Буурл теегт – седклин айсмуд

Иим нертәһәр көгҗмч, шүлгч, седкүлч Эрднин Байрхан Андрейин үүдәгч үүлдврт нерәдгдсн санлын асхн - концерт шидр Элстд давв. Хальмг филармоня заалд Эрднин Андрейиг таньдг, меддг бәәсн улс, артистнр, көгҗмчнр, сойлын көдләчнр цуглрҗ ирв. «Эрктн» улсин фольклорн ансамбль билгтә көгҗмчин үүдәврин дуудыг дуулҗ концертиг эклв. Эн коллектив 2002 җилд үүдсмн. Сойлын ачта көдләч, билгтә үүлдәч Тимофей Алексеев ансамблиг бүрдәсмн. Эрднин Андрей коллективин үүлдврт орлцҗ йовсмн, ансамблин репертуарт энүнә олн дун орсн бәәнә.
Сүл 30-40 җилин йовудт сойлын җирһлд олн хүврлтс орсинь үзҗ болхмн. Тер дотр көгҗмин халхар соньн олн тоот һарчана. Шин кесг дун таңһчин аһуд күңкнҗ, әмтнә оньг эзлҗ йовна. Тер дуд дунд Эрднин Андрейин дуд олн әмтн дунд зөвәр ик тааслт олҗ йовна. Улсин дууна сән авъясмудыг цааранднь делгрүлҗәх эн дуд йосндан еңсг сәәхн айсарн, көгҗмин эвлүн ниилврәрн седклд тааста болна. Күн болһна седклд тедн күрнә. Юңгад гихлә, эн дуудыг баһчуд чигн, дунд наста улс чигн таасч дуулна. Кесгнь нам дууг соңсад, айснь болн үгмүднь таасгдад, дасч авад дуулна. Кен бичсинь чигн эдн медхш. Болв дуд тааслт олсна темдг тернь болҗана.
Эрднин Андрей – нертә седкүлч! «Хальмг үнн» газетд олн җил көдлҗ йовла. Көдлмшән дигтә-даратаһар күцәдг медрлтә мергҗлт редакцин үүлдвриг цуг халхаснь сән кевәр дасч авсмн. Газетд кергтә соньн материалмуд хәәһәд, таңһчин селән болһнд седкүлч Эрдниев күрсмн. Таңһчд учрҗадг цуг шин тоотын тускар, көдлмштән уралһ седвәрчнрин тускар түрүнксиннь тоод эврә газетдән үзүлхәр Эрднин Андрей шунҗ йовла. Статьяс, очеркс, зәңгс бичсн деерән зург цокдгиг эн дасч авсмн. Әмтнлә ээлтә эн күн йовсн һазртан төрскн келән меддг баһчудар соньмсад, теднә кесгинь редакцин үүлдврт орлцулхин арһ хәәдг билә. Седвәртә, медрлтә, эзни хәләцтә седкүлчиг ах редакторин дарукд батлад, олн җилдән редакцин үүлдврт энүнә олн седвәр бәәдл-җирһлд тохрагдсмн. Хальмг Таңһч делгрлтин хаалһдан йовсн тер цагт газетин көдләчнрт чигн кеҗ-күцәх, үзүлх тоотнь олн бәәсмн. Акад юмн, газетд көдлҗ йовсн залусин ик зунь көгҗмин зевсгүд татдг эрдмтә бәәснь тодлгдна. Көдлмшин хөөн эдн домбр, мандоли цокад, саратовск һармуль татад, муурсн-зовсн тоотан цаг зуур мартҗ, дурта көгҗмин айст амрдг бәәснь мартгдхш. Андрей Баерхаевич болхла мандоли болн домбриг әдлднь цокдг бәәсинь тодлгдна.
Тиигәд Эрднин Андрейин көгҗмин айсмуд чееҗднь хадһлгдад, цагнь ирәд дууна айсмуд болҗ төрснь йир өврмҗтһә билә. Седкл таалта сәәхн айсмуд генткн булгин усн мет деврәд һарч ирәд, түрүләд артистнрин оньгт тусв. Дуучнрин дөңгәр балһсна болн таңһчин әмтнд Андрей Баерхаевичин дуд болн айсмуд темдгтә болв. Чееҗднь хадлгдҗ йовсн, үзсн-соңссн тоотнь, хоршасн медрлнь, әмтнә сә хәәгч седклнь тиигәд дуунд тохрад, седклин айсмуд болҗ таңһчар тарв.
Эрднин Андрей түрүн эрдмәрн багш бәәсмн. Тууврин хөөтк түрүн интеллигенц болсн олн баһчуд тиигхд Сарпулин багшнрин күрәлң төгсәмн. Сурһулин җилмүдт Андрей Баерхаевич хәәртә иньгләрн таньлдад, өрк-бүлән өндәлһсмн. Елизавета Эренценовна авальтаһан эдн һурвн үрән өскҗ, һаринь һанзһд күргсмн.
Эцкиннь санлын асхнд көвүнь Байр энүнә үүлдвриг болн килмҗиг үнлҗ келәд урн үгин үүлдәчнрлә, сойлын көдләчнрлә эцкнь өөрхн залһлда бәрҗ йовсинь темдгләд, көгҗмчнрт болн артистнрт нерәдсн шүлгинь умшҗ өгв. Санлын эн асхнд таңһчин сойлын болн зуульчллһна министрин дарук Санҗарга Герман үг келв. Хальмг Таңһчин сойлын ачта көдләч Басңга Иван эврәннь үгдән Эрднин Андрейин билгиг темдгләд, сойлын халхд энүнә тәвцинь үнлв.
Билгтә улсин бүлд төрсн көвүн сурһуль-медрл дасад, җирһлин дамшлт авад, олн җил редакцд көдләд олн улсла харһад, тер дотр бичәчнрлә, көгҗмчнрлә, артистнрлә үүрләд, көгҗмин билгнь дотраснь бульглҗ һарсн болх гиҗ ода сангдна. Хальмг улсин шүлгч Эрнҗәнә Константинд «Цецн булг» гидг дегтриг белдлһнд Эрднин Андрей орлцад, зургуд цокад, дөң болснь тодлгдна. Экнь әвртә сән домбрч бәәсинь, наһц эгчнь дууна эрдмәрн нер һарч йовсна тускар нег һазра улс Эрднин Андрейин билгтә бүлин тускар тодлна. Улсин урн үгин зөөрәр соньмсад, бичәчнрлә, шүлгчнрлә үүрләд, Андрей Баерхаевич бийнь баһ-бичкнәр шүлг бичлһнә, бичәчнрин шүлгүдт көгҗм оруллһна хаалһд орв. Шүлг болһнд эврә айс бәәхинь, түүрвәчин ухан-седкләс тернь төрдгиг Андрей Баерхаевич меддг бәәснь ил. Хальмг шүлгчнрин шүлгүдәр бичгдсн олн ду соңсхла тернь медгдднә. Заңгин эн сәәхн авцин тускар, үүрмүд тустан, төрскн келн тустан йир хару бәәснә тускар Хальмг улсин бичәчнр Григорий Кукарека болн Нуура Владимир келв.
Таңһчин улстан олн дууһан нерәдсн деерән Андрей Баерхаевич тууврин цагиг мартлго, 13 җилдән бәәсн Алтайин һазрин тускар ухалад, тер һазрт нерәдсн ду бичсмн. «Амулң делдсн Алтай» гидг шүлгинь орс келнд Григорий Кукарека орчулсмн. «Алтай – краса России» гидг дун Алтайин һазрт болсн көгҗмин наадмд орлцад, түрүн орм эзлсн болдг. Дууг Хальмг Таңһчин ачта артистк Татьяна Бузылева дуулсн билә. Санлын концертд чигн Татьяна тер дууг дуулад, цуглрсн улст байр үүдәв.
«Песни Иткульского лета» гидг наадмд хөөннь чигн Эрднин Андрей орлцҗ йовла. Дууч Амуланга Азыдова эн нертә билгтин көгҗмәр бичгдсн ду тер наадмд дуулсн болдг. Санлын асхнд орлцҗ дууч тер цагиг тодлҗ, ду дуулв.
Санлын концертд Келн-улсин оркестр орлцҗ, художественн һардач, Хальмг Таңһчин билг-эрдмин ачта үүлдәч Катан Саврин һардврт көгҗм татв. Хальмг Таңһчин улсин артистк Каҗин Елена, Хальмг Таңһчин ачта артист Бурлака Эдуард, Хальмг Таңһчин ачта артистк Очкан Анна, Хальмг Таңһчин ачта артист Мукөвүнә Кутлан, Эрднин Андрейин үүдәсн олн ду дуулснь цугтад байрта йовдл болв. Төрскнч седклин дуд, таңһчин нертә улст нерәдсн дуд, дурна туск болн нань чигн лирическ дуд эн асхн цуглрсн улсин оньгт тусхагдв.
Цевгә Төлән нертә хор «Бичә мартый» болн нань чигн дуд өргҗ дуулад, ах хормейстер Екатерина Дорджиеван һардврт олар дуулдг көгҗмин ке-сәәхниг медүлҗ, улсин чикнә хуҗринь хаңһав.
Дууна кеермҗ – айс болдгинь Эрднин Андрей үүдәсн дуд медүлҗәнә. Улсин көгҗмин зөөрин ул деер төрсн дуудыг сергәһәд, ода «Эрктн» коллективиг толһалҗадг Поштара Эрднь Хальмгин билгтә үрн Эрднин Андрейин көгҗмин санлын асхиг бүрдәх седвәр һарһсмн. Көгҗмч, шүлгч, седкүлч, келхәс хальмг сойлын йоста үүлдәч Эрднин Андрейин нерн болн билгин үүлдвр иигәд әмтнд улм өөрхн болв. «Эрктн» улсин фольклорн ансамбль болн Хальмг филармонь санлын асхиг бүрдәмҗин болн эрдмин йир өөдән кемҗәнд давулснь күндлгч сән темдг болҗана.

ХӨӨЧИН Галина