Малд хот кеҗ һарһлһиг делгрүлхәр

Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Батун һардврт Октябрьск района Ик Царңд тутрһ урһалһна халх делгрүллһнә болн селәнә эдл-ахус үвлд белдлһнә төрмүдәр селвлцән болв. Терүнд Хальмг Таңһчин залврин Ахлачин дарук - таңһчин йиртмҗин көрңгин болн эргндк бәәдл харлһна министрин үүл дааҗадг Җамбинә Очр, Хальмг Таңһчин Толһачин онц даалһврмудын элч Анатолий Козачко, ар үзгин райодын толһачнр орлцад, чинртә төрәр ухан-тоолврарн хувалцв.

Таңһчин Толһачин темдглсәр, энүнә даалһврар Җамбинә Очр болн таңһчин селәнә эдл-ахун министерств малд хот белдлһнә халхар болн һазрин услврин участкуд делгрүллһнә немр керг-үүлдврмүдин зура белдҗәнә. «Мана таңһчин төлә малд хот кеҗ һарһлһн ик чинртә болҗана. Таңһчин ар үзгт бәәдг райодт эн халх делгрүлхин төлә сән таал тогтв, бидн энүг медҗәнәвидн. Ода дигтә-дарата көдлмш күцәгдҗәнә, тегәд эн райодын толһачнриг темдглхәр седҗәнәв. Кемр бидн малд хот кеҗ һарһлһна төлә һазрин аһу икдүлх арһ бәәхиг медәд, селәнә эдл-ахун талдан халхсиг, үлгүрнь мал асрлһиг, делгрүлҗ чадхвидн. Бидн Әрәсән селәнә эдл-ахун министерствлә бат залһлда бәрҗәнәвидн. Шаңһа төв мадниг усар теткхдән белн бәәнә, болв бидн эврәннь халхасн һазриг олзта-орутаһар олзлх зөвтәвидн. Селәнә эдл-ахус һазриг услад, малд кергтә хот белдлһнә халхар көдлхин төлә эдниг урмдулҗ дөңнх зөвтәвидн. Тер мет талдан регионас ирсн инвестормудла нөкцҗ үүлдхдән бидн белн бәәнәвидн», – гиҗ Бату Сергеевич нүр өгдән келв.
Одахн таңһчин Толһачин зәрлгәр бачм чинртә бәәдл зарлгдсиг бәәрн әмтн, Улсин Хуралын депутатнр дөңнҗ, цаглань авгдсн шиидвр селәнә эдл-ахуст болн малчнрт үвлзлһнә кемиг һару угаһар давулхд туслх гиҗ Җамбинә Очр темдглв. Сүл җилмүдт хур уга болад, малын идгүд көдәрәд, үвлзлһнә кем нәрн бәәдлд давҗахас иштә селәнә эдл-ахун делгрлтин зөрүллтиг сольх кергтәг некҗәнә. Ода олзлгдҗадг эв-арһс буру болҗахиг герчлҗәнә. Ода бидн малын то икдүллһнд ик оньг өгчәнәвидн, зуг малд хот кеҗ һарһлһна тускар мартвидн, гиҗ Очр Владимирович ухан-тоолвран медүлв.
- Ода эн төр нәрн болв, малч болһн, селәнә эдл-ахун һардач болһн эн төр чинртә болҗахиг сәәнәр медҗәнә. Бидн селәнә эдл-ахун министерствлә, номтнрла, малчнрла болн тәрәчнрлә хамдан малын хотын көрң икдүллһнә төр хаһлҗанавидн. Басан Городовиковин цагт бүрдәгдсн услврин цувгуд үлдв, эдн мадниг усар теткҗәнә. Эн цувгудын өөр-шидр бәәдг һазрин зуг 5 процентнь олзлгдҗана. Усар тетклһнд баһ биш мөңгн йилһгднә, тегәд Әрәсән селәнә эдл-ахун министерств шаңһа хазнас йилһгдҗәдг мөңгиг олзтаһар болн тустаһар олзлхиг некчәнә. Бидн ар үзгин райодын толһачнрла күүндәд, малд хот кеҗ һарһдг муниципальн бүрдәц шинәс бүрдәх кергтә гиҗ тоолҗанавидн. Түрүн девсңд ик бүрдәц тогтах керг уга, механизированн бригадмуд бүрдәснь деер болхмн. Эн төриг дигтә-даратаһар хаһлхла, цөөкн җилин эргцд бәәдлиг ясрулҗ болхмн. Хамгин түрүнд услврин һазр, кедү мөңгн кергтә болхиг, йилһҗ авх, техническ төр бас хаһлх кергтә. Малд хот кеҗ һарһлһна туст онц седвәр татсн улсиг эрк биш дөңнхвидн, – гиҗ Җамбинә Очр келв.
Таңһчин Толһач энүнә келсиг дөңнәд, муниципальн бүрдәцс бүрдәлһнә төрин туст тохнятаһар ухалх даалһвр өгв. Тиим бүрдәц райод хоорнд чигн чинртә болҗана, тер цагт эдн нег-негән дөңнәд, хамцу үүлдх гиҗ Бату Сергеевич заав. Селвлцәнд орлцсн Анатолий Козачко бас хәләгдҗәх төрәр ухан-тоолврарн хувалцад, һазр усллһна төриг дигтә-даратаһар хаһлх кергтә гив. Эн өдрмүдт таңһчин селәнә эдл-ахун министерствин көдлмшч багмуд райодар йовҗ, дор ормднь тогтсн бәәдлиг шинҗлҗ, үвлин кемд ямаран белдвр кегдсиг, малыг бүрн-бүтәр хадһлхин төлә кедү хот белдсиг бүрткҗәнә. Анатолий Васильевич эн җил тутрһин урһц сән болсна тускар келв. Эн җил нег гектар тәрәнәс дундлад 57 центнер тутрһ хураҗ авгдв. «50 лет Октября» эдл-аху тутрһ урһадг деерән малд хот бас урһана, эдн һазриг эзн кевәр олзлҗ көдлҗәнә.
Октябрьск района толһач Увшан Басң эн җил тутрһ урһалһна керг күцәмҗтә болсиг темдгләд, «50 лет Октября» эдл-аху элвг урһц хураҗ авв гив. Эн эдл-аху 1990 җилд 10 миңһн тонн тутрһ хураҗ авсмн, тер цагт 2700 гектар аһу һазрт терүг урһадг бәәсн болхла, ода тәрәнә аһу миңһн гектарт баһрв. Тер бийнь эдн сән урһц авв. «Таңһчин һардвр дөң күргснь иим сән күцәмҗ бәрхд туслв. Әрәсән Президентин даалһврар цувг болн ус сордг станц ясгдв, тегәд мана районд малд хот кеҗ һарһлһиг делгрүллһнә төлә сән таал бәәнә. Селәнә эдл-ахус сүл һурвн җилин эргцд өрн угаһар үүлддг болв. Ода мана районд малд хот кеҗ һарһдг муниципальн бүрдәц бәәнә. Сарпан усар тетклһнә сурвлҗн Баһ Дөрвдә болн Октябрьск райодт бәәнә, эн җил бидн һазр услад, өвс хадҗ авлавидн. Өдгә цагт усна үн кесг холванд өөдлв, тегәд әмтнд эннь һарута болв. Тер бийнь эн җил нег гектар тәрәнәс 17 центнер өвс хадҗ авв, энтн му биш күцәмҗ мөн. Услврин һазрт бидн 1400 тонн өвс хадҗ аввидн. Малд үвлин кемд 32,5 миңһн тонн өвсн кергтә, бидн болхла, 12700 тонн белдвидн, дәкәд урдк җилмүдин үлдл хотыг учртан авхла ода 16,5 миңһн тонн бәәнә. Үвлин һурвн сард эннь күртх, болв манад үвл тавн сардан чигн болна, тегәд дәкәд малын хот белдх кергтә болҗана, эн туст көдлмшән шунмһадулхвидн. Бачм чинртә бәәдл зарлгдснь мана малчнрт ик омг өгв, юңгад гихлә малан бүрн-бүтн кевәр хадһллһна даалһвран эс күцәсн болхла, эдн ик ялла харһхмн билә. Тер цагт эдн үүлдврән уурулх әәмшг учрх бәәсмн. Ода мана районд көдлмшч баг крестьянск-фермерск болн селәнә эдл-ахусар йовҗ, бүртклһнә керг-үүлдврмүд күцәҗәнә. Терүнә ашар эдн үвлзлһнд яһҗ белдвр кеснь медгдх», – гиҗ района толһач келв.
Хальмг Таңһчин Толһач селвлцәг товчлад, эн җил тутрһин элвг урһц хурасн Октябрьск района тәрәчнрт ханлтан өргәд, орн-нутгин эдл-уушин әәмшг уга бәәдл тетклһнд Хальмгин тәвциг шаңһа төв өөдәнәр үнлҗәхиг темдглв.

ДООҖАН Наталья