Бүлнь өнр-өсклң болхла...

Сән авъяст тохрсар хөн сарин 15-д нарт-делкәд өрк-бүлин Өдр темдглнә. Өрк-бүлмүдин төрмүдт һол оньг өгхин, чинринь өөдлүлхин төлә ООН-а Генеральн Ассамблейин шиидврәр эн өдр зарлгдсмн. Өрк-бүл күн болһна җирһлд һол орм эзлнә, юңгад гихлә һарлдсн улс нег-негән дөңнҗ, байр-зовлңган әдл хувалцҗ, җирһлин хаалһар хамдан йовна. Сүл цагт нарт-делкәд өрк-бүлин чинр өөдлүллһнә төр темдгтә болв, тегәд эн сән Өдрт ик оньг тусхагддг болв.
Мана орн-нутгин һардвр өрк-бүлин авъяс хадһллһнд, бичкдүдт чик сурһмҗ өглһнд, баахн болн олн үртә улст дөң күрглһнд ик оньг тусхаҗана. Өрк-бүл бат, ниитә, өнр-өсклң болхла, мана орн-нутг чигн бас батрад, делгрәд йовх гиҗ Әрәсән Президент Владимир Путин дәкн-дәкн темдглҗ, эн төрмүдт оньган тусхах зөвтәг онц заана. Нидн мана орн-нутгт өрк-бүлин җил болснь, нилхд төрлһиг урмдулдг, олн үртә өрк-бүлмүдиг дөңнлһнә көтлврмүд болн «Өрк-бүл» гидг келн-улсин төсв батлгдснь терүг герчлҗәнә. Мана таңһчд ут тоодан 52 миңһн өрк-бүл бәәнә, терүнд 63 миңһн күүкн-көвүн өсчәнә. Сүл җилмүдт олн үртә өрк-бүлмүдин то өсчәхнь байрта. Тиигәд, давсн җилд 711 өрк-бүл олн үртә болв, эднә то 9 процентд өсәд, 8415 тогтав. Мана таңһчд бичкдүдиг асрҗадг өрк-бүлмүдиг дөңнлһнә 28 онц зөв батлгдсмн, теднәснь 20-нь региональн чинртә болна. Цагин неквриг учртан авч, таңһчин закадт сольвр орулгдҗ, олн үртә өрк-бүлмүдин төлә немр керг-үүлдврмүд батлгдҗахнь темдгтә. Тиигәд, олн үртә өрк-бүлмүдин бичкдүдт хаалһин мөңг дунд шишлң сурһульд мөңгән өгәд сурдг болхла җилд 20 миңһн арслңга һаруһинь даңцана.
Хальмг улс ик кезәнәс авн өнр-өсклң болдг авъяста. Аав-ээҗнр ачнр-зеенрән таалулҗ өкәрлнә, экнр-эцкнр болхла үрндән сән хот, ке хувц өгхәр шунна. Яшкуль селәнд бәәдг олн үртә Араевихнә (зургт) өрк-бүлд кен-бичкнән өкәрлҗ, кен-ахан күндлҗ хальмг авъясан хадһлҗ, суусарн өнр, бәәсәрн байн болна. Одахн Әрәсән Президент Владимир Путин эдниг «Эк-эцкин туурмҗ» гидг медаляр ачлхин туск зәрлг батлв. Герин эзн Җаңһр Владимирович Людмила Вячеславовна авальтаһан ниитәһәр, кен-негнәннь седкл медҗ, дөрвн үрндән чик сурһмҗ өгхәр шунна. Эдн 2008 җилд ханьцад, дөрвн үрән һарһад, күүкдиннь кишгт багтҗ бәәнә. Ууһн Мингиян Санчра Санлын нертә дунд сурһульчин 10-ч класст сурна, эн волейболар болн зуульчллһна спортар соньмсна, сурһульд болн районд болдг марһаст шунмһаһар орлцна. Эн ардасн Эрднь дү дахулв, көвүн 9-ч классин сурһульч болна, эн бас бичкнәсн авн цогц-махмудан батрулна, ДЮСШ-н футболын секцд орна. Хойр көвүнә хөөн һарсн Даяна билгтә күүкн болҗ өсчәнә, эн бәәрн «Сказка» ансамбльд олн келн-улсин би биилдг дасчана. Отхн Данзн дөнтә, «Искра» бичкдүдин садт орна. Җаңһр Владимирович болн Людмила Вячеславовна УФСИН-ә халхд олн җилдән церглҗәнә, эднә көдлмш ик дааврта болсн бийнь эк-эцк хойр дөрвн үрндән килмҗән тусхаҗ, теднә билг-эрдм делгрүллһнд, сурһулян сәәнәр сурхд һол оньган өгнә. Герин эзн олн зүсн модд, цецгүд болн темс урһахдан дурта, энүнә суулһсн зер-земшин сад хавртнь цецгәрнә. Экнь болхла сенр болн шимтә хот-хол белдҗ, эврәксән тоона.
- Күн болһнд өрк-бүл бат түшг болна, тегәд бидн ах үйән күндлҗ, теднә сүв-селвгәр күүкдән асрад, ниитәһәр бәәнәвидн. Намаг хәрд һархла, хадм экм Людмила Тюрбеевна һарлдсн эклә әдл болҗ, медсән-чадсан зааҗ, ачнран асрхд дөң-нөкд болснд даңгин ханнав. Ода экм Вера Борисовна нүдн-амн болҗ зеенрән өскчәнә. Авальтаһан бидн хөрн шаху җилдән хамдан бәәнәвидн, өрк-бүләрн төрскн селәнә болн района бәәдл-җирһлд орлцҗ, өсәд-боссн һазриннь делгрлтд тәвцән орулхар зүткнәвидн. Мана өрк-бүлиг өөдәнәр ачлгдх зәңг нег һазра улст ик байр үүдәснь маднд ик урмдта болв. Бидн селән һазрт бәәдг йирин өрк-бүл болнавидн, зуг орн-нутгин һардвр мана ач-тусиг тиим өөдән ачлврар темдглснь ик бахмҗта болн байрта йовдл мөн, – гиҗ олн үртә эк Аран Людмила келнә.

ДООҖАН Наталья