эдн бәәриг шинҗләд, дәәнә цагт 1942-ч җилин зуни һаң халунд мана салдсмудыг залһлдаһар теткҗәсн күүкдин «көдлмшч» орминь олљ авад малтв. Гүн нүкнд бу-селм яһҗ олзлдгин туст бәрмт цаасн олгдв. Ода кесн тааврар, баахн дәәчнр эн шишлң цаасиг хортнас бултулад гүн нүкнд дарсн боллта гиҗ сангдна. 80 җилин туршт шаврт булгдсн цаасн ода күртл яһҗ хадһлгдсн болх гинәт!.. Тиигсн бийнь хәәврин багин элчнр илҗрсн цаасин зургинь цокч чадв. Энүнәс нань эн нүкнд немш болн советск сумн олгдв.
Маңһдуртнь хәәврин көдлмш цаарандан давулгдв. Найн җилдән шаврт кевтсн күүнә цогциг олҗ авхд зөвәр дашката болснь медгджәнә.Зуг эн кемд 1942-ч җилин ноха сарин 6-д немшнр самолетас кесн болн 2022-ч җилд сансрас кегдсн Садовое селәнә аэрозургудын зурас олзлсна ашт альд малтхнь медгдәд бәәв. Эн цааснд немшнр темдглсн хаалһс, сала-сартгуд тоод авгдв, блиндажин ормнь илдкгдв, аш сүүлднь Зайтуна оршагдсн нүкн йилһгдв. Тиигхд тер һашута өдрлә зөргтә күүкиг оршасн эндр болхла әмд-менд бәәдг Садовое селәнә медәтнрин келснлә эннь лавтаһар ирлцәд бәәв. Гүн нүкнд олдсн күүнә цогцнь чигн дигтә Зайтуна Альбаеван болҗ һарв. Күүкиг оршасн кемд бәәрн улс толһа дорнь дер тәвәд, өөрнь күүкд улсин башмгинь орксн бәәҗ. Энүнә үлдлнь бас баһ-саһар хадһлгдснь илдкгдв.
Сарпан района хазгудын болн Садовое селәнә әмтнә тоолвриг тоод авад, хәәврин багин элчнр нүкнд олгдсн Зайтунан цогциг көндәлго сәәһән хәәсн ормднь энүг оршахар шиидв. Юңгад гихлә бәәрн улсин төлә башкир күүкн ода эврә, нег һазра күн болснь мел үнн болҗахиг гиичнр сәәнәр медв. Тегәд Сарпан района болн селәнә һардврин, хазгудын, «Юнармия» цергә-төрскнч олна җисәнә көвүдин, Садовое селәнә сурһульмудын болн бәәрн улсин орлцлһтаһар Зайтуна Альбаеван цогциг оршав. Эн учрар болсн санлын митингиг района төв дегтрин саңгин көдләч Татьяна Пугачева һардҗ давулв. Сарпан района муниципальн бүрдәцин толһач Басң Манджиев, Әрәсән хазгудын Ниицәнә Хальмгин хазгудын цергә Сарпан округин одмн Евгений Перфильев, Д.Маковкинә нертә 2-ч тойгта Садовое селәнә дунд сурһулин багш Лариса Федорова, Сарпан района педагогическ күч-көлсні ветеран Мария Грициенко болн «Миякин санл» хәәврин багин һардач Вильсур Нафиков эврә Төрскнәннь төлә, күмн әмтнә төлә Зайтуна Альбаева залу-зөрмг йовдл һарһљ, йоста Баатр кевәр хортнла дәәлдсинь дәкн нег олнд тодлулҗ келв.
Оршалһна керг-үүлдвр төгсснә хөөн бәәрн гелң ном умшад, хазгуд болхла бууһин ду һарһҗ хаһад, Зайтунан санлынь мөңкрүлв. Энүнә хөөн митингд орлцачнр күүкнә үкәртнь гүрмр цецгүд тәвәд, Төрскән харсгч Алдр дәәнд әмнәсн хаһцсн улсин санлынь тевчҗ күндлв.
Хальмг һазриг деермчнрәс сулдхҗ йовад, аврлт уга догшн дәәлдәнд әмән әрвллго дәәлдсн башкир күүкнә зөрмг йовдл дорас өсч йовдг үйнрт үлгүрүзмҗ болхнь лавта. Нег үлү Садовое селәнд бәәдг улсин төлә эн зөргтә күүкнә дүр үйәс-үйд келгдҗ, кен-негнднь байр-бахмҗ болҗ йовхнь маһд уга. Зайтунан баатр йовдл кезәд чигн мартгдшго!
Хәәврин көдлмшт ик зуудан буйнч седклтә, өр-өвч улс даңгин орлцна эсий... Эдн күүні өвдкүриг зүркндән өөрдхҗ, элгн-садн улстан нөкд болҗах мет үүлднә. Тегәд деер келгдсн ик чинртә йовдл күцәсн «Миякин санл» хәәврин багд орлцачнрт нег үлү онц ханлт өргх кергтә гиҗ сангдна. Найн шаху җил давад хальмг болн башкир хойр келн-улсиг негдүлсн Зайтуна Альбаеван нерн мөңкрхнь лавта йовдл мөн.

ШАГҖИН Любовь

Видео