Кґвўднь хальмгар келід-кевшід бііні

13-05-2021, 14:22 | Таңһчин зәңгс » Күн болн җирһл

Ода тањєчин єардврас авн эгл кўн кўртл тґрскн келні тускар ухална, терўг хадєлљ иргч ўйнртін ўлдіхір, улм байљулхар седні. Тернь тґрскнч седклті сін тоолвр мґн. Яєад гихлі мана хіірті ґвкнр хальмгар келљ йовсмн, тедні ўлдісн зґґриг бидн мартх зґв угавидн.
Зуг терўг эндрк некврлі ирлцўлљ, байљулад сурєульд, номд, сойлд болн нань чигн салврт ґргнір олзлљ болхмн.
Тер тоотын тускар бидн Элстин бає наста біірн кўн, хальмг ґрк-бўлин толєач, тґрскнч седклті, билг-эрдмті, йоста хальмг уњг-ўндсті Сарпа селінд ґсљ боссн, «Келни билг» мґрієір ачлгдсн Окчан Викторла кўўндвидн.
– Хіірті ґвкнрин келін эс медхлі эвго юмн болна, тегід тер мана мґњк зґґриг эрк биш медх кергті гиљ санљанав. Хальмг келін сіінір меддг ґрк-бўлд ґсљ бослав. Мана ээљ маднд уха заадг билі. Орсар нег ўг келхлі, дарунь мадниг чиклід, невчк уурлад чигн «Ачм, бичі орслад бі!» гиљ хґрдг билі. Тегід ээљин ґґр зуг хальмгар келдгинь дасад авчклав.
Дікід эк-эцкм бас маднла хальмгар кўўндід, сурємљ ґгід ґсксн болљана.
– Та ик ґрк-бўлд ґсліт?
– Ах-дў єурвн біінівидн, би отхн кґвўн болљанав. Дунд сурєульдан орхдан орс кел меддго билівидн, гертін, єаза чигн мел хальмгар келљ йовлавидн.
Келн-улсин школ манад уга билі, зуг тґрскн келні кичіл біісмн. Би Кґтчнрі района Сарпа селіні школд 9 классан тґгсісні хґґн П. О. Чонкушовин нерті билг-эрдмин училищд орлав. Тенд хальмг келн тас соњсгдљасн уга, мана селінд болхла цугтан хальмгар келљісмн. Элстд імтн яєад хальмгар эс кўўнддв гиљ би тўрўн саамдан нам алњ болљалав. Тґрскн келін эс соњсхла дотрм нам эвго, нег юмн дутсн болад сангдад біів. Селіндін, гертін тґрскн келін соњсљ йовлав, кезі чигн хальмгар кўўндљілів. Дікід генткн тер авъяс тасрхла, эвго болна, герм мел сангдад йовла. Тегід тиим юмн нанд ик ґврмљті йовдл болљ медгдв, тўрўн авгтан нам чочаєад біів.
Дікід Элстд хальмгар келдго кґгшн ээљнриг ўзхлі, тернь бас нанд йир ґврмљті юмн болв. Баєчудын тускар нам келід керг уга. Тер саамд би єацад, хальмг келін улм гўўнір дасхар седўв. Тер цагас нааран би ґвкнрин келндін улм хару болљ, улм икір кўндлнів.
– Гертін ямаран келір кўўндніт?
– Зуг хальмгар кўўнднівидн, ґвкнрин сііхн келн біітл, талдан кел яєад олзлхмб? Yрдтін чигн орслдг арє ґгдгов. Яєад гихлі эдн орс кел яєад болв чигн дасљ авх. Бичкдўдин садт цуєар орсар келцхіні. Школд бас біідл тиим. Бидн гертін чигн орслад бііхлі, тґрскн кел кен дасхмб? Кўўкдм хальмг келін медх зґвті гиљ санљанав.
Мини авалин тґрскн келн тату біісмн. Гертін орулљ авхла, нам мини эк-эцкм ю келљіхинь меддго билі. Ода болхла хальмгар келсинь цугинь медні, эврін чигн келхір седні. Намаг гертін уга цагт ўрдтієін орсар кўўндні гиљ энўг харлнав.
Бидн эн тґрір авальтаєан кўўнднівидн. «Хальмгар келљ эс чадхла, англь келір чигн келчк», – гиљ би гергндін селвг ґгнів, англь кел чигн дастха гиљ санљанав. Би бас эврін терўг дасчанав.
Урднь кґвўдм мел хальмгар келљісн болхла, ода зірм тоотыг орсар келхір седні, хоорндан наадхла чигн орслна. Тиигхлі би дарунь тедниг хґрнів.
– Садт хальмг кел дасдг баг біінў?
– Бііні, зуг мини кўўкд тўўнд орхш, наснь ирлцљіхш. Талдан багмудт хальмг келні кичіл біідг угаєинь нам медхшв. Болв гертін эк-эцкнь, аав-ээљнь хальмгар эс келхлі, тиим кичілмўд тус уга болна гиљ санљанав. Школд чигн сурєульчнр тґрскн келін зуг кичілдін дасна, гертін ирхлі зуг орсар кўўндні. Тернь ода мана кўнд-кўчр тґр болљана.
– Тер тґриг яєљ хаєлхмб?
– Бидн ода бийін хальмг улс гиљ меддгін уурсн болљанавидн, хальмг авъяс, авг-бірцнь уга болљ оч. Мана ґрк-бўлд ґвкнрин кел кўндлід зуг хальмгар кўўндљінівидн. Эцклієін би нам орсар кўўндљ чаддгов, эклієін чигн хальмгар кўўнддг билів, экм ода сіієін хііљ одла. Yрдтієін чигн орслдгов, тиим ухан чигн орхш. Єаза кґгшдлі чигн орслдгов. Болв зірмдін теднд нег юм хальмгар келхлі, дарунь орсар хірў ґгні. Тернь йир єундлта юмн. Тер ах ўйин імтн тґрскн келін зґрц мартхар седљісн болх гиљ нам ухан орна. Мана Сарпа селінд нег аав, медіті кўн Боктан Борис иигљ келљісмн: «Эвріннь тґрскн келін меддгнь цґґкн болад, медхір седдгонь олн болад, тиим юмн єарчана».
– Олна керг-ўўлдвр хальмг авъяс орулљ кех кергті гиљ сангдна, тиим биший? Нег ўлў сойлын, билг-эрдмин халхар нір-наадан хальмг келір бўрдіхлі, імтн ґвкнрин келін эклід дасад бііх гиљ сангдна.
– Мини ўўрмўд цугтан ґвкнрин геріслсн келін дасхар седні. Ўлгўрнь, нег ўўрм бас келін меддго билі, болв тґрскнч седклнь элвљід, келін дасхар седід, ода йостаєар келні. Тиим ўўрмўд нанд олн, эдн олн зўсн салврт кґдлні, келін дасљ авхар седні. Дурн бііхлі ямаран чигн кергиг бўтіљ болхмн гиљ санљанав.
Одахн би кґвўєін кикбоксингд бичўлљ оруллав. Дамшачнь мини ўр, бидн хамдан цергллівидн, бас тґрскнч седклті кўн, сунялєна дамшлєна йовудт кедў дікљ хальмгар тўўні заквр кўцісинь ўзлів.
Кел медхин тґлі онц таал кергті. Кемр талдан єазрт одхла тенд талын келір кўўнддг болхла яєад болв чигн тер кел дасљ авхар седх, ахр болзгт дасљ авад чигн бііх. Болв тиим таал тогтахд мана тањєчд йир кўнд, амр биш гиљ сангдна. Ўлгўрнь, англь кел даслєна кґтлвр бііні. Кемр нег ґрк-бўлд мґњгін ґгід, дікід ўрін Англьд йовулхла, тана кґвўн эс гиљ кўўкн талын кел дасад авад бііх. Тиим кґтлвр ўўдіх кергті.
Мана хальмг улсиг Шинљіњ, Ґвр Моњєл тал, эс гиљ Ик Моњєлын Увс іімгўр йовулх кергті. Тиигірін би бас йовх билів, тернь мини ик кўслм. Би Европд, Корейд одад ирлів, зуг ґвкнрин єазрт кўрхір седлів. Нег цусн, нег махн ахнр-дўўнрін нег ўзід, улан чирієір харєлцад ирхлі, тернь йоста бахмљ болхнь лавта.
Келін медтхі гиєід урднь кґвўдтін хальмг мультфильмс ўзўлљілів, болв тедні то цґґкн. Бичкдўд келін дастха гисн тиим соньн юмн ода тату, йир цґґкн, нам орчулад чигн тиим юм ўўдіљ болхмн билі. Бичкнісн авн эдн келін соњсад бііхлі, цааранднь амр болх гиљ санљанав.
Шин Љилин байрт Цаєан Аавиг дууднавидн, мини ўрн-саднд тернь йир икір таасгдна, хальмгар энўнлі кўўндід, шўлг келід, белгін авна, тернь теднд мартгдшго юмн болљ тодлгдна.
– Танас ўлгўр авдг улс біінў?
– Бидн таднас ўлгўр авнавидн гиљ зірмнь келні, келін сіінір меддг мини таньл-ўзл чигн бііні, болв тедні кўўкднь келін медхш, тиим юмн нанд бас ґврмљті болна.
Тод бичгір бичсн кесг тоотыг мартад йовнавидн. Ода терўг сергіх цаг ирв гиљ санљанав. Би кесг ўгиг моњєл келніс авнав. Дікід уњг-ўндсинь медхір седхлі, тернь мана хуучн хальмг ўг болљ єарна. Тод бичгт тиим ўг бііні. Моњєл улсла бидн нег ўндстівидн, келн чигн мана ідл, зуг єазр-єазрар невчк йилєрні. Мини ўўрмўд – оютнр Ґвр Моњєлур сольлцана эв-арєар йовад ирлі. Эдн китд кел дасхар йовла. Хальмг келін тґрўц меддго біісмн. Тенд орс келн уга, цуєар моњєлар келні. Тиигід эдн моњєл келніс таньдг хальмг ўгмўд йилєід, эврі келін чигн дасљ авсмн. Ода йир сіінір хальмгар келні, тегід Ґвр Моњєлур мана хальмг улсиг, тендіс Хальмг Тањєчд орс кел дастха гиєід моњєл улсиг йовулад бііх кергті, тернь хальмг кел даслєнд ик туста юмн болх.
Кўўндснь ТЎРВІН Єуна

Видео