Оютнр марһлдв

Җил болһн давулгддг баһчудын үүдәлтин наадм билгтә олн күүкд-көвүдин нердиг илдкнә. Эн җил билгтнриг шүүҗ авлһна девсңгнь Б.Б. Городовиковин нертә баһчудын герин ул деер болв. Хөн сарин 18-д бичкдүдин үүдәлтин Герин тәәз деер шүүврин девсңд йилһгдҗ авгдсн билгтә оютнр эрдмән үзүлв.

«Хаврин айс» - эн марһанд таңһчин ик сурһулин, дунд шишлң сурһулин бүрдәцсин оютнр орлцна. Җил болһн болдг марһанд күүкд-көвүд оларн орлцна. Марһана чинрнь зөвәр ик. Энд диилвр бәрсн баһчуд Цугәрәсән марһанд билгән үзүлнә. Марһана региональн эн девсңд диилвр бәрсн баһчуд Хальмгин нерн деерәс Цугәрәсән наадмд орлцна. «Әрәсән оютнрин хавр» – гидг марһан баһчуд дунд ик тааслт олсн хәләвр болҗана, – гиҗ баһчудын таңһчин төвин һардач Саңһҗин Эрднь баһчудын билг-эрдмин хәләврин тускар келв. – Эн җилә марһан Төрскән харсачин җилд, Алдр Диилврин 80 җилин өөнд нерәдгдҗәнә. Хальмгт эн керг-үүлдвр нарт-делкән шар шаҗна һурвдгч хург угтҗ кегдҗәнә».
Эврә сән дурар билг-эрдмән делгрүлҗәдг күүкд-көвүд марһанд урдаснь белднә. Шишлң сурһулян сурсн деерән эн баһчуд олна җирһлд орлцна, ду-би дасна, шүлгүд умшна, театральн үүлдврәр соньмсч медрлән гүүдүлнә. Тиигәд оютнрин үүдәгч чадмгинь делгрүлхәр эн марһан кегддг болсмн.
Хальмгин баһчуд Цугәрәсән марһанд даңгин ончрна. Билг-эрдмән сәәнәр үзүләд мана оютнр нүүрлгч ормс эзлнә. Давсн җил болсн оютнрин ик хәләврт Чонган Владимир болн Бальҗикә Марина орлцҗ, мөрәлгч орм эзлсмн. Эн марһан үүдәгч билг-эрдмән күцц кевәр үзүлхд сән таал өгнә. «Цугәрәсән оютнрин хавр» гидг марһанд хальмг би бииләд, Чонган Владимир мөрәлгч һурвдгч орм эзлсмн. Оютнрин хәләвр эврә келн-улсин билг-эрдмиг Әрәсән һазр болһнас ирсн баһчудт үзүлх таал өгнә. Баһчудын иньгллтиг батлхд эннь туслна, гиҗ Чонган Владимир тоолна.
Бальҗикә Маринан келсәр, иим хәләврмүдин хамцулгч күчнь йир ик. Давсн җилин наадмд хойр миңһн һар оютнр орлцв. Захасн билгтә күүкд-көвүдлә билг-эрдмәрн сөрлцнә гисн эрдмдән цааранднь дамшх урмд өгнә.
«Хаврин айс» гидг марһана нег өвәрцнь – эн хәләвр таңһчин, орн-нутгин йоста иргн болҗ өсхднь тусан күргнә. Олн келн-улсин элчнр хамдан харһад, ду-бииһән үзүләд, ухан-седкләрн хувалцад, өссн-боссн һазран кергәрн, сән сурһулярн, билг-эрдмәрн батрулх седкл зүүҗ, уралан зүткнә», - гисн тоолвран баһчудын төрәр үүлддг Агентствин әңгин һардачин дарук Шоңхра Снежана медүлв.
Хөн сарин 18-д «Хаврин айс» баһчудын наадмин гала-концерт болв. Ик болн дунд сурһулин бүрдәцсин 150 һар оютнр орлцсн йоста сәәхн нәр болҗ тернь давв. Марһана шүүҗ авлһна девсңд диилвр бәрсн оютнрин нерд концертин ашт заагдв.
Баһчудын үүдәлтин концертд Төрскән харсгч Алдр дәәнә ветеран Петр Леонтьев орлцҗ, күүкд-көвүдин билг-эрдминь темдглҗ, улм өөдән күцәмҗ дурдв. Алдр Диилврин 80 җилин өөнд нерәдсн Москван парадт орлцснаннь туск мартгдшго тодлврарн Петр Леонтьевич хувалцв.
Гала-концертд күндтә гиичнр орлцсн йовдл баһчудт икәр таасгдв. Әрәсән ФСБ-н Краснодарск крайд үүлддг меҗәчнрин Заллтын дууна ансамбль билгән үзүлв. «Пограничник Кубани» нертә эн коллектив «Дән. Диилвр. Санл.» гидг көтлврлә цуглрсн баһчудыг таньлдулв.
«Эстафета Победы» гидг керг-үүлдврт орлцад, меҗә харсачнр Әәдрхнд болн Хальмгт ирсмн. 1936 җилд төрсн авъясиг цааранднь делгрүләд, эндрк меҗә харсачнр хам-хоша бәәх һазрар эргҗ йовна. Келхәс, тиигхд меҗә харсачнр велосипед унад, СССР-ин меҗәһәр 30 миңһн дуунад йовад, нарт-делкәд урднь үзгдәд уга күцәмҗ бәрсмн. Эндрк меҗә харсачнр ах үүрмүдин авъясмудыг цааранднь делгрүлҗәнә.
Цугәрәсән марһанд ик сурһулин болн дунд шишлң сурһулин оютнрин билг-эрдм онцдан шүүггдҗ хәләгдҗ үнлгдхмн. «Хаврин айс» болхла бииһин халхар Хальмг ик сурһулин «Бумбин орн» ансамблин «Тавшур» болн «Чичрдг» би түрүн орм эзлв. Дууна халхар Хальмг келн-бичгин болн дорд үзгин шинҗллтин күрәлңгин оркестрин дуучнр нүүрт һарв.
Улсин көгҗмин зевсгүдин оркестр түрүн хойр орм шүүҗ авв. Эдн Манҗин Аркадин «Автопортрет» гидг көгҗмиг татв. Саратовск гармуляр көгҗм татсн оркестрт орлцач Босхмҗин Владимир бас негдгч орм эзлв. «Анданте» гидг эстрадн дууна студьд орлцач Мандин Нарн түрүн ормд һарв. Ик сурһулин медицинск дацңгин һурвдгч курсин оютн Натрувшин Байрта һурвдгч орм эзлв. «Интро» гидг коллектив бас һурвдгч ормд һарв. Хальмг ик сурһулин эрдмин сурһулин колледжин оютнр чигн эн марһанд орлцҗ, мөрәһәр ачлгдв.
Хальмгт баһчудын керг-төрәр үүлддг Агентств, баһчудын таңһчин төв болн Әрәсән баһчудын Ниицәнә таңһчин бүрдәц «Хаврин айсиг» белдҗ давулв.
«Хаврин айс» – дуулдг, биилдг, шүлгүд умшдг, театральн үүлдврт дурта баһчудыг хамцулв. Эрдминнь туст сән медрл авсн деерән билг-эрдмән цуг халхарн делгрүлҗәдг баһчуд Хальмгт өсчәхинь эн хәләвр-марһан медүлв.

ХӨӨЧИН Галина