Сәәхн седклтә дууһарн маднла мендлсн болв

Хальмг Таңһчин, Моңһлын болн Әрәсән сойлын ачта көдләч, бичәч болн шүлгч Санҗин Николайин үүдәврмүдин хураңһу шидр барас һарв. «На крыльях жизни» гидг нертәһәр барлгдсн дегтрт бичәчин үүдәврмүд, статьяс, олн зүсн хургудт энүнә келсн үгмүд, номин халхар бичсн шинҗллтс орсмн. Цуг терүнлә зергднь энүнә үүдәлтин тускар бичсн статьяс чигн орсн бәәнә. Эн хураңһу таңһчин сойлын министерствин болн А. Амр Санана нертә Келн-улсин дегтрин саңгин хамцу дөңгәр барлгдсмн. Эн дегтрин презентац шидр Келн-улсин дегтрин саңгд болв.
Санҗин Николайин шүлгәр Манҗин Аркадий Һарһсн дууһар харһлт эклв. «Менд» гидг үг хальмг улст хара биш үг болдгинь, энүнә чинрнь йир хәәртә, учр-утхнь болхла гүн болҗ, күн болһна зүркнд күрдгинь эн дун медүлнә. Иигәд хойр билгтин шүлг болн көгҗм негдәд, олн улсиг хамцулгч, нег үлү моңһл келтнрт өөрхн болҗ күңкнсмн. Сәәхн седклтә эн дууһарн маднла мендлсн болҗ, эн асхн хойр мана билгт халуч седкл үүдәв.
Хальмг Таңһчин сойлын болн зуульчллһна министрин дарук Санҗрһа Герман презентациг һардҗ давулв. Бичәчин үүдәсн тоотыг диглҗ, барт белдлһнә көдлмшиг кинәнәр күцәсн Мөңкә Элистович Конеевин ач-тусиг темдглв. Николай Джамбуловичин гергнь Валентина Михайловна әрүнәр хадһлад, хураһад белдсн үүдәврмүд болн зургуд эн хураңһуд орв. Цуг тоотнь барллһна болн бүрдәмҗин көдлмшиг Келн-улсин дегтрин саңгин көдләчнр кесмн. Дегтриг белдлһнд ик көдлмш күцәсн Мөңкә Конеев кергәрн Санкт-Петербургт йовх учрар, презентацд эс ирсн болвчн видео йөрәлән илгәв. Санҗин Николай бичкдүдт нерәдсн шүлгүд бичдг гиҗ тоолдг. Дегтр белдҗәһәд, әмтнә седклиг авлдг, гүн учр-утхта шүлгүд бичдг бәәсинь медҗ авсан Мөңкә Элистович темдглҗ келв. Николайин кесг шүлгәрнь дун бичгдсмн. «Теегтән» гидг дууг Хальмг Таңһчин улсин дууч Очкан Анна дуулв.
«Шинрлт» гидг бичәчнрин Ниицәнд хамдан үүлдҗ йовсн, «Байр» седкүл үүдәлһнә туск тодлврарн Хальмг улсин шүлгч Григорий Кукарека хувалцв. Николай Джамбуловичин һардврт «Шинрлт» бичәчнрин Ниицән урн үгин хаалһд орҗах олн түүрвәчнриг негдүләд, теднд заав-селвг өгәд, шүлгүдинь ясад, үүдәгч хәәвртнь дөң болад, ахр цагин дотр бичәчнрин Ниицәг Николай Джамбулович Әрәсән бичәчнрин Ниицәс дунд хойрдгч ормд һарһсмн. Эн Ниицәнд ордг түүрвәчнрин үүдәврмүд «АиФ» гидг газетд барлгдснь миңһәд умшачнрин соньмслт үүдәсн болдг. Бичәчнриг харсхдан белн бәәдг Николай Джамбуловичин зөргиг Григорий Григорьевич темдглҗ келв. Бичәч Бембин Тимофей йосна тааслт эс олсн учрар энүнә дарани өөниг белдлго бәәсмн. Николай Джамбулович Тимофей Отельдановичиг машинд суулһҗ авад, Лаганьд, Джалыковд авч одад, тенд умшачнрла харһлтс бүрдәһәд, өөнинь темдглсн билә. Тиим үүлдвр күцәсндән шоодврла харһхасн әәлго Николай ах үйин бичәчин өөниг темдглсмн. Кавказин бичәчнрин хураңһуд бичәчнрин Ниицәнә гешүд үүдәврмүдән орулх зөвтә гисн заавр ирсн бийнь Николай Джамбулович тер хураңһуд Евгений Пахомовин болн Валерий Прокопенкон шүлгүд орулсн болдг. Цөн җил болад, тедн бичәчнрин Ниицәнд орсмн. Тиигҗ Николай Джамбулович теднә хаалһинь сексн болдг. Нег цагт җирнәс үлү наста улсиг көдлмшәснь һарһтха гисн заквр ирсн бийнь Николай Джамбулович пенсионермүдиг көдлмшәс һарһсн уга. Хамдан көдлҗәх улстан иткдг тиим зөргтә күн билә.
«Байр» седкүлд хамдан көдлҗ йовсн Бадендан Сергейин тодлврар, эднә ахлач болҗ чаңһар көдләчнрән залдг Николай Джамбулович бичкн умшачнрла харһхларн тас талдан күн болдгинь зааҗ келв. Шүлгүдинь соңссн күүкд-көвүд өөрнь ниргҗ цуглрдг билә. Чадмг һардач, билгтә шүлгч болсн деерән Джамбулович ямаран чигн кергин иргчинь үзҗ үүлддг цецн ухата билә. Калян Санҗ хальмг келнд орчулсн П. Ершовин «Конек-Горбунок» үүдәврт зургуд зурхмн гиҗ Николай Джамбулович заавр өгсмн. Тер цагас авн һуч һар җил давв. Давсн җил ниигмин сүлҗәнд тер зургудыг үзсн П. Ершовд нерәдәд, Ишимд бүрдәдг ик байрин бүрдәһәчнр терүнд орлцх үрвр зурач Бадендан Сергейд кесмн. Николай Джамбулович тиим хол тоолврта күн билә.
Әрәсән бичәчнрин Ниицәнә Хальмг региональн әңгин ахлач Бадакан Татьяна, шүлгч болн багш Канкан Эрднь, нань чигн әмтн дегтрин туск тоолврарн хувалцв.
«Күн болх комсомолас» гисн үгмүд Николайин эклц үүлдвриг сән кевәр медүлҗәнә. Элст балһсна комсомолын комитетин негдч сегләтр болҗ үүлдҗәхдән баһ наста шудрмг Санҗин Николай баһчуд дунд кеҗ йовсн көдлмшин туск тодлврарн комсомолын халхар олн җил үүлдҗ йовсн Галина Айдарова келҗ өгв.
Санҗин Николайин өрк-бүлин болн элгн-садна нерн деерәс дү күүкнь Наталья Джамбуловна цуглрсн улст ханлтан медүлв.
Хальмгин итклтә үрдин негнь Санҗин Николай йосна, сойлын, олна нертә үүлдәч бәәсмн. Билгтә бичәч «Шинрлт» гидг бичәчнрин Ниицәг һардҗ йовсмн. Экләд бичҗәх кесг билгтнриг хамцулсн эн ниицән Николай Джамбуловичин шунмһа үүлдврин нилчәр Әрәсән бичәчнрин Ниицәс дунд зөвтә орман эзлсн болдг. Бичкдүдт нерәдсн «Байр» седкүл үүдәһәд, терүг орн-нутгин хамгин соньн һарцд күргҗ, үүлдвринь өргсмн. Таңһчин сойлын министерств толһалҗасн цагт таңһчин билг-эрдмин коллективс нарт-делкән болн Цугәрәсән олн марһаст болн хәләврмүдт шунҗ орлцдг болв. Нарт-делкән шатрин Олимпиадын сойлын көтлвр кесг һазрас ирсн улст таасгдсн билә. Шатрт дурта цецн ухата улс болсн деерән хальмгуд өвәрц билг-эрдмәрн нер һардгнь делкән кесг һазрин элчнр медҗ авв. Тер өргмҗтә кемд Хальмгт зурачнрин болн дүрсләчнрин биеннале кегдҗ, Әрәсән кесг регионас ирсн билгтнр соньн олн композицс болн скульптурмуд үүдәсмн. Цуг эннь мана хотл балһсна өңг-дүриг йоста кевәр сольсн билә. Ямаран чигн үүл күцәҗ йоввчн хамгин түрүнд Николай Джамбуловичин бүрдәгч билгнь, әмтиг уралан көтлдг заңгнь тер дарунь медгдҗ кергт туслдг билә.
Җирһлиннь йовудт энүнлә хамдан көдлҗ йовсн, харһҗ йовсн улсиг соңсҗаһад, кедү олн керг эн күцәсинь дәкнәс медҗ аввидн. Бичкдүдт нерәдәд «Байр» гидг седкүл бүрдәһәд кесн ик иргчтә көдлмшин тускар келгдв. Номт болад, культурулогин кандидат Санҗин Николай, Хальмг Ик сурһулин доцентин үүлдән оютнрт сойлын туск медрл заасн халхинь чигн темдглхмн. Намтринь тодлад хәләхлә, җирһлин девсң болһнь цуцрлтан уга көдлмшәр дүүрң бәәсинь үзнәч.
1983 җиләс авн 1988 җил күртл Николай комсомолын болн партин бүрдәцст көдлҗ йовсмн. 1993 җилд Николай Джамбулович Хальмгин сойлын министрин үүлд орулгдсмн. Сойлын халхиг һардҗасн цагла таңһчд Цугәрәсән болн нарт-делкән чинртә керг-үүлдврмүд бүрдәгдсмн. Сойлын болн билг-эрдмин цуг янзар уралан ишкдл кегдлә. Хальмг кесг бичәчнрин хураңһуд барлҗ һарһсмн. Олн җилин туршарт Николай Джамбулович келн-улсин сойлын бүрдәцсин үүлдвриг зүүцүлҗ һардҗасмн.
Тиим олн үүлдвр күцәҗ йовсн бийнь Николай Джамбулович бичәчин, шүлгчин кергән күцәх цаг олдг бәәсмн. Үүдәврмүдин 12 дегтр, түүкмүд орсн хойр дегтр барлҗ һарһсмн. Детективн янзар чигн эн бичдг бәәснь темдгтә.
Мөңк үгмүд
«Хальмгуд – Хоңһрин ачнр,
Хәрү цухрлһн уга!» -
Хавтха хад чолунд
Халун зальта үгмүд.
Дөчн хойрдгчин зунар
Теңгин һазр харслһнла
Дельгә Түлмҗин Эрднь
Тер үгмүд туурулла.
Хөөннь Иҗлин көвәд,
Һал утан һатц,
«Хаалһ хооран уга»
Гисн андһар дәәлдлә.
Халта салдс-үгмүд
Төрүц мартгдсн уга,
Хавтха хад чолунд
Тууҗ болҗ алтрна.
Баатрлг салдс-үгмүд
Баатрт хань-нөкд,
Җирһлиг оңдаруллһна цагт
Җигтә урмдта үгмүд.
Эн шүлгәр үгән төгсәҗәнәвидн. Энүнд Санҗин Николайин төрскнч седкл йир сәәнәр медгдҗәнә.
ХӨӨЧИН Галина