Намсан хальмг цәәһин гер

Түрүн хәләцд эн күүкд күн хальмг талдан күүкд улсас йилһрхш. Болв таньлдад, күүндәд бәәхлә, тоолврта болн келсн үгдән күрдг күн болҗахнь медгднә. Юн учрар эн күүнлә таньлдх йовдл учрв гихлә, «Хальмг цәәһин гер» җил хооран секәд, Намса олн улст терүгәрн темдгтә болв.

Иим соньн седвәр яһҗ үүдснә, сансан яһҗ күцәснә тускар күүндх таал учрв. Намса Муевна Унгунова хальмг цәәһин гер секлһнә тууҗинь келҗ өгв.
Җирһлд учрдг йовдлмудын учр-утхинь тер дарунь медхд амр биш. Яһад тиим ухан орснь чигн медгдхш. Нег дәкҗ балһсна хурлур йовҗ йовад, Намса зуурнь харһсн кесг бәәрнд кофе хулддг бәәсинь үзв. Хальмг цә уудг бәәрн юнгад уга болҗахмб гиҗ эн дотран алң болв.
Ода терүнд кен гемтәв? Ухаһан туңһаҗаһад, аштнь бийән гемшәсн биләв, - гиҗ Намса ода инәҗ келнә. – Хальмгуд бийснь гертән чанҗ уудг болх. Ирсн гиичнр болхла, солю унднд оньган өглго дассарн кофе болн орс цә уудг болх. Болв чигн хальмг улсин кезәңк ундн талдан улсиг чигн соньмсулад бәәх. Җомба уудг шишлң гер секх, тиим ухан орсн болхла, эврән күцәҗ үзх зөвтәв гиҗ Намса санв. Кениг күләхмб?.
Тиигәд тер ухаһан Намса мартлго бәәв. Ленинә нертә уульнцар йовад, әмтн бәәдг нег герин өөр тотхад зогсув. Хойр эзн бәәдг гер бәәдлтә. Нег бийднь лам әмтиг хәләдг, талдан талнь эргәд хәләхлә, үүдн секәтә, шаһахла, нег баахн көвүн үзгдв. Мендләд, күүндәд, Намса цәәһин гер кех санаһан медүлв. Бәәрн кергтә, эн гертн сул биший, гиҗ Намса соньмсв. Хөв болад, эн герән көвүн өгх болв. Мини келсн үгд багтад, көвүн түлкүрән өгв.
Намса Һартан түлкүртә, герин дотркиг хәләһәд, цааранднь ю кехмн гиҗ ухалҗана. Герин дотркиг цеврлҗ, ясх, әмтн терүнд ирхд эвтә таал тогтах кергтә. Тиигҗәтл үр күүкнь Намсад җиңнүлҗәнә. Цәәһин гер секхәр нег гер олҗ авсна тускар үр күүкндән Намса келҗәнә. Тернь соньмсад, терүнәс давхларн, тер герин өөр бәәхин тускар соңсад, тернь икәр алң болв. Ода цааранднь яахмб гиҗ үр күүкнлә Намса селвлцв. «Одад хәләй, чадсарн дөң болнав», - гиҗ үр күүкнь Намсад урмд өгв. Тиигәд нег өдрин дунд гер олдад, цааранднь үүлдх кергтә болв.
Герин эзн залутаһан күүндәд, цәәһин Гер секхәр бәәнәв гиҗ келәд, бәәрн олдад, терүнд ясвр кергтә болҗахин тускар Намса келҗ өгв. Тиигәд керг цаарандан күцәгдәд бәәв. Гер дотркиг цеврлҗ, эрстнь цаас нааҗ кеерүлсн күн залуһиннь дөңгәр олдв.
Цә чанхд кергтә тоот хулдҗ авгдв. Холд биш бәәсн күүкд күн боорцг кех болв.
Ода әмтн ирдгинь яһҗ күцәхмб гисн ухан Намсад амр өглго бәәв. «Мой бизнес» гидг бүрдәцд одад, зөвән келхлә, зар кехд дөң болхан тедн медүлв. Һурвн сардан тернь кегдв.

цә - Хотын дееҗ

«Түрүн болҗ цәәһин Герин үүдиг алхҗ орҗ ирснь мини таньл күүкд күн билә, - гиҗ күүндвриг Намса цааранднь йовулв. - Сарпульд тер бәәнә. Залутаһан теңгсин көвәд амрад ирсн бәәҗ. Хәрҗ йовад, нанд золһхар орҗ ирв. Үстә цә уудн угав гиҗәнә. Залунь болхла, хальмг цәәг меддг, уудг бәәснәннь тускар келв. Цәәһинь чанад, йирн йисн дәкҗ самрад, гиичнрән тооҗанав. Залунь нег ааһ уучкад, дәкәд ууҗана. Цә зокад, көлсән арчад, чееҗнь девтсн бәәдл һарв. Гергн терүгинь үзәд, цә амсч үзчкәд таасад, бас ундан хәрүләд амрв. Тиигәд эдн тоогдад хәрв. Цаг давсна хөөн үр күүкм жиңнүлҗәнә. Гертән чансн цәнь шиңгн болна гиҗ залунь таасч уга. Тегәд яһҗ чанхинь сәәнәр медҗ авхар седҗәхән медүлв. Тегәд тедн теңгс орҗ йовад, Элстәр дамҗад һардг улст хальмг цәәһин тускар келәд, талдан әмтн чигн цәәһин герт ирдг болв.
Цааранднь яахм болхв, әмтнд ямаран кевәр зар кехмб гиҗ Намса ухалв. Үр күүкднь, таньл-үзлнь дөңнәд, баһ-бичкнәр зәңг тарад әмтн ирдг болв. Хот кедг бәәрән кергтә кевәр дигләд, түрүн авгтан кергтә тоотан эн белдв. «Олн күүнә чирә үзхәр, нег күүнә нер мед» гиҗ кезәнә келсн үг бәәнә. Намсан нег таньл кергәрн Элстд ирсн Японя гиичиг дахулҗ ирв. Цә гиичд таасгдв. Хальмг цәәлә залһлдата авъясиг эн медҗ авв. Тер зәңгәрн Москвад хувалцсн, тиигәд мана цәәһин Герин тускар меддг әмтнә то өсәд йовв.
Соньмсчах улст цәәлһвр өгәд бәәҗ, тедн юуһар соньмсдгинь медҗ авад, Намса тер сурвртнь хәрү өгхәр кесг дегтр умшв, Интернетд кесг тоот хәәв. Талдан һазрин әмтн цәәһин ямаран авъястаһинь медҗ авад дүнцүләд, ямаран кевәр әмтн тоодгинь шинҗлв. Цуг медҗ авсан аав-ээҗнрнь, эк-эцкнь келҗ йовснла, җирһлдән олзлҗ йовсн тоотла ирлцүләд, Намса хальмг цәәһин туст медрлән зөвәр гүүдүлв. Талдан һазрин әмтн орҗ ирхлә, сурһульчнр чигн ирсн кемд Намса цәәһән чанад, үсләд, тослад, самрн бәәҗ хальмг цәәһин тууҗин тускар, хальмгудын авъяс болсн ундн эрүл-мендин бәәдлд чигн туста болдгиг келҗ өгнә.

Өвкнрин авъяс мартуллго

Ямаран чигн көдлмшт күнд тоотнь харһна. Намса чигн кесг дәкҗ эн кергән хайхар седв. Нег дәкҗ тиигәд дарани нег шиидвр авхар бәәсн цагла цәәһин герт дундын наста залу орҗ ирәд, цә ууһад, күүндәд бәәҗ, Намсан кеҗәх кергәрнь соньмсв. Дарани ирлһндән эн күн гергән, көвүн күүкн хойран дахулҗ ирв. Цә ууһад, хоорндан күүндәд, эдн амрчана. Залу дахулҗ ирсн көвүн күүкн хойрт хальмг цәәһин тускар келәд, невчк түдсн кемлә, Намса цә чанн бәәҗ теднә күүндвр соңсчасн, терүгинь медәд, немҗ келәд, хальмг цәәһин авъяс ут тууҗта болдгин тускар цәәлһв. Күүндвриг цааранднь йовулад, тер залу күүкдтән аав-ээҗиннь, эк-эцкиннь тускар келәд, тер өрк-бүл цәәһин ард тиигәд амрв. «Көдлмштән даргдад, үрдләрн иигҗ адһм угаһар күүнддг цаг олддго билә. Тана герт ирәд, йосн хальмг цәәһән ууһад, өрк-бүләрн амрх таал олвидн» - гиҗ тер залу келв. Хөөннь күнд йовдл учрсн цагла тер залу дөңгән күргәд, эн кергән бичә хайтн гиҗ Намсад урмд өгв. Тиигәд төрскнч седклтә улсин дөңгәр цәәһин гер цаарандан көдлв.
Болв тиигҗ амрар экләд күцсн кергт торвр чигн һарна. Альдас саалтг ирхнь меддг арһ уга. Цәәһин гер бәәсн бәәрнд усн орад, көдлдг арһ уурв. Элст балһсна толһач Лиҗикә Алдр дөң болхар үгән өглә. Удл уга цәәһин гер шинәс секгдх ицл бәәнә. Намсан тоолврар, тиим гер цуг маднд кергтә. Хальмг Таңһчла таньлдхар ирҗәх улст хальмг цәәһин тускар келҗ өгәд, тедниг тооһад, мана буурл теегт ирдг зуульчнрин то икдүлх бас нег иим эв-арһ бәәнә.

ХӨӨЧИН Галина