Элгн-садта кўн љирєдг

Хальмг улс кезін-кезініс нааран долан ўйін меддг біісмн. Хальмг кўн болвас элгн-садндан эњкр болн хару болдг. Хоорндан ни-негн, таартаєар бііљ, оньдин улан чирієірн харєлцљ, уста нўдірн ўзлцљ, мендинь медхір дару-дарунь нег-негндін золєад ирдг біісмн. Ода чигн хальмгуд кен ахан кўндлдг, кен дўўєін эрклўлдг авъясан бірљ, элгн-садна хоорндк хірлціг батрулна.

Тўрў-зўдў харєсн, зовлњ ўзсн цагт нег тґрлі улстан дґњ-тусан кўргні. Бас ўрн-саднь ґсч-босад, ґрк-бўлін ґнділєід, хўрм кехлі, элгн-садндан дем ґгні. «Салата модн бўчрдг, садта кўн љирєдг» гидг кезіњк ўлгўр біідг биший. Олн элгн-садта кўн санамр болдг.

Октябрьск района муниципальн бўрдіцин администрацин сурєуль-эрдмин іњгд олн љилдін ах экономист болљ кґдлљідг Булган Пак (кўўкн цагтан Улюнжеева) дала ахнр-дўўнрті. Булган Аршановна Сарпан района Обильное селінд ґнр-ґсклњ ґрк-бўлд тґрсмн. Улюнжеевихні гер-бўлд йисн ўрн тґрсн болдг. Булган Аршановна ґрк-бўлдін тавдгч ўрнь. Ахнь Александр ірмд церглљісн цагт эцкнь ґњгрсмн. Экнь Тевкі Муджиковна єанцарн йисн ўрін ґскљ-босхв. «Аав ўкхлі – ах аав, ээљ ўкхлі – эгч ээљ» гиљ хуучн ўлгўрт келгдні. Тўўшњ Булган Аршановнан ахнь Александр іірміс бууљ ирід, экдін тўшг болљ, дўўнртін эцкин ормд килмљін ґгч, эдндін нўдн-амн болљ, єаринь єанзєд кўргљ, кґлинь дґрід кўргљ ґскљ, кў кев.

1972 љилд эдні ґрк-бўл Ик Царњ селінд нўўљ ирід, энд бўўрлв. Тиигхд «Калмыцкий» совхозд авєнь Алексей Муджиков ах агроном болљ кґдлљісмн. Тутрє урєаљасн тўрўн совхозд ўзмљтієір кґдлљ, эн халхиг делгрўллєнд ач-тусан кўргсмн. Тўрўн авгтан Алексей Санджиевич эдні ґрк-бўлд ик дґњ-нґкд болљасмн. Болв, єундл тґрхд, удан цаг боллго Алексей Муджиков зеткрлі харєад, імнісн хаєцсмн. Ґдгі цагт Ик Царњд Алексей Муджиковин нерті уульнц бііні.

Булган Аршановнан ахнр-дўўнрнь Ик Царњ селінд бўўрлљ, бийдін зґвті эрдмті болљ, энд хґвін олљ, цуєарн імд-менд бііні. Александр ахнь тутрє урєадг совхозд бригадирір, Анна эгчнь саальчар кґдлљ йовсмн. Иван болн Степан ахнрнь селіні эдл-ахуд љолачнр, Николай дўнь тракторист болљ кґдлід, района делгрлтд болм тівцін орулљана. Татьяна телефонн залєлдана іњгд кґдлљіні, Нелли агрономчин эрдмті. Зуг єанцхн Елена эгчнь Ўстин района Барун селінўр мордв, наадкснь цуєар Ик Царњд бііні.

Улюнжеевихні ґрк-бўл ґсч-ґргљљ, энўні ханьд талын келн улсин элчнр чигн орсн болдг. Ик Царњд Цугсоюзн комсомольск тосхлт дављасн цагт олн келн улсин элчнр нааран ирсн билі, кесгнь энд ўлдв. Тиигхд Николай баахн украинк кўўкнлі танльдљ, ґрк-бўлін ґнділєв. Нелли хасг келн кўўнд мордв. Булган корей келн кўўнлі ханьцв. Тиигід Улюнжеевихні ахнр-дўўнр нег-негніннь седкл медлцљ, хальмг улсин авъясмуд бірсн деерін талын келн улсин зањшалмуд чигн тевчљ, ямр нег байрт цуєарн хурад, шуугад-ниргід, хальмг болн талын келн улсин сенр хот белдні.

Пак Булган Аршановнан болн Данил Анатольевичин ґрк-бўлд Саша кўўкн болн Сергей кґвўн тґрв. Болв, харм тґрхд, герин эзн кўн кўўкднь бичкн цагт гемин зўўлір сіієін хіів. Тегід Булган Аршановна єанцарн хойр ўрін ґскљ-босхв. Болв ахнр-дўўнрнь дґњ-тўшг болдг билі. Ода кўўкднь эврі гер-бўлті, Александра «Герл» бичкдўдин садт логопед болљ кґдлљіні, авальтаєан Эрвена кўўк таалљ ґскљіні. Булган Аршановна Сергей кґвўтієін болн Саглр бертієін хамдан бііні. Бернь хальмг авъясар хадм экін кўндлљ, авалян тевчљ, гертін таалмљта біідл тогтаєад, амтта хот белдід, эврікстін туслхар шунна. Булган Аршановна болн Хошуда нутгас ирсн бернь Саглр цевр хальмг келті. Тегід Цаган ач кўўкнь тґрскн келін сіінір медні. Ташр тавта кўўкн Цаган «Айс» бичкдўдин садт орљ, келін ґргљўлні.

Сергей кґвўнь Октябрьск РМО-н администрацин баєчудын керг-тґрин іњгд кґдлљіні. Амрлєна ґдрмўдт цутхлњ селінд олн зўсн керг-ўўлдврмўд болн марєас эн бўрдіні. Тер кемд Булган Аршановна кґвўєін дґњнљ, энўні керг-ўўлір соньмсљ, дањгин бертієін болн ач кўўктієін хамдан кґвўнь давулљах олна керг-ўўлдврмўд яєљ дављахиг хіліхдін дурта.

Булган Аршановна 1976 љилд Элстд тоочин школ чилієід, тиигхд Бає Дґрвді района медлд біісн «50 лет Октября» совхозд тооч болљ кґдлід, кўч-кґлсні хаалєан эклсн билі. Дарунь кґдлн бііљ Московск финансов-экономическ техникумд сурв. 1977 љилин август сард шинкін Октябрьск район бўрдігдљісн кемд района сурєуль-эрдмин іњгин єардач Василий Тупицын ах экономистин ўўл даах ўрвр баахн специалист Булганд кев. Урднь Василий Игнатьевич Булган сурч йовсн школын єардач билі, тер мет энўні багш чигн біісмн. Тиигід уха туњєаљаєад, ірі хґр єарсн баахн кўўкн тиим дааврта ўўл даах зґв ґгв. Љил ирвіс Булган тґлљід, энўні мергљлтнь ґґдлід, дамшлтнь ґсід біів. Цаг кезі язаєур давснь медгдхш, терўніс нааран 38 љил давв. Булган Аршановнан љирєлнь шин тогтсн Октябрьск района тууљла батар залєлдата. Нег єазрт дааврта ўўлд дґч шаху љил кґдлід, байн дамшлт хоршаєад, баєчудла эрдминнь нуувчар хувалцна. Булган Аршановнан тодлврар, сурєуль-эрдмин іњгин єардач йисн дікљ сольгдв. Ґдгі цагт Виктор Манджариков іњгиг чадмг кевір толєалљана. Эдні коллектив ниитієір, таартаєар кґдлні, кўн болєн эвріннь даалєврмудан даавртаєар, дигті-тагтаєар кўціні.

Імтнлі ээлті, цаєан саната эн кўўкд кўн насн-љирєлін эрдмдін нерідв гиљ келљ болхмн. Ут цагин эргцд эрдмірн кґдлљ, олнд тусан кўргљ, района делгрлтд эврі хўв тівцін орулљана. Амрлєна ґдрмўдт Булган Аршановна сенр хот кељ, кўўкдін, элгн-садан тоохдан дурта. Ик Царњд усн хатяр, машиєір зґґдг болвчн, тер бийнь гериннь хашадан сііхн цецгўд урєаљ, эргндк біідл кеерўлні. Ґґрнь оньдин эњкр ўрн-саднь, ач кўўкднь, олн ахнр-дўўнрнь бііні, седклнь туссн кґдлмшті, энўніс даву кишг бііхий?