Дөчн җилдән дурна залян хадһлҗана

1985 җилин ноха сарин 17-д Баһ Дөрвдә района Ханата селәнә бәәрн әмтн сойлын Герт цуглрҗ, өркән өндәлһҗәх Бургун Борисиг болн Чурюма Иннаг йөрәҗ, шуугатаһар нәәрлсмн. Ик-бичкн уга эн нәәрт орлцҗ, баһчудыг ончта өдрләнь йөрәһәд, хөв-кишг дурдҗ, билг-эрдмәрн байрлулсмн. Тер өдрәс авн дигтә дөчн җил давв.

Эн хүрм юуһарн ончта болв гихлә, эн әрк-чаһр угаһар давулгдсн түрүн нәр болсмн. Ханата селәнд бәәтхә, районд түрүн болҗ тиим хүрм болв. «Хальмг үнн» газет баһчудын нәәрин тускар бичәд, эднә зург барлсн билә. «Җигтә юмн, әрк угаһар хүрм кенә гидг күчр, тиим хүрмд кен ирхм гиҗ зәрм әмтн келсмн. Болв эн хүрм эклснә түрүн агчмас авн теднә тоолвр эндү бәәсиг медүлв. Сойлын герин һаза ке-сәәхнәр кеерүлгдсн гиигн машид ирәд, күүкн күргн хойриг цуһар тосв. Ке-сәәхн хувцан өмссн баһчуд эдниг тосҗ, хальмг кезәңк авъясар цаһан идә амсулв. Өркән өндәлһҗәх баһчудыг Баһ Дөрвдә района партин комитетин негдгч сегләтр В.М.Басанов, Чапаевин нертә эдл-ахун һардач О.Б.Дертеев йөрәв. Селәнә медәтнр эдниг йөрәһәд, хальмг ду-бииһәрн байрлулв. Буурл үстә көгшдин гүн учр-утхта неквр, тәвсн йөрәл эднд наснаннь туршарт мартгдшго» гиҗ дөчн җил хооран барлгдсн статьяд келгдҗәнә.
- Эн өдр районд таңһчин селәнә эдл-ахусин һардачнрин ик хург болсмн, тегәд терүнд орлцачнр мана хүрмд бас орлцҗ мадниг йөрәсн билә. Мини аваль Ханата селәнд өнр-өсклң өрк-бүлд өсәд-боссмн, эн йисн үрнәс доладгчнь болна. Эк-эцкнь Церн Санджиевич болн Ноһан Лиджиевна малд көдлҗ, шаңһа даалһвриг давулҗ күцәһәд, малан бүрн-бүтн кевәр асрҗ, нертә хөөчнр болҗ нер һарч йовсмн. Бидн болхла Хальмг ик сурһулин оютнр биләвидн. Тер цагт мана орн-нутгт әрк-чаһр уга комсомольск хүрм кедг авъяс һарсмн, тегәд бидн бас тиим нәр кесн болдг. Мана хүрмд селәнә әмтн бәәтхә, таңһчин селәнә эдл-ахусин һардачнр нәәрлҗ, шуугата-байрта кевәр нәәрлсмн. Бәәрн баһчудын ВИА билг-эрдмән үзүлҗ, сергмҗтә дууһарн нәәриг кеерүлсмн, – гиҗ баһ цаган тодлҗ Инна Анатольевна келнә.
Баһчуд ик сурһулян төгсәһәд, Борис тосхачин эрдмәрн, Инна болхла тууҗин багшар күч-көлснә хаалһан эклсмн. Эдн түрүләд Ханата селәнд бәәдг бәәсмн, хөөннь Көтчнрә района Ергенинский селәнүр нүүв. Баахн өрк-бүл җил ирвәс батрад, күүкдтә болв. Айтсана, Элвг болн Намру эк-эцкән болн олн элгн-садан байрлулҗ өлзәтә сән үрд болҗ өсв. Эн җилмүдин туршарт Борис Церенович болн Инна Анатольевна өвкнриннь авъясар бәәсәрн байн, суусарн өнр болҗ, дурна залян хадһлҗ, нег-негндән ицлтә түшг болад ниитә бәәнә. Дөчн җил хооран буурл үстә медәтнр эднд өгсн сүв-селвгәр эдн сәәнинь өргәд, мууһинь дарад, ах улсиг тевчҗ, өөрән бәәх улст туста болхар шунна. Инна Анатольевна олн җилдән сурһуль-эрдмин халхар көдлсмн, эн селәнә сурһулин болн района сурһуль-эрдмин әңгин һардач билә, ода ачта амрлһнд бәәнә. Эдн авальтаһан эврә сән дурар үүлдҗ, олна кергт шунмһаһар орлцҗ, буйнч седклин болн төрскнч сурһмҗ өглһнә керг күцәҗ йовна.
- Цөөкн җил хооран би «Седкләрн баахн» гидг марһанд орлцад, шүүҗ авсн мөңгәр өсәд-боссн Ергенинский селәнә тууҗин тускар келҗәдг зургуд цуглуллһна төсв күцәсн биләв. Ханата селәнә тууҗ хадһллһна төсв бас күцәх санан бәәнә. Ода би эврә сән дурар үүлддг медәтнрин җисә мана таңһчд һарднав. Авальм бас эврә сән дурар әмтнд дөң күргҗ, эн кергт орлцна. Олна кергт хамдан орлцдгнь мана өрк-бүлиг хамцулна. Бидн ямр нег сән өдрмүдиг хамдан давулхдан дуртавидн. Һурвн үрндән чик сурһмҗ өгәд, ода бидн дөрвн зеедән нүдн-амн болнавидн, – гиҗ Инна Анатольевна келнә.
Келхд, күүкднь цуһар билгтә, һартан өөтә, эдн зург зурхдан, үүл бәрхдән эвтә. Эк-эцкнь дөчн җилдән ниитә бәәҗ, нег-негнәннь седкл медҗ, олн дунд күндтә улс болдгнь күүкдтнь бахмҗ болна. Маңһдур эдн эк-эцкән өрк-бүлән өндәлһснә 40 җилин өөнлә йөрәҗ, цааранднь олн җилдән хамдан бәәҗ, буурл үстә аав ээҗ хойр болҗ олн ачнр-зеенр дунд көгшрхиг дурдхмн.
ДООҖАН Наталья
ЗУРГУДТ: Борис болн
Инна Бургуевихн өрк-бүлән өндәлһҗәх кем