Цаг болн әмтн Бембин Григорийин үүдәврмүдт

Цагин гүүдл күүнә җирһлд олн сольвр орулна. Цаг болн әмтн тууҗин йовудт ямаран бәәсинь, ямаран хаалһ кесинь, кедү шин тоот үүдәсинь, байран яһҗ кедг бәәснь тууль-түүкст, бичәчнрин зокъялмудт тодлгдсн деерән зурачнрин үүдәврмүдт орҗ, тууҗин болн цагин темдг болҗ үлднә. Ут дууна хаалһд нүүдл улсин җирһл ямаран болсинь зурач Бембин Григорийин зургудас медҗ болхмн.

1976 җилд К. Савицкин нертә Пензенск художествин училищ төгсәсн баһ наста Бембин Григорий таңһчин зурачнрин бүлд немгдҗ ирв. Атхр хар үстә, өндр нурһта баһ наста зурач олн зург зурх күслтәһәр экләд көдлв. Бәәдл-җирһлин туст эврә хәләцтә, зурлһна туст болхла ямаран кевәр үүлдхән йилһән сәәнәр медсн баахн зурач тиигхд цугтад тодлгдсмн.
Амр биш җирһлдән үзх тоотан үзсн көвүн бийән чаңһаҗ авсн бат заңта билә. Зурач болх күцлән күцсндән Григорий байрта билә. Болв йоста зурач болхин төлә ямаран ик хаалһ кехән, үүлдвртән зогслго уралан зүткҗ йовх зөвтәһән эн медҗәлә. Эклцәснь атхҗ авсн, цааранднь зөрхд медрл, чидл, билг кергтәнь баахн болвчн зурач медҗәлә, зөвтән тускар эн медҗәсмн. Ухандан зурх тоотан орулсн деерән терүг күцц сәәнәр, учр-утхинь медүлҗ үзүлхин төлә кедү хәәвр кеҗ, шинәс олн зурц кеҗ, чиклҗ, дәкнәс зурҗ, цуцрлтан көдлх кергтә болдгинь баһ наста болвчн Григорий медҗ авсмн.
Эк-эцкин үлгүрәр чик седкләр бәәдгиг дассн көвүн җирһлдән му йовдл һарһшгоһар, үүрмүдтәһән ни бәәҗ, зовсн улст чадсарн дөң болҗ бәәсмн. Үнн чик седкләр бәәҗ, кен-негнәннь байр-зовлңд орлцҗ, кергтә болхла тусан күргҗ бәәдгиг Григорий өрк-бүлдән үзҗ, тер заң-авциг җирһлдән бәрҗ йовв. Үнн юмиг үнн кевәрн болх зөвтә гисн заңшал энүнә үүлдврт һоллгчнь бәәсмн. Һоодан бәәдг, худл-хуурмг тоотд дурго хәләцнь зәрм әмтнд таасгддго билә. Терүгинь медҗәх зурач дотран икәр зовҗасмн. Чик седклинь эс таасчахнь өвдкүртә бәәсмн. Болв чигн бийдән иткҗәсн зурач җирһлин зокаласн хаҗилго улм батрад бәәв.
Җирһлин җивр
– хөвтә бүл
Алтайск краин Алейск района 4-ч тойгта әңгд Бембин Григорий төрсмн. Хальмгудын нернь цеврлгдәд, хәрү төрскн һазрурн ирхд, Бембеевихн Әәдрхнә областин Яндыки селәнд бәәсмн. Тер селәнд Григорий нәәмн класс төгсәв. Арвдгч классиг Лиман селәнд көвүн төгсәв. 1969 -1971 җилмүдт советск цергт церглв. Германьд бәәршлҗәсн советск цергин ханьд Григорий цергләд ирсмн. Әәрмд йовсн цагтан зурач болҗ олн даалһвр күцәҗ йовла. Цергәс буусна дару көвүн 1972 җилдд Пензан зурачин сурһульд орв. Живописин әңгд сурад, 1976 җилд сурһулян төгсәв. Цааранднь Суриковин нертә зурачин сурһульд сурх ик санан бәәсмн. Болв насн ирсн эцкдән дөң болхар Григорий Элстд ирәд, экләд көдлв. Үүдәгч үүлдврнь тиигәд эклв. Зургуд зурад, олн төрт оньган өгәд, зурачнрин һәәхүлмүдт шунҗ орлцҗав. Һәәхүләс һәәхүлүр зурачин эрдмнь өсәд йовв. Үзүлҗәх дүрмүднь әмтнә оньгиг авлад бәәв.
Җирһлднь байрта дәкн нег йовдл учрв. Григорий дуран өгсн күүкнлә таньлдад, үүрләд, өрк-бүлән өндәлһв. Дуран өгсн Наталья җирһлднь йоста түшг болсн авальнь болв. Өдр болһни хәәртә иньг болн селвгч, үүдәгч үүлдвртнь итклтә нөкднь болҗ, эдн хоорндан ни кевәр бәәв. Җирһлин цуг хату-мөтүг даахд, байрарн хувалцҗ, үрдүдән өскхд Наташан ач-туснь үнлҗ болшго ик болв. Хойр иньг нег седкләр бәәхлә ик хөв гиҗ келгднә. Эднә ниитә өрк-бүлд Кермн күүкн, Арлтан болн Дава көвүд өсҗ босв. Үрдүднь эцкиннь хаалһиг шүүҗ авад билг-эрдмән делгрүлв.
Зург болһнд зурачин эврә янз
Бембин Григорий зурсн зургудт дүрмүд иткмҗтә кевәр үзүлгддгинь зургин аһуд цугнь эвтә сәәнәр диглгддгинь, цуг тер тоотд ширин ниилвр немр өңг өгч, оньг авлдгинь сурһуль сурчах цагтнь багшнр темдглдг билә. Зурачин билгин эн ончинь зурачнр болн билг-эрдмин номтнр темдглдг болв. Кесг һәәхүлд зурачин үүдәврмүд үзсн талдан һазрин зурачнр болн дүрслүллһнә эрдмиг шинҗлдг шалһачнр чигн үзҗ үнлснь Григорий Инджаевичд йир үнтә болв. Нертә шалһачнрин болн Һәәхүлмүд бүрдәһәчнрин, билгәрн темдгтә болсн зурачнрин болн үүлдәчнрин үнллһн зурач Бембин Григорий төлҗлтин хаалһд орсинь медүлв. Энүнә зургудыг сойлын министерствс, музеймуд, зурачнрин Ниицәс хулдҗ авдг болв. Григорий Инджаевичин үүдәврмүдин тускар барин һарцст бичәд, альбомст болн каталогмудт орсинь үзҗ болхмн.
Бембин Григорий – дүрслүллһнә билг-эрдмин олн-зүсн янзар үүлддг зурач. Йиртмҗин бәәдл энүнә үүлдврт эврә орман олв. Әмтнә зургуд болхла күн болһна заң-авцинь медүлҗ зурсарн хәләҗәх күүнә нүдиг тусхана. Цуг терүндән зурач эврә хәләцән медүлҗ чадна. Тегәд чигн тернь әмтнд таасгдна. Өдр болһн болҗах йовдлмудыг бидн оньгтан авхшивидн. Зурачин хәләцәс тернь алдрхш. Ямаран чигн зургтнь әмтнә байр-зовлң, ухан-тоолвр орсарн, өөрнь зогсч дәкн нег хәләх уха орулна. Әмтнә йирин җирһл дүрмүдин дөңгәр, зургт орсн тоотын диг-дараһар, седкл авлҗах йиртмҗин бәәдләр соньн болна.
Улсин нәр - авъясин булг
Зург яһҗ үүддгинь меддго улст зурачин биир амрар көндрәд, өңг-зүснь тер дарунь һарһсн болҗ медгднә. Кергтә ширин ниилвр олтлан, зургин дүрин заңгинь дигтә медүлтлән зурач ясаран зовлңта хәәвр кедгинь кедү дәкҗ экләд, шинәс эргүлҗ, цугинь медүлх арһ хәәдгинь зурач болн терүнә өөрхн улс меднә. Зург мана ухан седкл авлсн болхла, йоста билгтә зурач эн үүдәвриг үүдәсинь меднәч.
Бембин Григорин түрүн нег зургудын негнь уханд орна. 1979 җилд зургдсн тер зург «Праздник в Хомутах» (зургт) гиҗ нерәдгднә. Олн һәәхүлд эн зург үзүлгдсмн. Олн хәләһәчнрт зург таасгдсмн. Билг-эрдмин үүлдвриг шинҗләчнр чигн зургиг өөдән үнллә. Зургинь үүлдвр альд болснь дигтә заагдсн бийнь, тернь нег хотнд болсн үүлдврәс давад, зурачин билгин дөңгәр тиим байр таңһчин талдан чигн районд болж гисн тоолвр орулна. Олн хәләһәчнрин хәләцд салу нег һазрт болсн байрин кемҗәнәс давад, цуг улсин нәр болҗ хәләгднә. У өргн теегт болҗах нәр. Темә унҗ урлдҗ йовх бәәдл, мөрнә урлданд белдсн әмтн. Тедүкнд чидлән сөрҗәх бөкнр. Күч-көлсәрн туурсн селәнә әмтнд, диилвр бәрсн бөкнрт, мөрчнрт нерәдҗ дууһан өргҗәх келмрчнр селәнә әмтн дунд суухнь үзгднә. Йөрәл тәвәд, ундан хәрүлх арзта сав күртлән цугнь әмтнә нәәрин ширә деер бәәнә.
Марһан болҗасн һазрас урлдан эклҗәх бәәрнүр әмтн нааран- цааран йовлцсн болҗ медгднә. Зурач теду дүңгә иткмҗтәһәр нәәрт болдг тоотынь үзүлҗ. Байрин бәәдл зургин меҗәг һатлад, мадниг эврә үүлдвртән орулсн болна. Цуг терүгинь билгтә кевәр үзүлсн зурач маднла хамдан байрлсн болҗ медгднә.
тег болн теҢгр
Эн делкәд - шовуд, тег болн би - гиҗ шүлгән умшсн болҗ дарани нег зургнь хәләгднә. Эннь хальмг улсин шүлгч Көглтин Даван зург.
Нер туурсн шүлгчин шүлгин мөрмүд зург ямаран болхинь, яһҗ терүг зурхнь зурачд медүлсн болдг. Ширән ард суух шүлгчин хаврин цецгүдәр дүүрсн теегтән, Бамб цецгүдин дүүрәнд бахтсн шүлгчин дүр. Зурачин ик билг ниицҗ харһад, эннь ода цугтад темдгтә болсн зург үүдсн болдг.
Йиртмҗ әмлҗ кеерчәх цагла төрскн теегтән һарч үүдәгч үүлдвртән күч авч, шүлгч нарна, бамб цецгүдин күчиг бийдән шиңгәҗ авч, төрскн һазрин сәәхниг, өвәрц күчиг шүлгүдтән орулҗ цуг делкәд Хальмгиннь тускар медүлсинь зурач үзүлҗәнә. Тиигәд үүдәвриннь дөңгәр Бембин Григорий хальмг һазр иим алдр улсин төрскн болдгинь илвтә кевәр медүлҗәнә. Бембин Григорин эн зургин тускар зурач Иван Ковалев йир сәәнәр, зургин учр-утхинь медүлҗ, зурлһна янзин ончинь медүлҗ бичсмн.
Дәкн нег зургин тускар цөн үг бичхмн. 1983 җилд бичгдсн зург «На заре» гиҗ нерәдгднә. Өр цәәҗәх кемиг үзүлҗәх зург кенә чигн седклиг авлна. Цевр цегәхн теңгрүр темцҗ, мөр унҗ һарсн баһчудын дүр маднас холдад, өрүни маңһарт талрсн болҗ медгднә. Цуг терүгинь олн-зүсн ширәр, тер ширин ниилврәр үзүлнә гисн ямаран нәрн керг гисн тоолвр зургин өөр орна. Җирһлин ик хаалһин эклцд бәәх үрдүдин туск эк-эцкнрин килмҗиг бийнь эцк болҗах зурач Бембин Григорий тиигҗ медүлҗ чадснь ончта йовдл гих кергтә.
1983 җилд Ростов-на-Дону балһснд болсн зональн һәәхүлд Бембин Григорин зург өөдән үнлгдәд, ВЛКСМ-н ЦК-н түрүн мөрәһәр ачлгдсмн. Җил эргәд, 1984 җилд Бембин Григорий СССР-н зурачнрин Ниицәнд орсмн.
Төлҗлтин цагин ТУСКАР
Орн-нутгт барин һарцст зурачин тускар бичгдв. Эрдм-билгт нерәдсн седкүлд Бембин Григорийин зургуд барлгдад, зурачин нерн орн-нутгин олн умшачнрт темдгтә болв.
Зурач ямаран чигн төрәр бичвчн цугинь ухалад, яһҗ терүгән тохрахан диглҗ авдгнь энүнә үүлдврин сән заң болв. Зургтнь ширин ниилвр кецү дигтә болдгнь эрдмчин төлҗлтиг медүлҗәв.
«Прощай земля Калмыцкая» (1993), «Чаепитие на Волге» (1995), «Калмыцкий праздник» (1998), «Матери сорок первого» (1995), «Серебрянная Москва» (2008), «Ут дун. Песня степи» (2010) болн нань чигн үүдәврмүднь зурач билгин делгрлтин хаалһд орсинь медүлҗәсмн.
Григорий Инджаевич зургин гүн учр-утхинь медүлҗ чаддг билгтә зурач бәәсмн. Үзсн тоотан мел тер кевәрнь үзүлдго, зурач үзүлҗәх тоотан удан шинҗләд, тоолад, дигләд зурсинь үүдәвр болһнь медүлнә. Йиртмҗин бәәдлиг үзүлгч зургудт тер гүн ухан-тоолврнь, санан-седклнь медгднә.
«Торжок» (1983), «На Мете» (1983), «Ялмата» (1982), «Купание коней» (2012) болн йиртмҗин бәәдл тодлгдсн нань чигн зургуднь даңгин әмтнә оньгиг авлна. Акад юмн, тер зургудын дөңгәр тер эс гиҗ тодлгдсн нань чигн бәәдл зурачин ухан-тоолврла таньлдулсн болна. Зурач Бембин Григорий шириг хәәдго бәәдлтә гисн ухан орна. Тедү дүңгә зургт орсн тоот ширин ниилврәрн өвәрц болна. Энүнә зургудт зурач бийнь эврә ширин ниивриг шинәс үүдәсн болҗ медгднә. Дүрмүд бичсн цагтан кесгтән ухалҗ, заң-авцинь медүлхәр зүтксинь узгднә. Олн дүртә ик кемҗәтә зургудтан Григорий Инджаевич цуг әмтсиг негдүлҗәх хамцулгч чинринь медүлҗ чадсинь хәләһәчнр үзнә. Тиигәд чигн Бембин Григорийин зургудын өөр зогсч, давсн цагиг тодлҗ, зурачла нег седкләр бәәсн болҗ медгднә. Эн җилин лу сарин 10-д Хальмг ТаңҺчин ачта зурач сәәһән хәәсмн. Хальмгудын җирһлиг цагин йовудт цуг халхасн үзүлҗ чадсн билгт, Хальмг Таңһчин ачта зурач улсин сананд мөңкинд үлдв.

ХӨӨЧИН Галина