Петр Надбитовиг Күндллһнә орденәр ачлв

«Өөрднр» бииһин театрин байрин ик концерт болв. Делкән кесг орн-нутгт билгән үзүлсн олн келн-улсиг хальмг би үзүлҗ таньлдулсн коллективиг бүрдәсн Хальмг Таңһчин сойлын болн олна үүлдәч Петр Надбитовд орн-нутгин өөдән ачлвр зүүлһгдҗәснә туск зәңг таңһчин цуг әмтнд ик байр үүдәв. Әрәсән кесг һазрас Петр Тимофеевичиг йөрәсн бичгүд үүрмүдәснь, сурһульчнраснь, билг - эрдминь күндлдг олн улсас ирв. Байрин концертын йовудт Хальмгин Баатрт таңһчин завлрин ахлачин үүл дааҗадг Гиляна Босхомджиева Петр Надбитовд Күндллһнә орден бәрүлҗ өгв (зургт).

Хальмг Таңһчин Улсин Хуралын (Парламентин) Ахлач Артем Михайлов Петр Тимофеевич өөдән ачлврлань йөрәв.
Үкр сар эн күүнә җирһлд йир ончта болҗана. Үкр сарин 1-д энүнә һарсн өдрнь мөн. Ода үкр сард 86 насна сәәхн өөдмд күрсн цагтан Петр Тимофеевич Күндллһнә орденәр ачлгдҗана. Хальмг биид насн-җирһлән нерәдәд, кезәңк сәәхн би хадһлад, тер бииһин ул деер шин өврмҗтә би үүдәһәд, хальмгудын нериг Петр Надбитов туурулв. Хальмг би ЮНЕСКО-д күрч темдглгдснь Петр Надбитовин ик ач-тус болҗана.
1938 җилд Хальмгин Көвүд селәнд һарсн көвүн Хальмг Таңһчан делкән кесг һазрар туурулх гиҗ күн санҗасн болхий?! Олн-әмтнәннь амр биш җирһлднь багтад, учрсн зовлңгиг дааҗ һарад, сурһуль сурад, керсү көвүн медрл авхар даңгин зүткҗәсмн. Тер зүткмҗнь җирһлин хаалһднь йир икәр туслв. Кех тоотан арднь орҗ кедг заңгнь чигн уралан йовхд туслад бәәсмн. Сиврт өсч-боссн көвүд-күүкд юмнас ард үлдшго, хальмг нерән һуташго бат шиидвртәһәр җирһлин хаалһд орсмн.
Бичкнәсн авн көвүн хальмг би үзҗ йовсн мөн. Сиврин киитн ут сөөд хальмгуд күнд көдлмшин хөөн цуглрад, домбран цокад, дуулад, бииләд, уудьвран һарһдг бәәсинь үзҗ йовсн көвүн өсх дутман бииһин айс соңсхларн көлнь көндрҗ, ах үйин биилҗ йовсн эргц, дошлһн болн нань чигн тоот эвтнь тусад тодлад бәәдмн.
Сиврәс ирсн дару таңһчд дууна болн бииһин ансамбль тогтҗахин тускар соңсад, Петр Надбитов терүнд ирҗ орсмн. Түрүн артистнр тиигхд дуулдг, биилдг деерән көгҗм татх, нань чигн керг күцәх зөвтә билә. «Өндр» сәәхн нурһта би контрабас татч тәәз деер һарч ирдг биләв», - гиҗ тер баһ насни өргмҗтә цагиг Петр Тимофеевич инәҗ тодлна. Тер цагас авн хальмг би энүнә җирһлин керг болв. Артист болҗ олн җил көдлснә дару эн халхар ик сурһульд Петр сурв. Дәкнәс «Бамб цецг» ансамбльд ирҗ көдлв.
Эн кемдән экләд, эврән би тәвдг болсмн. «Тоһруна би», «Туула би», «Дөрвдә тавшур», «Дамҗг би» – тиигхд генткн учрсн сәәхн йовдл болҗ әмтиг шуугулла, бииһин хәләврмүдт хальмг балетмейстерин үүдәврмүд таасч үнлгдҗәв. Тиигәд хальмг улсин бииһин зөөр шин кемд шин делгрлт авсмн.
«Өөрднр» гидг бииһин коллектив тогтаһад, Петр Надбитов хальмг би делгрүллһнә дарани шин хаалһд орв. Эн тәәз деер (тиигхд Профсоюзмудын бәәшңгин гер) «Өөрднр» бииһин коллектив «Баатрмудын би» үзүлсн йовдл ода күртл мартгдхш. Өргмҗтә айсиг дахад, тәәз деер хальмг баатрмуд һарч биилсн йовдлыг дахад, суусн әмтн цугтан мөр унҗ довтлх бәәдл һарч сергмҗ, урмдта бәәдл һарв. Тедү дүңгә сүркә би әмтнә седкл авлв. Тиигәд эн коллектив Петр Надбитовин һардврт хальмг бииһин делгрлтд шин янз орулҗ, тәәз деер бииһин дөңгәр бүкл наадд тәвҗ, хальмг улсин тууҗиг сергәв. Бииһин эрдмдән тахшсн деерән артистнр хальмг тууҗла таньлдв, хальмг сойлыг делгрүлҗ йовх даавран медҗ, балетмейстерин хәәврт шунҗ орлцдг болв.
Һардачин болн артистнрин үүдәгч ниитә үүлдврин ашт соньн олн наадд эдн белдв. «Өөрднрин» нерн олн һазрт темдгтә болв. Наадм болһн эднә нериг цааранднь өргҗ, талдан һазрт күргҗ йовв. Хальмг тууҗан бииһин дөңгәр делкән кесг нутгт үзүләд, талдан һазрас олн келн-улсин би дасч ирәд, эврәннь хәләһәчнртән эдн үзүлсмн. Тегәд дурта коллективән әмтн даңгин күләҗ, бииһәрнь шин соньмсна.
Ода эцкиннь кергиг Владимир Петрович көвүнь цааранднь делгрүлҗ йовна. Цугәрәсән хәләврмүдт энүнә тәвсн олн би өөдән үнлгдҗ йовна.
Билгтә балетмейстер, ухата һардач болн цецн үүлдәч Петр Надбитовин заңгин дәкн нег ончинь темдглх седкл бәәнә. Петр Тимофеевич хальмг келндән йир хару күн. Альд йовв чигн баһчудла күүндхләрн, хальмг күн болҗахла эврә келән медх кергтә. Келән медлһн тууҗла, сойлла өөрхн залһлдата, келн – цуг тоотын улнь гиҗ эн тоолна. Биичнрин шин селгән өстхә, гиҗ Петр Тимофеевич килмҗ һарһҗ йовна. Театрин ул деер бичкн биичнрин студь сексмн.
Нер туурсн залун ард терүнәс ачта күүкд күн бәәдмн, гиҗ кезәнәс авн келгдҗ йовна. Петр Тимофеевичин эн ач иктә үүлдвр тиим сән кевәр делгрснь аваль Валентина Шовгуровнан ик ач-тус бәәнә. Өрк-бүлин үүлдвриг ухата кевәр залад, залунь дурта кергтән бийән нерәдхднь цуг таал эн күүкд күн тогтасмн.
Ямаран хөвтә җирһл – дурта кергтән цергллһн, дүүвр наснаснь авн өөрнь түшг болҗ йовх авальнь, кергинь цааранднь делгрүлҗәдг көвүнь, хальмг бииһин делгрлтд орулсн тәвц, миңһәд улсин күндллһ олсн бииһин үүлдвр мөн.

ХӨӨЧИН Галина