Хальмгин сән иргчин төлә

Эн өдрмүдт «Һардачнрин төлә шаңһа залврин халхар медрл өглһн» гидг көтлврт орлцачнрин баг мана таңһчур ирсн бәәнә. РАНХиГС эн көтлврин медлд доладгч селгә давулҗ, орн-нутгин долан регионд, тер тоод мана таңһчд мергҗлт өөдлүллһнә болн дамшлт хоршалһна керг-үүлдвр давулҗана. Эн көтлвр 2018 җиләс авн күцәгдҗәнә, терүнд күцәгч йосна, шаңһа болн муниципальн бүрдәцсин, ик компаньсин элчнр, арһлачнр, «Әрәсән нүүрләчнр»болн «Босхмҗин нүүрләчнр» гидг марһаст диилвр бәрсн улс орлцна. Мана таңһчур арвн хойр күн ирв, тедн дунд шаңһа залврин ик сурһулин (ВШГУ), Москва, Нижний Новгород, Санкт-Петербург балһсдын, Белгородск мүҗин , ДНР-ин элчнр бәәнә. Эдн таңһчин социальн-экономическ бәәдл шинҗләд, хальмг улсин сойлла болн тууҗла таньлдад, хөөннь Хальмг Таңһчин инвестиционн делгрлтин шин зөрүллтсин туск төсв белдх зөвтә.
Урҗ өдр Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату күндтә гиичнрлә харһад, таңһчин социальн-экономическ делгрлтин тускар ахрар келәд, региона делгрлтин төлә күцәгдҗәх керг-үүлдврмүдин, намртан болх шар-шаҗна ик хургин тускар хувалцв. «Хальмг Таңһч чидл өгдг һазр. Бидн эврәннь арһ-чидлдән, төрскн һазртан, таңһчдан болн улстан иткнәвидн. Мана улс энтн мана хамгин һоллгч бахмҗ болн зөөр. Цуг әмтн бәәсн һазртан көдләд, учрдг олн зүсн төриг хаһлад, эрк биш күцәмҗд күрх кергтә гиҗ ицнә. Нидн мана таңһчин хазна оруһин әңг хойр кемҗәнд өсв, көдлмш уга улсин то баһрв, тосхлтын халх сән делгрлт авв. Эндр мана таңһчин делгрлтин төлә цуг арһ бәәнә гиҗ бидн тоолҗанавидн. Энд олн келн-улс ниитә, ни-негн бәәнә, олн шаҗн хоорндан хәрлцҗ үүлднә. Мана залврин ханьд баһ наста күцәмҗтә улс көдлҗәнә, эдн ах үйин дамшлт олзлҗ, теднә күцәмҗ хадһлҗ делгрүлх санатаһар үүлднә. Мана таңһчд Иҗл болн Манц һолмуд, Көк теңгс, «Хар һазр» заповедник бәәнә, тегәд цуг эн йиртмҗин өвәрциг олзлад, зуульчллһ делгрүлх күслтәвидн. Тадн мана таңһчла таньлдад, олн улсла харһад, эднә күцәмҗлә таньлдад инвестиционн бәәдл ясруллһна төсв белдәд, хөөннь терүг харсхит. Мана таңһчд давулсн өдрмүд туста, соньн болн сергмҗтә болтха», – гиҗ Бату Сергеевич нүр үгдән келв.
ВШГУ-н нүүрләчнрин болн һардачнрин эв-арһс делгрүллһнә төвин һардачин дарук Елена Чепурнова цуг багин нерн деерәс эдниг сәәнәр тосад, соньн көтвлр белдснд ханлтан өргв. Эднә багд орсн улсин тускар ахрар келәд, эн долан хонгин кемд эдн йосна бүрдәцсин, ик сурһулин элчнрлә, арһлачнрла харһад, олна болн сойлын керг-үүлдврмүдт орлцад, таңһчин делгрлтин төлә сүв-селвг белдхмн гив. Командын ханьд байн дамшлтта, өөдән мергҗлттә, олн зүсн төриг сәәнәр шинҗлдг улс орна, гиҗ Елена Сергеевна темдгләд, багд орх улс дунд ик марһан болдгиг заав. «Әрәсән төлә» Улсин фронт» гидг Цугәрәсән җисәнә баһчудын төсвсин заллтын һардач Никита Киосев хальмг келәр мендлснь байрта болв. 2018 җилд Хаска Бату Донецкин спортсменмүдин төлә мастер-класс давулсиг тодлад, тер харһлтд орлцсн көвүд эндр күртл мартхш гиҗ келв. Белгородск мүҗин олна коммуникацсин министр Оксана Тарантова губернатор Вячеслав Гладковас халун менд күргәд, намртан болх шар шаҗна ик хургин тускар тодрхаһар келҗ өгхиг сурв. «Петербургин хаалһс» АО-н генеральн һардач Юрий Орленкон келсәр, энүнә бүрдәц орн-нутгин кесг регионд хаалһс болн тагт тосхлһна көдлмш күцәнә, тегәд мана таңһчин инвестиционн бәәдл энүг соньмсулҗана гив. Гиичнр цуһар мана таңһчур ирсндән ик байрта бәәхән темдгләд, Хальмгин делгрлтин төлә соньн төсвс белдҗ туста болхнь ик даавр болҗана гиҗ хувалцв.
Хальмг Таңһчин залврин Ахлач Босхмҗин Гилән РАНХиГС-ин губернатормудын сурһульд бас орлцад, Тюменск мүҗд дамшлт хоршасан тодлв. Хальмгин иргч ямаран болхиг шинҗләд, таңһчин социальн-экономическ делгрлтин төсвс белдлһнд орлцх арһ учрснь ик дамшлт болҗахиг заав. Таңһчд сүл цагт бизнес делгрүллһнә халхд күцәгдҗәх керг-үүлдврмүдин, арһлачнрин төлә сән таал тогталһна, инвестиционн бәәдл ясруллһна тускар залврин Ахлач келв. Тиигәд, «Хальмг Таңһчин делгрлтин саң», «Мини керг» болн «Промышленность делгрүллһнә саң» арһлачнрт кергән делгрүлхд дөңгән күргҗ, олн зүсн төрәр сүв-селвг өгнә. «Бидн мана таңһчин делгрлтд туслх төсвсин тускар күүндхдән белн бәәнәвидн. Тана күцәмҗтә үүлдвр сүв-селвгән өгч, дамшлтарн хувалцх зөв өгчәнә, тегәд мана хамцу үүлдвр таңһчин сән иргчин төлә күцәмҗтә болх гиҗ ицҗәнәвидн. Төсвән сәәнәр харсад, мергҗлтән өөдлүләд, эн өдрмүдиг мана таңһчд туста-олзтаһар давулхитн дурдҗанав», гиҗ Гилән Герасимовна келв.
Дарунь харһлтд орлцсн таңһчин күцәгч йосна элчнр «Һардачнрин төлә шаңһа залврин халхар медрл өглһн» гидг көтлврт орлцачнрла экономикин, ЖКХ-н, тосхлтын, социальн, зуульчллһна, селәнә эдл-ахун, йиртмҗин көрңгин төрмүдәр баг-багар хувагдад, көдлмшән эклв.
ДООҖАН Наталья
ЗУРГТ: Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату «Һардачнрин төлә шаңһа залврин халхар медрл өглһн» гидг көтлврт орлцачнрла

Әмтнә тоолвр

ХАСКА Бату, Хальмг Таңһчин Толһач:
- Мана таңһчур «Һардачнрин төлә шаңһа залврин халхар медрл өглһн» гидг көтлврт орлцачнр ирснь өвәрц арһ өгчәнә. Эдн дунд Әрәсән кесг региона, ик бизнесин элчнр бәәнә, эдн мана таңһчин делгрлтд туслх төсвс белдхмн. Сүл цагт мана таңһчд баһ болн дунд бизнесин халхд үүлддг бүрдәцс 8 миңһнәс 26 миңһн күртл өөдлв, эврә олз-ору хойр холванд икдв, көдлмш уга улсин то 10 процентас 6-7 процент күртл баһрв, райодын хазна оруһин әңг икдәд эдн олн зүсн төрмүд хаһлдг болв. Хальмг Таңһчар олн-әмтн соньмсчана, мана тускар цуһар келнә. Ода маднд таңһчд үүлдврин бүрдәцс тосхх, хаалһс делгрүлх кергтә, зуульчллһна халхд бас хаһлх төрмүд бәәнә, Хальмг ик сурһулин номин халхд бәрсн күцәмҗиг бас олзта-тустаһар олзлх кергтә. Баһчуд таңһчиг өмәрән залх йоста, тегәд эднә төрмүдт эрк биш ик оньг өгч дөңнх кергтә. Дамшлтта, кергән сәәнәр меддг, арһта нүүрләчнр мана таңһчин делгрлтд тусан күргҗ, соньн төсв белдх гиҗ ицҗәнәвидн.

Елена ЧЕПУРНОВА, ВШГУ-н нүүрләчнрин болн һардачнрин эв-арһс делгрүллһнә төвин һардачин дарук :
- Мана багиг бүләнәр тосад, соньн көтлвр белдснд бидн маш байрта бәәнәвидн. Эн өдрмүдт көтлврт орлцачнрин багмуд Әрәсән 7 регионд одсн бәәнә. Бидн регион болһна бәәдл-җирһләр соньмсҗ, дор ормднь бәәдлиг шинҗлҗ, сойлын бүрдәцст одад, йосна элчнрлә болн арһлачнрла харһад күүндәд, инвестиционн бәәдләр соньмсхвидн. Хальмг Таңһчур ирсн багд 12 күн орна, цуһар эдн ик дааврта һардачнр, шаңһа болн муниципальн бүрдәцсин болн бизнесин элчнр болна, эднә медрл болн дамшлт регионд тогтсн бәәдлиг гүн кевәр шинҗләд, экономик делгрүллһнә төлә соньн болн шин эв-арһ олхд дөң күргхмн. Долан хонгин туршарт көдләд, олн төрәр белдсн төсвс, орулсн сүв-селвг таңһчин делгрлтд туслхнь лавта.

Никита КИОСЕВ, «Әрәсән төлә» Улсин фронт» гидг Цугәрәсән җисәнә баһчудын төсвсин заллтын һардач:
- «Улсин фронт» гидг Цугәрәсән җисәнә Хальмг Таңһчд үүлддг әңгд седвәртә, шулун-шудрмг, өдрин некврин төрмүдиг чадмг кевәр хаһлдг улс көдлнә гиҗ темдглхәр седләв. Эдн ямаран чигн төрмүдиг хадһлҗ чаддг, арһта улс болна. «Баһчудын Герт» одснь нанд ик бахмҗ үүдәв, Таңһчин Толһач Хаска Батун баг аһу ик көдлмш тенд кев. Эн бәәрин тууҗ, Басан Городовиковин нерн ямаран ик чинр зүүдгнь, өвкнрин санл тевчлһн медгдв. Тиим кевәр көдлхлә иргч эрк биш сән-сәәхн болх. Эн өдрмүдт таңһчд болх харһлтс, орлцх керг-үүлдврмүд маднд соньн төсв белдҗ бәәрн әмтнә җирһл ясрулхд туслх гиҗ санҗанав.

ЧИҖИН Андрей, Хальмг Таңһчин экономикин болн хулд-гүүлгәнә министрин үүл дааһач:
- Бидн тосхлт, ЖКХ, Элст балһсн, экономик, социальн төрмүд, зуульчллһн, йиртмҗин көрң болн селәнә эдл-аху гидг төрмүдәр багмуд бүрдәһәд, «Һардачнрин төлә шаңһа залврин халхар медрл өглһн» гидг көтлврт орлцачнрла күүндвидн. Таңһчин күцәгч йосна, Элст балһсна болн Хальмг ик сурһулин элчнр гиичнриг соньмсулҗадг төрмүдәр цәәлһвр өгч, өргн күүндвр тогтав. РАНХиГС-ин баг эврәннь сән арһ, байн дамшлт болн гүн медрл олзлад, соньн сүв-селвг өгхмн. Бидн болхла теднә төсвсиг иргчдән бәәдл-җирһлд тохраҗ, таңһчиг делгрүлх керг-үүлдврмүд күцәхвидн. Би эврән эн көтлврт бас орлцад, һурвдгч селгәнд сурад, Самара балһснд дамшлтын сурһульд одсн биләв. Эн көтлврт орлцачнр ода мана таңһчин делгрлтин төсвсин зура белдәд, һурвн сарин эргцд терүг чикләд, шинҗләд хөөннь харсхмн. РАНХиГС-ин улд болх керг-үүлдврт таңһчин Толһач бас орлцхмн.