Сурһульмудын гермүд шинрүлгдхмн

Эндр мана орн-нутгт сурһуль-эрдмин халхин делгрлтин төлә кесг тоот күцәгдҗәнә. Яһад гихлә зуг медрлтә сән мергҗлтнр герлтә иргч болн кишгтә бәәдл-җирһл тосхҗ чадх. Әрәсән Президент Владимир Путинә седвәрәр цуг регионмудын сурһулин гермүдт, ода садмудт чигн, бат ясвр келһнә көтлвр йовудтаһар күцәгдҗәнә. Арвад җилмүдин туршарт хуучрҗасн гермүд шинрүлгдәд, теднә классмудт шин өдгә цагин кергсл орулгдад, багшнрин болн сурһульчнрин төлә сурһулин сән таал тогтагдв.

Мана таңһчд эн халхар бас ик үүлдвр күцәгдв. 2022 җиләс авн ут-турштан 42 школд бат ясвр кегдв. Эн җил тер көдлмш цааранднь күцәгдх гиҗ таңһчин Толһач Хаска Бату заав. Бат ясвриг дарук сурһулин шин җил эклтл дуусх кергтә. Гермүдин һазак бәәдлнь, усна, дулана сурвлҗн, герл өглһнә систем сольгдх. Цуг тер көдлмш сән чинртәһәр күцәгдх зөвтә, түүнә бүртклһән бидн чаңһаһад бәәхүвидн гиҗ Бату Сергеевич заав. Тиим кевәр «Сурһульмудын системиг шинрүллһнә» шаңһа көтлврәр 2025 җил 10 сурһулин болн 2 бичкдүдин садын гермүдт бат ясвр кегдх. Тер мет нааран шин кергсл орулгдх.
Аштнь онц заахла таңһчин сурһульмудыг шинрүллһнә көтлврт иим бүрдәцс орв: Хальмг келн-улсин гимназь (ах классмудын салвр); Көтчнрә района Чкаловский селәнә дунд сурһуль; Городовиковск балһсна 3-ч тойгта сурһуль; Яшкуль селәнә җирһлин күнд таалд бәәх күүкдин сурһуль-интернат; Яшалтан района А. Дурневин нертә Октябрьский селәнә сурһуль, Лаганя района Улан Хол селәнә сурһуль, Б. Б. Городовиковин нертә Троицкое селәнә гимназь, Хар Һазра района Адг селәнә сурһуль, Октябрьск района Цаһан Нур селәнә сурһуль, Баһ Дөрвд селәнә гимназь мөн.
Тер мет эн җил түрүн болҗ бичкдүдин садмудын бат ясвр эклх. Теднә тоод Элстин 24-ч тойгта болн 5-ч тойгта «Березка» садмуд орв. Бат ясврин көтлвриг йилһән сәәнәр күцәсн 10 региона тоод Хальмг Таңһч орв. «Дасхлһна болн сурһмҗ өглһнә өдгә цагин сән таалыг цуг сурһульчнрт теткхәр седҗәнәвидн, түүнлә дегц сурһуль-эрдмин чинрнь өсчәнә. Тиим таал мана күүкдт урмд өгәд бәәхнь лавта, багшнр болхла эврә даалһвран улм ик олз-тустаһар күцәх»,- гиҗ таңһчин сурһуль-эрдмин болн номин министрин үүл дааҗадг Әңгрә Булһн заав.
-Манад бат ясвр болх гисн зәңг соңсчкад, бидн теңкән угаһар байрлвидн. Мана сурһульчнр, багшнр, эк-эцкнр, – гиҗ Хар Һазра района Адг селәнә Г. Б. Мергульчиевин нертә дунд сурһулин һардач Манҗин Мария байрта зәңгәр хувалцв. - Мана сурһулин гер 1977 җил тосхгдла, тер цагас нааран энд бат ясвр кегдәд уга. Ода деерән бидн хуучн гертән суравидн. Болв удл уга ФАП-ин герт нүүҗ һархвидн, тенд цаг зуурин ясвр келәвидн. Лу сарин эклцәр ясврин көдлмш экләд күцәгдх гиҗ күләҗәнәвидн. Ода марһана ашар мана сурһульд көдлх тосхлтын бүрдәц йилһгдх, – гиҗ Мария Халгаевна күүндврән цааранднь кев.
Таңһчин Толһач Хаска Батун келсәр, цуг сурһульмудын гермүд һаха сарин 1 күртл ясгдад шинрүлгдх зөвтә. Хар Һазра района һардвр, бәәрн СМО болн СПК бас эн көдлмшт орлцҗ шинрүллһнә йовудыг бүрткҗ сурһулин хаша-хаациг болн герин өөрк талвңгиг шинрүллһнд дөң болх.
Бат ясврин таңһчин көтлврт тер мет Яшалтан района Октябрьский селәнә А. Дурневин нертә дунд сурһуль орв. «Мана сурһулин хойр давхр гер 1962 җилд тосхгдла. Хальмг Таңһч нүүрлгч регионмудын тоод орад, немр хойр сурһульд ясвр кех арһ өггдлә, тер тоод бидн орлавидн, – гиҗ бүрдәцин һардач Саңһҗин Елена келҗ өгв. – Ода бидн онц бәәдг герт хойр селгәнд сурчанавидн. Маднас өөрхн бәәдг Партизанское селәнд нүүхәр седләвидн, болв тенд гернь бас хуучн, Соленое селән – хол, тегәд гертән үлдхәр шиидвидн», – гиҗ Елена Халгаевна цәәлһвр өгв.
Шинрүллһнә кергт СМО бас дөң болхар седҗәнә. Эдн дегтрин саңгин болн күч-көлснә кичәлин хораг белдх болн һазак талвңгин таалыг ясрулх, дулан цагла тенд олна керг-үүлдвр күцәҗ болхмн. Хот уудг онц хора бас эдлврт орх. Сурһулин спортзал колхозин дөңгәр 1978 җилд тосхгдла, энд одахн бат ясвр келә. Бүклдән шинрүллһнә көдлмш ноха сарин 15 күртл дуусгдх зөвтә. Тиим кевәр сурһульчнр болн багшнр шин сурһулин җилән у-сарул герт эклх.
Ода деерән Октябрьское селәнә сурһульд 90 шаху көвүн-күүкн сурна, цуг кичәлин багшнр бәәнә. Медәтнр амрлһнд һархла эдниг баһчуд сольх, ода эдн мергҗлт өөдлүллһнә күрст сурна.
Тиим кевәр 2025 җилд 10 сурһуль таңһчд шинрүлгдх, эднә сурһульчнрт болн багшнрт улм өөдән күцәмҗ бәрҗ, сарул, сән таалта гермүдтән улм сәәнәр сурҗ, медрлән гүүдүлҗ, йилһән сән сурһульмудын тоод ортха гиҗ дурдҗанавидн.

Түрвән Һуна