Зөргтә дәәч Бадмин Эрднь

Көтчнрә района Көк Булгт бәәдг аавинхнә арвна темдгтә гисн элчин негнь гвардин лейтенант Бадмин Боован Эрднь цергә туурмҗта хаалһар йовҗ,нерән туурулсн болдг. Әәдрхнә гимназиг хөрдгч җилмүдт төгсәсн Баһ Дөрвдә улусин медлд орҗасн Червлена әәмгин сурһулин түрүн һардач, багш Бадмин Боован өрк-бүлд 1912 җилд эн һарсн болдг. Һундхас, хам-хоша бәәдг Һашун Бурһстын күүкн Цаһаңк экнь көвүһән нилхднь өңгрхлә, Эрдниг бичкдүдин герт орулсмн. Эн кемд эцкнь Әәдрхнд сурчасмн,тегәд көвүг асрдг арһ уга бәәсмн. Бийнь сурһульта, гүн медрлтә Бадмин Боован Эрднь көвүнь эврә улстан олз- тусан күргтхә гиһәд ирлцңгү эрдмәр сурһуль сурһхар зүткв. Тегәд нәәмн классан төгсәсн көвүн Шарту балһсна юридическ техникумд орҗ сурв,зуг гемин уршгар сурһулян төгсәҗ чадсн уга. Эдгснә хөөн Эрднь багшлв,дарунь энүг цергт авв. 1937 җилин хөн сарас авн 1941 җилин ноха сар күртл эн Хол Дорд үзгт залһлдана әңгин һардачар церглв.

Бадмин Эрднь болхла дәәнә түрүн өдрәс авн дән төгстл залу-зөрмг кевәр дәәлдсн болдг. 1944 җилин эклцәр энүг хальмг дәәч гиҗ нег һазра наадк салдсмудыг мет фронтас буулһсн уга бәәҗ. Юңгад гихлә Улан Әәрмин зергләнд дәәлдҗәсн дааврта, үнн-чик седклтә командирмүд зөргтә хальмг дәәчин цергә үүлдвриг өөдәнәр үнлҗ йовсмн. Дән эклсн кемд Бадмин Эрднь Камышин балһснд танкин болн политикин халхар хойр училищ төгсәсн бәәҗ. Тегәд баахн офицериг ротын командирин дарукд батлсмн, хөөннь болхла эн 47-ч гвардейск дивизин 142-ч гвардейск полкин командир болад, Сталинградын шидр болсн догшн дәәлдәнд орлцв.
Даруһас Бадмин Эрднь Ростовск, Донецк,Харьковск болн Волынск мүҗсиг хортнас сулдхсмн, Днепр һолыг һатлсн кемд хамгин ик дәәлдән болсмн. 1942 җилин хөн сард нег һазра мана дәәч күндәр шавтв, келхд, оошктнь туссн сумна кемтркә цуг насни туршт энүг зоваһад бәәв. Удл уга эднә дивизь 8-ч гвардейск әәрмин ханьд мана орн-нутгин болн һазадын кесг нутгудыг фашистнрәс сулдхсн болдг. Бадмин Боован Эрднин төлә дән зуг 1945 җилин ноха сард төгссмн.
Дәәнә хөөн Эрднь Боваевич эврәксән Алтан крайд олҗ авв.Түрүләд эн Шубейка станцд залһлдана әңгин ахлачар, дарунь болхла цуунг урһадг Бийск совхозд тоочар көдлв. Тууврин хөөн болхла, Бадмаевихн Көтчнрт ирҗ бәәршлв,дәәнә ветеран Элстин залһлдана райод хоорндк бүрткәчин үүлд батлгдв. Тиигәд ачта амрлһндан һартлан дәәнә ветеран хазна халхар үүлдв, Юлия Эрендженовна авальтаһан хамдан һурвн күүкән болн ор һанцхн көвүһән альхн деерән бәрҗ өскв. Өдгә цагт зөргтә дәәчин нер дуудулҗадг долан ач-зень болн арвн хойр җичнь өсчәнә,эдн цугтан Төрскән харсгч Алдр дәәнд орлцач, хәәртә аавин санлынь әрүнәр хадһлҗ бахтна.
Офицер Бадмин Эрднин эн зургиг болхла, дигтә найн җил хооран, 1945 җилин моһа сарин 9-д, энүнә цергә үр Глюк харандаһар зурсн бәәҗ. Зөргтә күүнә ухата хәләцинь медүлҗәдг яһсн лавта эн зург гиһит!.. Хамдан дәәлдсн үүрмүдин болн Германьд ГСВГ-н һазрт бәәршлҗәсн 5-ч тойгта сурһулин күүкд- көвүдин бичгүдт Эрднь Боваевичин залу-зөрмгнь, үнн-чик седклнь иткүлгдҗ, бүләнәр тодлгдҗ йовла. Үлгүрлхд, Алдр Диилврин 30 җилин өөнлә ирлцүлҗ, эн сурһульчнр дәәнә ветерана күүкн Светлана Эрдниевнад бичг бичәд, эвин, дән-даҗг уга бәәдл делдсн зөргтә дәәчд ик ханлтан өргсн бәәҗ. Һундхас, Эрднь Боваевич зөвәр эртәр сәәһән хәәсн болдг, энүнә цергә үр-дүңгнь күүкдтнь, ачнр-зеенртнь сана зовҗ, зовлңгинь хувалцҗ бичг бичәд,эцкнь,аавнь кен-негнднь үлгүр-үзмҗ болҗ йовсинь онц кевәр темдглснь өөрхн улсинь икәр үүмүлсн билә.
Эрднь Боваевич әмд цагтан Ульяновск балһснд болдг өөнин керг-үүлдврмүдт орлцҗ, эврә цергә үүрмүдтәһән кесг дәкҗ харһсн билә. Амрлһндан бәәсн Советин Союзин Баатр генерал- лейтенант В.Осташенко иим харһлтст орлцх үрвр кеснь Бадмин Эрднь эврә цергә үүрмүд дунд күндлгдҗ йовсинь герчлдмн. Ууһн күүкнәннь герт болхла, эцкиннь бәрмт цаасд, өөдән ачлврмуднь, Улан Әәрмин офицерин тооцана дегтрнь әрүнәр хадһлгдҗадг болна. Дәәнә ветерана зәрм хувц-хунрнь, цергә зер-зевнь сурһулин музейд өггдв. Эннь нег үлү Алдр Диилврин ончта өөн угтҗ, ик чинр зүүҗәдг болна, юңгад гихлә цуг эн хамг тоот зөргтә дәәчин,нег һазра ветерана туурмҗта җирһлинь дәкн нег олнд тодлулҗана.
Шагҗин Любовь