Селәнә бичкдүдин «Байр»

Үстин района Харба селәнд үүлддг «Байр» бичкдүдин садт ода 16 күүкн-көвүн орна. Сурһуль-эрдмин бүрдәц «Төрсн цагас авн сурһульд орх күртл» гидг көтлврәр көдлнә, тегәд сурһмҗлачнр бичкдүдиг сурһульднь белдҗ, эднә билг-эрдм делгрүлнә. Ах сурһмҗлач Лолита Китаева сурһулин бүрдәциг һардна. Одахн бидн көдлмшин кергәр селәнд одсн кемд бичкдүдин садт орад, эднә өдр-бүрин тускар соньмсвидн. Мадниг орҗ ирхлә бичкдүд дигтә үдин хотан ууһад, орндан орхар белдҗәсмн. Күүнә күн орҗ ирсиг үзәд, өкәр күүкд-көвүд маднла мендлв.
- Мана бичкдүдин садт күсдундур наснас авн долан нас күртл күүкд-көвүд орна. Насарнь эдниг багд хуваҗ эргндк йиртмҗин, эсвин, кел өргҗүллһнә кичәлмүд давулнавидн. Бичкдүдлә хамдан үүл бәрҗ, олн зүсн тоот олзлҗ ке-сәәхн кегдлмүд кенәвидн. Эннь бичкдүдиг сурһульд белдхд, сәәхнәр бичхд туслна. Ямр нег байрин өдр болхла хамдан нәәрт белдвр кеҗ, марһас болн керг-үүлдврмүд бүрдәнәвидн. Мана күүкд-көвүд дууч-биич, эдн селәнд болдг байрин керг-үүлдврмүдт шунмһаһар орлцна. Эднә эк-эцкнр маднд сән дөң болна, ямр нег байрин нәр болхла ке-сәәхн хувц белднә, бийснь чигн марһаст орлцна. Маднла бат залһлда бәрҗ дөң-нөкд болдг төләднь бидн эднд ханлтта бәәнәвидн, – гиҗ Лолита Болдаревна келнә.
Бичкдүдин садт сурһмҗлач Цекән Кермн, баһ сурһмҗлач Хөөчин Ольга, замч Гайжамал Джаныбекова болн бешч Аңһра Андрей көдлнә. Цуһар эдн нег-негндән нөкд болҗ, ямр нег төр учрхла цуһар орлцна. Сурһмҗлачнр Китан Лолита болн Цекән Кермн бичкдүдлә кичәлмүд давулхла, Хөөчин Ольга хорасиг ахулна. Гайжамал Куангалиевна энд хөрн җилдән көдлҗәнә, эн бичкдүдт сенр хот-хол белднә. Замч эврән өдмг болн күүкдт тааста һуйрин зүүтә кегдлмүд болһна. Күүкд күүнә келсәр, бичкдүд нег-негән дахад, хаш, махна хот сәәнәр иднә. Үдин хөөн эдн унтхла, сурһмҗлачнр йиртмҗин ду хораднь соңсулна, эннь сәәнәр амрхд туслна гиҗ эдн темдглнә.
Селәнә эдл-аху болн муниципальн бүрдәц бичкдүдин садыг дөңнҗ, өлг-эд, наадһас хулдҗ авхд дем өгнә. Харба селәнд бичкдүдин сад 1978 җиләс авн үүлдҗәнә, эн хуучн бәәрнд бәәршлнә. Сүл җилмүдт селәнә баһчуд төрскн һазртан үлдәд, энд өрк-бүлтәһән бәәхәр шунҗана, тегәд бичкдүдин садын төлә шин бәәр эрк биш тосхх кергтә. Эн җил Бодан Баатр болн Һәрән Алтн бичкдүдин сад төгсәв, көвүд 1-ч класст орхмн. Сурһмҗлачнр эдниг умшдг-бичдг дасхв, тегәд көвүд сурһулян йилһән сәәнәр сурхнь лавта.
«Байр» бичкдүдин садт ордг күүкд-көвүд кичәлмүдин хөөн олн зүсн наадд наадна, билг-эрдмән делгрүлнә, үүл бәрнә, селәнә паркд амрна. Өрүн болһн эдн нааран адһна, юңгад гихлә эдн үүрмүдтәһән цаган сергмҗтәһәр болн тустаһар давулна. Өдр болһн энд күүкд-көвүдин инәдн җиңнҗ, эднд цугнь таасгдҗахиг ил медүлнә.

ДООҖАН Наталья