Күнд-күчр көдлмшт йовулсмн

- Мана элгн-садыг, цуг хальмг улсиг ямаран чигн учр угаһар урвачнр гиһәд хол Сиврүр туусна туск зәңгиг 1944 җилин эклцәр теднәс бичг ирхлә медҗ авлав. Чееҗм бүтәд, уурм күрәд, яһад мөшклһн-зарһ угаһар неринь һутаһад, төрүц гем уга улсиг җиңнсн киитнлә туусмб гиһәд үүмҗәләв, дәкәд тесч болшго болад, кеер һарад, нам ууляд, тедү дүңгә икәр теднә тускар седклм зовад бәәв, - гиҗ Төрскән харсгч Алдр дәәнә түрүн өдрәс авн церглҗәсн хальмг нисәч, зөргтә дәәч һашута тодлвран келәд, санаһан медүлсн билә.
Тер дәәнә хөөн әмд үлдсн зөргтә нисәч Советин йосна цааҗла харһсн уга, энүг 1944 җилин эклцәр, хальмг улсин тууврла ирлцүләд гилтә, хальмг офицермүдиг генткн Дунд Азий тал йовулла. Зуг эгл салдсмуд фронтас, буулһгдад, Пермск край тал туугдсмн. «Тенд келн-улсин әңгүд бүрдәгдҗәнә, тадн тенд цааранднь церглхит», – гиҗ хальмг дәәчнрт цергә һардачнрнь келсмн. Эгл салдсмуд дотран алң болҗаснь лавта: «Улан Әәрм диилвр бәрҗ йовна, Гитлерин фашистнрин әңгүд хооран цухрҗ йовна, 1944 җил ирв, удлго бидн диилвр бәрхнь лавта медгдҗәнә. Бидн талдан келн-улсин салдсмудла әдл әмән әрвллго фашистнрлә ноолдҗалавидн, мана зөргтә йовдлын төлә орден-медальмүдәр ачлгдлавидн. Зәрм хальмг салдсмудыг командирмүднь харсад, нер-усинь оңдарулад эс гиҗ талдан әңгд йовулад тууврас харсла», – гиҗ хальмг салдсмуд Широклагин цагиг тодлҗасмн.
Тиигхд зөргтә хальмг дәәчнриг ГЭС тосхлһнд Широклагур йовулсмн. Тосхлтын күнд-күчр көдлмшт арвад күн өдр болһн өңгрҗәлә, эднә хот-хоолнь йир му бәәсмн.
– Мана аав Сохра Михаил бас Широклагин күнд таалд көдлҗәлә. Элгн-садндан түрү җирһлин тускар эн бичв. Сиврт багшлҗасн дү күүкнь Сохра Булһн нег киил тос хулдҗ авад, ахдан илгәҗ. Тер тосан бултулад, түүнәс бичк-бичкнәр нег зүсм өдмг деер түркҗ идәд, тиигҗ әмән аврсмн, – гиҗ күүкнь, кесг арвад җилдән хальмг келнә болн утх-зокъялын багшар көдлсн Анна Борисенкова тодлна.
1945 җил элгн-садн талан ирәд, өрк-бүлән өндәлһәд, Алтайск крайин Алейск района Кабаково селәнә Марсач фермд хөөч болҗ көдлҗәлә. Дәәнә цагт Михаил Отямишевич Днепр һол һатллһна операцд олмһа кевәр орлцад, «Дәәч ач-тусин төлә» гидг медаляр, дәкәд дәәнә хөөн Төрскән харсгч Алдр дәәнә I болн II девсңгин орденәр ачлгдла.
Хальмг Таңһчур нүүҗ ирснә хөөн Хар Һазра болн Яшкулин района эдл-ахуст хөөчәр көдлҗәлә, ик дамшлт хоршасна төлә кесг мөрәһәр ачлгдла. Ода ачнр-зеенрнь, җичнр-зеенчнрнь дәәнә ветерана неринь дуудулҗ йовна.
Широклагин туск гүн шинҗллтиг Әрәсән номин академин Хальмг сойл-тууҗ шинҗллһнә күрәлңгин (ода – ӘНА-ин Хальмг номин төв) номин көдләч, тууҗин номин кандидат Римма Неяченко күцәсмн, кесг ветеранмудла күүндҗ, теднә тодлвринь бичҗ авла. Дегтрмүд белдлһнә кемд кесг статьяһан «Хальмг үнн» газетд барлҗала, хөөннь таңһчин цуг олн улст темдгтә «Широклаг - Широкстрой» гидг дегтр барас һарһла. 1960-1980-ч җилмүдт «Хальмг үнн» газетин ах редакторар көдлҗәсн Ярослав Джамбинов Широклагин тускар эврә тодлвран бичлә. «Половинка» станцд бәәсн Широклагин тускар мана зәңгч Санҗ-Һәрән Иван түрүн болҗ статьясан бичлә. Хөөннь эн төрәр кесг харһлт, «төгрг ширәс» болҗасмн.
ТҮРВӘН Һуна