Көтчнрт Цанид Чөөрә хурл секгдв

23-09-2025, 12:07 | Общество, Таңһчин зәңгс, Зіњг, Бурхн-шаҗна төрәр

Нарн өдрлә Көтчнр селәнд ончта йовдл болв. Көтчнрә района бәәрн болн нег һазра улсин дөң-тусар тосхгдсн Цанид Чөөрә хурл байрин бәәдлд секгдв. Урднь кесг өдртән орҗасн хур гииһәд, туслң эн өдр өрүн эртәс авн нарн мандлад, чилгр сәәхн өдр болв.
Селәнә төвд хурл дүңгәһәд, эргндк һазртнь болхла суулһгдсн урһа модд болн цецгүд олн-әмтнә нүд байрлулҗ, ирсн олн гиичнриг тосв. Байрта йовдлд орлцсн кесгнь хальмг келн-улсин хувц өмсәд ирснь үзгдв.
Тууҗин бәрмт цаасар авад хәләхлә, урдк зун җилд хальмг теегт 23 ик болн 39 баһ хурл бәәснь заагдҗана. Тенд ут тоодан 1141 хуврг номан умшад, шаҗна үүлдвр күцәҗ йовсн бәәҗ. Тер мет медәтнрин келсәр, шар шаҗна ик сурһалин Цанид Чөөрә хурл мел Көтчнрә һазрт бәәсмн. Мана аавнр-ээҗнр олн җилмүдин туршарт кесг дәәнә һалд орад, киитн Сиврүр туугдад, кесг зовлң үзсн бийнь бурхндан зальврад, төрскн Көтчнрә һазртан хурл шинәс босххар зүтксмн. Тегәд шидр Көтчнрт сәәхн хурл секгдәд, кесг үйин улсин күсл күцв гиҗ келҗ болна.
Цанид Чөөрә хурл секлһнә керг-үүлдврт нег һазра улс бәәтхә тер мет хам-хоша райодт бәәдг улс болн күндтә гиичнр ирв. Тедн дунд Улсин Хуралын (Парламентин) ахлач Артем Михайлов, Хальмг Таңһчин залврин ахлач Босхмҗин Гилән, Хальмгин Толһачин һардврин ахлач Кирилл Попов, таңһчин йиртмҗин көрңгин болн эргндк бәәдл харлһна министрин үүл дааҗадг Һооҗура Санл, Элст балһсна Хургин депутат, СВО-н ветеран Чумуда Николай, райодын муниципальн бүрдәцсин толһачнр болн талдан улс эн байрт орлцв.
Дууна болн бииһин шаңһа «Бамб цецг» ансамблин артист, Көтчнрә районд өсч-боссн үрн Хулхачин Кару ут ду дуулад байрин керг-үүлдвриг секв. Терүнә дару Хальмгин Шаҗн Лам гевш Тензин Чойдак йөрәлән олн-әмтнд нерәдҗ келв. Энүнә үгәр, һаха сарин 21-д хальмг литәр мацг өдр бәәсмн, тегәд мел эн өдрлә болн эн долан хонгт Элстд болх шар шаҗна нарт-делкән хург угтад, Цанид Чөөрә хурл секгдҗәхнь темдгтә болв. Олн җилдән күләҗәсн керг бүтәд, олн-әмтнә төлә ик байрта йовдл болв, терүнәс нань Көтчнрә һазрт бәәдг улсин, нег үлү дорас өсч йовдг баһчудын төлә эннь туста, сурһмҗта керг болҗахинь темдглв.
– Күндтә көтчнрәхн ончта йовдлла тадниг әрүн седкләсн йөрәҗәнәв. Эн җилд Алдр Диилврин 80 җилин өөн темдглгдсинь цуһар меднәт, Көтчнрә һазрт Советин Союзин дөрвн Баатр, тер мет таңһчин нертә зурачнр, шүлгчнр, сойлын үүлдәчнр болн талдан нертә улс һарсинь тодлулх кергтә. Терүнәс нань эн җилд мана таңһчд түрүн болҗ олн үртә өрк-бүлин сән Өдр темдглҗәнә, Көтчнрә районд тиим бүлмүд олн гиҗ келх кергтә,эдн цуһар олна бәәдл-җирһлд шунмһаһар орлцад, мана таңһчин делгрлтд ик тәвцән орулҗ йовна. Цанид Чөөрә хурл секгдснь көтчнрәхнә бәәтхә цуг таңһчин улсин төлә ончта йовдл болҗана. Эн йовдл тууҗд орхнь лавта, – гиҗ залврин Ахлач Босхмҗин Гилән цугтаһинь йөрәв.
Улсин Хуралын (Парламентин) Ахлач Артем Михайловин келсәр, мана таңһчд олн келн-улс хоорндан ниитәһәр бәәдг төләдән Көтчнрт секгдсн хурл Хальмгин цуг улсин төлә бас байрта йовдл болҗана. Хурлын тосхлһнд тәвцән орулсн улст эн ик ханлтан өргв.
Кесг җилдән Көтчнрә района толһачар көдлсн, эндр таңһчин йиртмҗин көрңгин болн эргндк бәәдл харлһна министрин үүл дааҗадг Һооҗура Санл керг-үүлдврт орлцад, хурлын тосхлтын тускар тодрхаһар цәәлһҗ келв. Хамгин түрүнд чинртә тосхлтыг күцәсн улст ханлтан өргв. – Халун-киитн чигн цагла көдлмш зогссн уга, хурл тосхгдад бәәв. Седвәртә, төрскнч седклтә улсин нилчәр сәәхн хурл босхгдснь эн. Көтчнр селән – таңһчин зүркн гиҗ олн-әмтн келдг, тегәд Цанид Чөөрә хурл босхгдад, цуг таңһчин улс чигн, гиичнр чигн нааран ирәд, хурлд орҗ мөргәд, сәәхн иргчин төлә дотран зальврад, дорас өсч йовдг үйнрт эрк биш үлгүр болх зөвтә, – гиҗ Санл Вадимович эврәксән магтҗ келв.
Керг-үүлдврин йовудт Көтчнрә, Баһ Дөрвдә болн Октябрьск райодын билг-эрдмин сурһульмудын 100 һар көвүн-күүкн домбр цокад, хальмг айсмуд соңсхад, олн-әмтнә чикнә хуҗр хаңһав. Тер мет Забайкальск крайәс ирсн мөрн хур татдг «Агын Аялга» нертә көгҗмчнрин ансамбль бас билг-эрдмәрн байрлулв. Келхәс, эн ансамблиг нег һазра мана көгҗмч Лиҗ-Һәрән Баатр кесг җилдән һардҗахинь темдглх кергтә.
Дарунь Шаҗн Лам Тензин Чойдак Бурхн Багшин Алтн сүмин ламнрла хамдан шишлң ном умшад, Цанид Чөөрә хурлыг әврслв. Түүнә хөөн Шаҗн Лам, Босхмҗин Гилән, Һооҗура Санл болн талдан дааврта улс улан тасмиг керчәд, Цанид Чөөрә хурл секгдсинь медүлв. Олн-әмтнд хурлд орад, эргндкинь һәәхәд, мөргәд һарх саам учрв.
Хурлын өөр Көтчнрә района селән болһна ишкә гермүдәс тогтсн хальмг хотн бүүрлҗ. Күн болһн тиигәрән орад, улан зандн цәәһәр, боорцгар болн талдан сенр хотар тоогдв.
Пүрвә өдрлә Элстд шар шаҗна нарт-делкән хург эклхмн, терүнд орлцхар Әрәсән регионмудас олн волонтермуд ирв. Темдглхәс,эдн Көтчнрә хурл секлһнә керг-үүлдрт бас ирҗ орлцв.
Күн дөңгәр, шовун далвагар гиҗ келгддг. Олн улсин нилчәр Көтчнр селәнә төвд Цанид Чөөрә хурл дүңгәв. Тосхлт эклсн түрүн өдрәс авн района төрскнч седклтә бәәрн улс, арһлачнр, олн бүрдәцсин көдләчнр, эгл улс, Әрәсән регионмудт болн талдан орн-нутгудт бәәдг көтчнрәхн цуһар негдәд, олна кергин төлә тәвцән орулсн болдг. Сүл җилмүдин туршарт района селән болһнд таңһчин нертә артистнрин орлцлһтаһар буйнч седклин концертс давулгдв. Тер мет Троицкое селәнд болн Москва балһснд чигн ирлцңгү керг-үүлдврмүд бас болсмн.
Цанид Чөөрә хурл секлһнә һол керг-үүлдвр төгсәд, үдин хөөн хурлын өмн углҗ тәвгдсн тәәз деер байрин концерт эклв. Терүнд нег һазра бәәтхә таңһчин нертә сойлын коллективс болн артистнр орлцв.
Хурл секлһнә керг-үүлдврт орлцсн улс маднла эврәннь ухан-тоолврарн хувалцв.
Көтчнр селәнә бәәрн күн Кочуна Очр:
– Көтчнр селәнд тәвн дөрвн җилдән бәәһәд, көдләд, үрдән өскәд, эндр ачнр-зеенрин күцәмҗнь бахмҗта болҗана. Ода Цанид Чөөрә хурл тосхгдад, мана бәәдл-җирһл оңдарх гиҗ санҗанав. Хурл тосхгдсн деерән эргндк һазртнь сән кец-таал тогтагдснь бас олн-әмтиг байрлулв. Байрта йовдлла нег һазра улсан әрүн седкләсн йөрәҗәнәв.
Әрәсән ар үзгин регионд көдлҗәдг Көтчнрә районд өсч-боссн Манҗин Очр:
– Кесг җилдән би орн-нутгин ар үзгт көдләд бәәнәв. Зуг өсч-боссн һазр-усан кезә чигн мартлго йовнав. Шидр амрлһндан һарад, төрскн Көтчнртән ирләв. Одахн Элст балһсна сән Өдрин байрт бас орлцлав. Төрскн Көтчнрт хурл тосхгдад секгдҗәхд теңкән уга байрта бәәнәв. Удл уга болх шар шаҗна нарт-делкән хургин керг-үүлдврмүдт бас орлцхар зуралҗанав. Нег һазра улстан цаһан хаалһ дурдҗанав.
Ачта амрлһндан бәәдг Советин Союзин Баатрин үрн Сельгикә Валерий:
– Көтчнрт хурл тосхгдад секгдснь ик чинртә, байрта йовдл болҗана. Эн һазр мини эк-эцкин төрскн һазр болна. Көвүтәһән хамдан нааран ирвидн. Эн ончта йовдлла ирлцүлҗ, хурлд нерәдсн шүлгән бичләв. Энүгән цааснд һарһад белглләв. Эңкр көтчнрәхн ут нас наслҗ, ханядн-тому угаһар, эвин бәәдлд сән-сәәхн бәәтн гиҗ олна йөрәлин үгд багтҗанав.
Яшалта селәнәс ирсн Хонхолджинә Лариса:
– Көтчнрә района Чкаловский селән мини һазр-усн болна. Дөчн тавн җил хооран мана өрк-бүл Троицкое селәнүр нүүҗ һарла. Хөөннь хәрд һарад, Яшалта селәнд бәәнәв. Көтчнрт хурл тосхгдсинь соңсад, нааран ирх дурм күрв. Эгчтәһән, күргн ахтаһан болн зеенртәһән хамдан ирәд, ке-сәәхн байрт орлцсндан байрта бәәнәв. Эк-эцкинм заасар, күн болһн уңг-тохман, төрскн келән медх зөвтә. Нааран ирәд, олн элгн-садтаһан харһад, уста нүдәрн үзлцәд, бичкндк цаган тодлад, седклм байрар дүүрв.
КАРСАНА Евгения

Видео