Хәләһәчнрт шин наадд үзүлхмн

19-10-2021, 16:15 | Общество

Эпидемиологическ нәрн бәәдлд чигн Келн-улсин театр үүдәгч үүлдврән зогсалго шунҗ үүлдв. Театрт кегдҗәх тоотын тускар мана газетд даңгин зәңглгднә. Ямаран шин наад тәвсинь, альд гастрольд йовхинь умшачнр медҗ авна. Эн җил театр 85-ч өөнин селгәһән эклҗәнә. Басңга Баатрин нертә Келн-улсин театр эн селгәһән түрүн профессиональн артистнрт нерәдҗәнә.

«Пушкинск карт» гидг федеральн төсвин кемҗәнд сурһульчнр болн оютнр театрт ирҗ, хулһн сарин 14-д М. Башкировин «Ахнр-дүүнр хальмгуд…» гидг наадыг, хулһн сарин 21-д В. Шекспирин «Ричард III» наадыг, хулһн сарин 28-д Хальмг Таңһчин ачта артистк Марина Кикеева белдҗ тәвсн «Хальмг күүкд» наадыг хәләҗ чадҗана. Сурһульчнр болн оютнр театрин нань чигн нааддла таньлдхмн.
Давсн театральн селгән үүдәгч коллективин тууҗд зураһар давҗ, йир соньн болв. Пандемийин бәәдлд чигн театр талдан театрмудла бәрҗәх залһлдаһан геесн уга. «Ик гастрольмуд» гидг федеральн төсвд орлцад, Хальмг театр талдан һазрт күрч, билг-эрдмән үзүлҗ чадв.
Карельд нааддан үзүләд, хәрҗ ирснә хөөн артистнр зуна амрлһнд һарсмн. Тенд хальмг артистнр олн хәләһәчнрин тааслт олснь маднд омгта болҗана. Талдан нүдәр эврәннь кеҗәх тоотан үзвидн, гиҗ артистнр, ах режиссер келнә. «Мана тәвсн һурвн наадна тускар Карелин барин һарцс, социальн сүлҗәнд йир сәәнәр бичв. Әмтн оларн ирҗ, теднәс тас оңдан әмтнә билг-эрдмиг соньмсҗ хәләв. Иим харһлтс йосндан ах-дүүһин нөкцлт болҗана. Хальмг артистнрин наадыг өөдән үнлснь, шин күцәмҗ бәрхд урмд өгчәнә», – гиҗ Борис Наминович Манджиев тер гастрольмудын хөөн келснь тодлгдна.
– Эннь «Ик гастрольмуд» федеральн ик төсвин нилч болҗана, – гиҗ тоолвран ах режиссер цааранднь медүлв.
– Талдан һазрт күрч, келн-улсиннь билг-эрдмиг үзүлхд цуг маднд ик дөң болв. Келн-улсин театрмуд хоорндан хәрлцәһән батлхд, нег-негндән күрч наадан үзүлхд ик туста болв. Мана ик орн-нутгт гастрольд йовна гисн амр төр биш. Хаалһд дала мөңгн кергтә болна. Театр һанцарн бийнь тиим һару дааҗ чадшго. «Ик гастрольмудын» нилчәр театрмудт кен-негндән күрх таал учрв. Хальмг театр Тувад, Хакасьт күрәд, эн җил Карельд гастрольд одсмн.
Театрин ах һардач Галина Шураеван келсәр, терүнәс нань мана театр һазадын орна театрмудла залһлда бәрнә. Иигәд Азербайджана болн Белоруссин театрмудла бидн кесг җил үүдәгч залһлда бәрҗәнәвидн. Тернь үүдәгч үүлдврт туслна, мартгдсн тоотыг өдгә цага өңг-зүсәр герлтүлнә.
Эн ик федеральн төсвин мөңгәр Москвад Б.Щукинә нертә театральн ик сурһульд сурчах оютнр, тер тоод нәәмн хальмг ирҗ, театрин тәәз деер билгән үзүлснь йир сән йовдл. Эн җил тер сурһулин бүрдәцд сурх дәкн дөрвн күүг шүүҗ авч театр йовулсмн. Артистнриг белдх кергтә. Ирх җилд Санкт-Петербургд билгтә баһчудыг белдх ухан бәәнә.
Эн сарин чилгчәр театр өөнин җилә селгәһән эклҗәнә. 85 җилә соньн тууҗ яһҗ эклснә тускар цөн үг бичхмн.
1936-ч җилин үкр сард Хальмг театр түрүн болҗ көшгән секәд, түрүн хәләһәчнрләһән харһсмн. Театрин түрүн һардач Калян Санҗ, цуг артистнр болн театрин көдләчнр ямаран ик үүмәтә бәәсиг медҗ болхмн. Түрүн театр, түрүн артистнр, түрүн наадн. Сән-Белгин Хасрин «Өнчн бөк» наадар театр үүлдврән эклсмн. Тууҗин тер цагин тускар, түрүн артистнрин тускар, үүлдврин девсң болһниг үзүлҗ, ямаран наадд театрин тәәз деер тәвгдҗ йовсна туск дегтриг театр өөнин җилд белдв. Түрүн артистнрин тускар, дәәнә җилмүдт театр ямаран көдлмш кеҗ йовсинь үзүлхәр, мартгдсн нердиг хәәһәд кесн көдлмшин тускар театрин утх-зокъялын урн-билгин әңгин һардач Людмила Турченко келнә.
Хальмгин ууһн театр үүлдврин ик хаалһ кесмн. Билгтә, нертә олн артистнр болн үүлдәчнр энүнд көдлҗ йовсмн. Хальмгин театральн школын улынь тәвсн артистнрин негнь, театрин тууҗлгч үйин артистк Нина Баденова 100 наслад, сәәһән хәәв. Энүнлә хамдан театрин тәәз деер олн зүсн дүрмүд бүрдәҗ, сойлын делгрлтд зөвтә тәвцән орулсн билгтнрин тускар өөнд нерәдҗ бичгдсн дегтрт умшҗ болхмн.
Театрин утх-зокъялын әңгин һардач Людмила Турченко белдҗ бичсн эн дегтриг урн-билгин һардач Борис Манджиев өөдән үнлв. «Эн дегтртән докторск диссертацла әдл тиим ик шинҗллтин көдлмш кеһәд, театрин тууҗиг артистнрин, нааддын дөңгәр үзүлҗәнә» – гиҗ Борис Наминович тоолвран медүлв.
Өөнин керг-үүлдврмүд белдлһәр театрт кегдҗәх көдлмшиг Галина Борисовна Шураева һардҗ бүрдәҗәнә. 2022-ч җилин туула сар күртл тәәз деер үзүлгдх нааддын зура батлгдсна тускар Галина Борисовна келнә. Шугран Веран «Эңкр манахс» наадна шин һарциг театрин урн-билгин һардач Борис Манджиев болн режиссер Марина Кикеева белдҗәнә. Режиссер Сергей Бурлаченко «Чужой ребенок» наад тәвхмн. Режиссер Марина Кикеева баһ наста драматург Герл Бадаеван «Поезд памяти» наадыг белдҗәнә. Бичкдүдт нерәдҗ, Ш. Перрон «Красная шапочка» наадн тәвгдхмн. Терүг Хальмг Таңһчин ачта артист Баатр Санжиев белдҗәнә.
Иигәд өөнин җилин селгән урдк кевәрн соньн болн олн улсин некврмүдлә ирлцсн нааддарн хәләһәчнрән тосхмн. Ик- бичкн уга цугтан бийдән тааста наадыг театрин репертуарт олхмн. Болв театрин һол күслнь урдк кевәрн – хальмг драматургийин нааддыг белдҗ тәвлһн болҗана. Хальмг бичәчнрин үүдәврмүдиг мартлго, теднәр сценарий белдҗ, урн үгин зөөрт театр оньдин оньган өгнә. Театрин гастрольн хаалһнь чигн тасрхш, үүдәгч залһлдан чигн һазадын нутгудын театрмудла залһлда бәрх арһ өгнә.
Хулһн сарин 29-д «Ахнр-дүүнр хальмгуд» гидг наадар театр йосндан селгәһән секчәнә. Хулһн сарин 30-д театрин хәләһәчнр Шугран Веран «Манҗихнә бер» наадыг хәләхмн.
Иигәд шин өөнин селгәндән театр үүдәгч ик ицлтәһәр орҗана. Өөнин өдр – үкр сарин 9-д театрализованн ик нәр-нааднд ирсн олн гиичнр болн хәләһәчнр орлцхмн.

ХӨӨЧИН Галина

Видео