Зөрмг дәәч, күч-көлснә баатр

27-03-2025, 14:01 | Общество, Таңһчин зәңгс, Зіњг, Эдн Төрскән харсла

Төрскән харсгч Алдр дәәнә ветеран, Социалистическ күч-көлснә Баатр Босхмҗин Антона нерн мана таңһчин тууҗд алтн үзгүдәр бичгдҗ, зөвтә орман эзлв. Баһ цагасн авн күч-көлснә хаалһан экләд, хортн дәврәд дән эклхлә төрскн һазр-усан немшнрәс харсад, тууврин зовлң дааҗ һарад, таңһчиннь делгрлтд ик тәвцән орулҗ үнн-чик седклтәһәр көдлсн Антон Колубаевичин җирһл болн үүлдвр олн-әмтнд үлгүр-үзмҗ болна.

Босхмҗин Антон 1914 җилд Яшкуль селәнд һарсмн. Эцкнь эрт сәәһән хәәв, тегәд көвүн сурһуль сурхин ормд малын хошт хөөчин нөкд болҗ көдлдг болв. Цагнь ирхлә эн әәрмд мордад, 1936-1938 җилмүдт церглв. Әәрмәс бууҗ ирәд, Босхмҗин Антон цааранднь малд көдлв. Баахн хөөч көдлмшән үнн кевәр күцәҗ, даалһвриг давулҗ күцәхәр шундг төләднь эдл-ахун һардвр энүнд малын хош һардх зөв өгв. Бичкндк цагтан эн өсәд-босхларн селәнә эдл-ахун халхар сурһуль сурад, шишлң эрдм дасх саната билә. Болв өнчрәд, көвүн дунд сурһуль төгсәлго көдлдг болсмн, тегәд тер санаһан күцәҗ чадсн уга. Тер бийнь эн байн дамшлтта, селәнә эдл-ахуд олн җилдән көдлҗ йовх ах үйин улсас ямр нег төрәр сүв-селвг авч, малыг бүрн-бүтнәр хадһлхин, хөд сән чинәтә болн торһн нооста болхин төлә ямаран некврмүд күцәхиг сурдг бәәсмн.
Дән эклхлә Босхмҗин Антон эврә сән дурар фронтд одхар зүткв. Района цергә комиссариат энүнд зөв өглго, селәнә эдл-ахуд көдлх улс бас кергтә гиҗ келхлә, «Намаг эс авхла, би эврән зулнав» - гиҗ баахн комсомолец келв. Тиигәд эн фронтд тусад, зөрмг кевәр немшнрлә ноолдҗ йовсмн. Өмн болн барун үзгин фронтд хортыг күүчҗ дәәлдҗ, залу-зөрмгән үзүлсн төләднь энүг Туурмҗин орденә III девсңгәр болн нань талдан цергә ачлврар темдглсмн. 1943 җилд цуг хальмг улсиг цааҗла харһулад, төрскн һазраснь хол Сиврүр нүүлһснә хөөн хальмг салдсмудыг фронтас буулһв. Босхмҗин Антон Омск мүҗд өрк-бүлән олҗ авад, тенд Ленинә болн Ворошиловин нертә эдл-ахуст көдләд, күцәмҗ бәрҗ нүүрт йовад мөрәлгдсмн. Күүнә һазрт эн тракторист, малч болҗ 1956 җил күртл төрскн таңһчурн хәртлән көдлсмн.
Хальмг улсин нер цеврләд, төрскн һазрурн хәрх зөв өгхлә Босхмҗин Антон өрк-бүлтәһән Яшкулин района «Гашунский» селәнә эдл-ахуд көдлв. Кергән ик даавртаһар күцәхәр шундг, көдлмшч, муурдган меддго төләд Антон Колубаевич дарунь хөөчнр дунд сән күцәмҗәрн нүүрт һарв. VIII тавн зуна кемиг давулҗ күцәһәд, Босхмҗин Антон хурһд авлһна зураг 118,7 процентд, ноос кирһҗ авлһиг 113 процентд, хөөдән бүрн-бүтнәр хадһллһна даалһвриг 100 процентд күцәһәд, Хальмг АССР-ин Деед Хүүвин Президиумин Күндллһнә һашгар болн ВДНХ-н цаһан мөңгн медаляр ачлгдв. Таңһчин селәнә эдл-ахун делгрлтд ик тәвцән орулад, орн-нутгт селәнә эдл-ууш хулдлһна тавн җилә зураг күцәһәд, нүүрлгч хөөч Босхмҗин Антонд 1971 җилин мөрн сарин 8-д Социалистическ күч-көлснә Баатрин нерн зүүлһгдв. Энүнд Ленинә орден болн «Серп и молот» алтн медаль бәрүлҗ өггдсмн. Антон Колубаевич таңһчин олна бәәдл-җирһлд шунмһаһар орлцҗ, КПСС-ин обкомин болн райкомин гешүнд, Гашун селәнә хүүвин депутатд суңһгдсмн.
Босхмҗин Антон байн дамшлтарн хувалцҗ, баахн хөөчнрт дөң болдг бәәсмн. Энүнә малын хошт нүүрлгч дамшлтын сурһуль болдг бәәсмн. Ачта амрлһндан һартлан хөөч малын хошт көдләд, хөөннь Яшкуль селәнд бәәсмн. Хальмг Таңһчин һардач Советск Союзин Баатр Басан Городовиков Антон Колубаевичиг күндлҗ, тевчдг бәәсмн. «Күч-көлсч, цаһан седклтә, ик санан уга, үнн кевәр һоодан бәәдг, талдан улст дөңгән күргхәр адһдг, тәвсн күслдән эрк биш күрдг, отг-әәмгтән күндллһ олсн күн» гиҗ Басан Бадьминович хөөч сәәһән хәәхлә келсмн. Босхмҗин Антон 1973 җилд сәәһән хәәв.
Элст балһсна төвд Баатрмудын аллейд Социалистическ күч-көлснә Баатр Антон Колубаевич Босхомджиевин нерн талдан таңһчиннь босхмҗд болн делгрлтд ик тәвцән орулсн зөрмг дәәчнрин болн күч-көлсчнрин дунд зөвтә орман эзлв. Төрскн Яшкуль селәнд Босхмҗин Антона нер зүүдг уульнц бәәнә. Яшкулин районд Социалистическ күч-көлснә Баатр, нертә хөөч Босхмҗин Антона санлд нерәдгдсн ширә деер нааддг теннисәр марһа давуллһн сән авъяст тохрв. Хойр көвүнь олн ачнрнь эңкр эцкиннь болн аавиннь нериг әрүнәр хадһлҗ, өөдән бәрҗ йовна. Келхд, Борис Антонович көвүнь «Гашунский» селәнә эдл-ахуг һардҗ йовсмн. Айс ач көвүнь цергә шишлң керг-үүлдврт орлцад, аавиннь үлгүрәр залу-зөрмгән үзүлҗ, Төрскнәннь сән-сәәхн иргчин төлә тәвцән орулв.

ДООҖАН Наталья

Видео