Таңһчин темдгүд зурсн Эрднин Бата

Эн җил Хальмг Таңһчин автономин 105 җилин өөниг темдглсн биләвидн. Сүлд болн туг ямаран чигн нутгин һол темдгүд болҗ күндлгднә. Таңһчин сүлд залҗ тәвгдсн, туг өрггдсн ик бәәрнд байрин хургуд болна. Байрин өдрмүдлә таңһчин цуг балһсдар болн селәдәр шар туган делскҗ өргнәвидн. Сойлын болн спортын олн марһаст болн хәләврмүдт шар туган өргҗ орлцнавидн. Шар тугтан мөргәд, зальврад, эндр мана цергчнр дәәлдәнә һазрт хортнла дәәлдҗ йовна. Цуг мадна сүрә болн омг болҗах сүлд болн тугиг зурсн зурач Эрднин Бата далн җилин өөнән темдглв.

Эңкр таңһчиннь һол темдгүд ухалҗ, зургт буулһад, цуг улсин оньгт тусхаһад, хальмг улсин җирһлд батлсн Бата Бадмаевичин төрскнч халуч седклинь үнлҗ, билг-эрдминь өөдәнәр үнлҗәнәвидн.
Хальмг Таңһчин ачта зурач Эрднин Бата зурлһна олн зүсн янзар үүлддгәрн темдгтә. Далн җилин өөдмд ирсн зурачин җирһлд Хальмгин сүлд болн туг үүдәсн йовдл мартгдшго ик урмд болҗ, үүдәлтднь урмд өгч йовна. Ноха сарин 11-д өөрхн улснь, элгн-саднь, үүрмүднь энүг өөнләнь йөрәв.
Алтан крайин Курочкино селәнд 1955 җилд Эрднин Бата һарсмн. Баһ Дөрвдә района Ханата селәнд көвүнә билг-эрдмнь эклҗ медгдсмн. Алматинск багшнрин күрәлңд художественн графическ әңгд Бата орҗ сурсмн. Сурһульдан һавшун билгтә көвүн зурлһна эрдмиг йилһән сәәнәр дасад, 1980 җилд сурһулян төгсәв.
Ик сурһулян төгсәһәд, Баһ Дөрвдә района бичкдүдин художественн сурһулиг толһалҗ көдлв. Олн күүкд-көвүд багшин һардврт зурлһна эрдмиг дасв. Баһ наста зурач бийнь зурлһна эрдмдән улм тахшад бәәв. 1980 җиләс авн Эрднин Бата таңһчин болн регионмуд хоорндк зурачнрин һәәхүлмүдт орлцдг болв. Баахн зурачин үүдәврмүд олн хәләһәчнрин оньгиг авлсн деерән билг-эрдмин халхин шалһачнрин болн зурачнрин тааслт олв. Зурлһна дигтә янзарн, үзүлҗәх тоотын учр-утхинь медҗ үзүлдгәрн зурач цугтад тодлгдв.
«Хамхул», «Экин зург», «Багш болҗ көдлнәв», «Шил һатц кесн зург» гисн түрүн үүдәврмүднь билгтә зурач таңһчин сойлын җирһлд орҗахинь медүлв. Җирһлд учрдг тоотыг, әмтнә заң-авциг төв кевәр седкл-ухаһинь үзүлҗ чаддгинь зурачнр чигн темдглв.
Хальмг Таңһчин йосна һол темдгүдиг - сүлд болн туг зурҗ белдсндән зурач Эрднин Батан нерн цугтад темдгтә болв. 1993 җилд Эрднин Бата Хальмг Таңһчин сүлдиг зурлһна марһан зарлгдснд орлцад, түрүн орм эзлсмн. Терүнә дару ахр цагин болзгт Хальмг Таңһчин тугин зурциг белдсн болдг. Йосан һартан бәрҗ, үлмә уга бәәх таңһчиннь әмтнә тууҗ, сойл болн сүрәнь негдсн күчтә темдгүд Бата ухалҗ, зурҗ, үзүлҗ чадснь ик чинртә керг болҗана. Зурачин билгин күчнь, төрскнч седклтә билгтин әвртә эрдмнь тер ончта тоотд орснь ода күртл цуг маднд урмдын чидл болҗана. Өвкнрин залу зөргин, цуцлтан уга үүдәгч үүлдврин заң-авциг бийлән шиңгәсн йоста төрскнч седклтә зурач тер сүлд болн туг хойриг бүтәҗ чадсмн. Тиигәд зурач Эрднин Батан нерн тууҗд орв.
Зурач эврәннь эрдмдән җил ирвәс тахшад йовв. Шатрин нарт-делкән XXXIII олимпиадын темдгиг зурлһна марһанд Эрднин Бата бас диилвр бәрсмн. Күүкд улсин Әрәсән шатрин марһана, Ар Кавказин келн-улсин иньгллтин болн эвин наадмин темдгүдиг зурач Бата Бадмаевич билгтә кевәр белдсмн. Таңһчин Джангариадын, Зая-Пандитан 400 җилин, хальмг бичлтин 350 җилин өөнин, хальмг улс Әрәсән ханьд сән дурар орсна 390 җилин өөнин дизайн-төсвсиг зурач Эрднин Бата зурсн болдг.
Транснациональн «Nostrak» (Север-Юг) гидг төсвиг кен эс меднә. Эн ик кемҗәтә бүрдәцин темдгиг болн логотипыг Бата Бадмаевич бас үүдәҗ һарһсмн. Графическ дизайнас нань зурлһна талдан халхсар чигн эн үүлднә. Иигәд Геден Шеддуб Чой Корлинг гидг Хальмг хурлыг зургудар кеерүллһнә көдлмшиг Эрднин Бата күцәсмн. Улсин оюни җирһлд чигн зурач тиигҗ, билгтә үүдәврмүдәрн орлцсмн.
2000-ч җилмүдин эклцәр Эрднин Бата үүлдврин шин янзар үүдәврмүдән күцәдг болв. Монументальн болн станков скульптурин янзар үүдәврмүд кевлҗ кедг болв. Билгтә зурачин баһ кемҗәтәһәр кегдсн скульптурмуд болн эвтәкн үүдәврмүд балһсиг үнндән кеерүлҗәнә. «Иньгллт» паркд бәәх усна турглана өөр амрхдан әмтн дурлна. Бичкдүдин гүлгн гемин эмнүлин өөр тәвгдсн «Бичкдүдт эвин бәәдл», Сити Чесст орлһнла кегдсн өвәрц усна турглан оньг авллго бәәхш.
Иигәд Хальмг Таңһчин ачта зурач Эрднин Батан үүдәврмүд таңһчин сойлын җирһлин салһгдшго әңгнь болҗана.
ХӨӨЧИН Галина