Үрс Сарин евәлд багтый
Хальмгт Үрс Сарин евәлтә сән цаг эклсн бәәнә. Эн җил хальмг улсин авъяс болсн шаҗна байрин цагин эклц Алдр Диилврин өдрлә ирлцснь бас нег ончта йовдл болҗана.
Һанц модна өөр болсн
йосрхл
Өвкнрин авъясар һазр тәкәд, Үрс Саран таңһчин әмтн эклв. Үйнриг залһҗ зун һар җил теегт урһҗадг Һанц Уласн модна өөр һазр тәклһнә шаҗна йосрхл күцәгдв.
Улсин җирһлд батрсн эн керг-үүлдврт олн күн ирҗ орлцв. Бурхн Багшин Алтн сүмин гелңгүд Деедс олн бурхдт нерәдсн мөргүл кев. Һазр-усна сәкүснд мөргәд, урһҗадг Үрс Сар цугтад евәлтә болтха гиҗ әмтн зальврв.
Хальмг Таңһчин делгрлтин төлә цугтан, зурһан зүүл әмтнә болн цуг әмтә тоотын амулң-менд җирһлин төлә болсн мөргүл иигәд таңһчд Үрс Сарин евәлтә цаг ирҗәхиг медүлв.
Хальмгин Шаҗн Лам Тензин Чойдакин темдглсәр, иим шаҗна үүлдврт орлцҗадг улс чик седклтәһәр зальврҗ, цуг әмтә тоотд туслх үүлдвр күцәх седклтәһәр, буйн-кишг хураҗ бәәх зөвтә. Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату өвкнрин авъясар бәәдгинь ик чинртә болдгинь темдглв. Эн сәәхн авъяс 10 һар җил хооран сергәгдҗ, улсин җирһлд батрсинь таңһчин Толһач тодлв. «Кезәңк авъясмуд шаҗнд шүтдг, төрскн келндән хару улсиг хамцулдгнь йир бахмҗта. Шаҗна эн йосрхл хальмг келәр кегдснь йир ончта йовдл мөн. Улсин сойлын, шаҗна зөөриг хадһлҗ делгрүллһнд зөвтә тәвцән орулҗахднь Хальмгин Шаҗн Лам гевш Тензин Чойдакд ханлтан өргҗәнәв. Өвкнрин авъясмуд эндрк җирһлин ни-эвин бәәдлд эврә сән нилчән күргҗәнә. Улсин уңг-сүүр болҗадг зөөрәс утхад, хамгин чинртәһинь сергәҗ, урдк үйнрин цецн ухан-тоолврла таньлдҗ, эндрк җирһлин үүлдвртән омг авнавидн» гисн ухан-тоолврарн Бату Сергеевич хувалцв.
Таңһчин делгрлтин төлә
Хөн сарин 9-д өрүн эрт олн күн Бурхн Багшин Алтн Сүм тал темцв. Үрс Сариг угтҗ цер авхар эдн нааран ирв. Хальмгин Шаҗн Лам Тензин Чойдак цер авлһна үүлдвриг хальмг келәр һардҗ давулв. Шаҗн Ламин темдглсәр, юн учрар иим цер авчахан әмтн сәәнәр медх зөвтә. Келхәс, мах, заһс болн өндг идшго болҗ цер авчадг күн цуг әмтә тоотд хорлтан күргшго болҗ шиидсән медх зөвтә. Әрк-чаһр уушго болн тәмк татшго болҗ шиидсн күн эврәннь эрүл-мендән батлсн деерән эргндк әмтнд харшлт күргшго болҗана. «Энтн күүнә ухаг харңһулдг, санан-седклиг эвддг, күүнә цогц-махмудт хорлтан күргдг тоотас гетлдг сән авъяс болҗана. Цер авсн деерән ном умшад, зальврад, әмтнд туста керг күцәһәд бәәхлә, буй хураһад, чик кевәр бәәхд туста болдмн. Бүклдән болхла, эннь цугтад туста заң-авъяс батллһнд церглнә, әмтнә эрүл-мендиг батлна», - гиҗ цуглрсн улст Шаҗн Лам цәәлһвр өгв.
Өрүн йисн часла Бурхн Багшин Алтн Сүмд байрин ик мөргүл болв. Терүнд олн күн ирҗ орлцад, таңһчиннь делгрлтин төлә зальврҗ, номд орв. Үвләс менд һарад, хаврин тәрәнә көдлмшән кеһәд, төл авлһна кемиг давулад, таңһчин әмтн зунын цагиг эклнә. Кеҗ-күцәсн тоот иргч үүлдврт туста болтха гиҗ әмтн зальврна. Дәәнд әмнәсн хаһцсн ах үйин баатр үүлдвриг тодлад, зөргтә өвкнртән зальврлһан әмтн нерәдв. Эндрк амр биш цагт Төрскнә ни-негн болн эвин бәәдлд харш болҗадг тоотла дәәлдҗ йовх өдгә цага баатрмудын үүлдвр күцәмҗтә болтха, эдн цугтан цергә кергән сәәнәр күцәһәд, әмд-менд иртхә гиҗ мөргүлд әмтн орлцв.
Шаҗна үүлдәчнр – Төрскән харсачнрт
Диилврин өдрлә Хальмгт үүлддг цуг шаҗна элчнр Элстин төвд бәәдг санлын бумблвин шидр цуглрв. Төрскән харсгч, Иргнә дәәнд әмнәсн хаһцсн дәәчнрин санлд нерәдҗ, Мөңк һалын өөр ирҗ Төрскнә итклтә үрдин санлд итклтәһән медүлв.
Мана ик орн-нутгин олн келн-улсин иньгллтин болн хамцлтын күчәр Алдр Диилвр бәргдсинь цугтан меднә. Ах үйин улс делдсн Диилврин чинриг мартлго улсин хоорндк залһлдаг батлх кергтән тускар эн өдр келгдв. Москвад болсн Диилврин ик байрт бас иим гүн утхта үгмүдиг орн-нутгин Президент Владимир Путин келснь ончта болҗана.
Дәәнә һалд әмән әрвллго дәәлдҗ йовсн цергчнрт урмд өгч арднь үлдсн көгшд, күүкд улс, уйн наста баһчуд унтл-кевтл уга көдлҗ, Диилвриг тетксмн. Әрәсән олн келн-улсин хамцу үүлдвр болн иньгллт Диилвр бәрхд туслв, - гиҗ архиепископ Юстиниан темдглв. «Хальмгт үүлдҗәдг шаҗна цуг үүлдәчнр эн хәәртә өдр хамдан Баатрмудын аллейд ирҗ, Төрскнәннь төлә әмнәсн хаһцсн цергчнрин санлд цецгүд тәвлһн таңһчд сән авъяс болҗана. Мана орн-нутг болн олн-әмтн өдгә цагт харһҗадг амр биш бәәдлд бидн иигҗ хамцлтан болн нөкцлтән медүлҗәнәвидн. Өвкнрин заясн негдлтиг болн иньгллтиг батлҗ үүлдх мана седкл иргч мана диилврмүдин ул болҗана», - гиҗ Элстин болн Хальмгин епархин гелң Алексий келв. «Хамгин түрүнд бидн дәәнд Төрскнәннь төлә әмнәсн хаһцсн баатрмудын санлд нерәдҗ, эн үүлдврән күцәҗәнәвидн. Төрскни итклтә үрд сәәни орнд төрҗ, баатр үүлдврнь оньдин үлгүр болҗ йовтха. Эвин төлә хамцу үүлдәд, күнд цагт нег үлү иньлгллтән батлҗ, кен-негндән дөң болҗ бәәлһн йириндән ик чинртә», - гиҗ Бурхн Багшин Алтн Сүмин һардврин ахлач гецл Тубтен Цультим (Бадма Дорджиев) иткүлҗ келв.
«Җил болһн Диилврин өдрлә бидн харһҗ, дәәнд әмнәсн хаһцсн баатрмудын санлыг тевчнәвидн. Эн-тер уга бәәнәвидн. Энүгинь мартх зөв угавидн. Өсч йовх үйнрт терүгинь медүлх зөвтәвидн», - гисн тоолврарн мусульманмудын оюни заллтын муфтин нөкд Аслудин Калабегов хувалцв.
Алдр Диилврин өдр иигәд цуг келн-улсиг хамцулна.
Шаҗна номин цәәлһврт орлцтн
Хальмгт Үрс Сарин евәлтә өдрмүдт шаҗна гүн номта багш, Бурхн Багшин номин хаалһд олн күүг, тер тоод баһчудыг, олар орулсн ик медрлтә сурһмҗлач гевш лхарамб Джагба Гьяцо ирсн бәәнә. Дрепунг Гоманг хурлас ирсн ик күндтә багш Хальмгт цөн сардан бәәһәд, шаҗна номин цәәлһвр өгхмн. Хөн сарин 9-д болсн байрин ик мөргүлд күндтә гиич орлцҗ, ном умшв. Гевш Джагба Гьяцо баһчудла харһхмн, нань чигн керг-үүлдврт орлцхмн.
Хальмгин Шаҗн Лам Тензин Чойдак өгсн цәәлһврәр, Дрепунг Гоманг хурл-ах сурһулин ах багш Кхен-Ринпоче ирсн цагт тер ик нер һарсн хурлас ик цолта болн гүн медрлтә багшнр таңһчд ирҗ, номин цәәлһвр өгсмн.
Ода Хальмгт номин цәәлһвр өгхәр ирсн багш гевш лхарамб Джагба Гьяцо дунд сурһуль төгсәснә хөөн номин хаалһд орсмн. Гоманг хурлд сурад, 20 җил хооран шаҗна гүн медрлин күцц сурһаль төгсәсн болдг. Номдан гүн кевәр шүтсн гелң эврә хурлдан багш болҗ церглв. Хөөннь Дрепунг Гоманг хурлд шаҗна диг-дара бәрлһиг бүрткдг багшин үүл дааҗ йовсмн.
УШКАНА Сувсн