Чик авг-бәрц тархаһад

Һаха сарин 11-д мана орн-нутгт эрүл-дорул бәәлһнә Өдрт нерәдгдсн керг-үүлдврмүд болв. Хөрн җил хооран орс чонҗин седвәрәр эн өдр зарлгдсмн. Әрк-чаңһр уусн улс олн зүсн гемәр гемтҗ, аля-азд йовдл һарһна, өрк-бүлмүд чигн терүнәс көлтә тарна. Тегәд әркд авлгдсн улс му авцан хаяд, эрүл бәәҗ спортар соньмсад чик авг-бәрц батрулхд эн өдр болдг керг-үүлдврмүд туслх зөвтә.
Элстд эрүл-менд харлһна көдләчнр «Бидн-чик авг-бәрцин төлә!» гидг керг-үүлдвр бүрдәв. Таңһчин наркологическ эмнлһнә, олна эрүл-мендин болн олн зүсн гемәс саглуллһна төвин мергҗлтнр Т.Хахлынован нертә медицинск колледжин оютнрла болн багшнрла хамдан эн керг-үүлдврин йовудт әмтнд чик авг-бәрцин тускар цәәлһв. Керг-үүлдврт орлцсн балһсна бәәрн әмтн нуувчар олн зүсн сурврмудт хәрү өгв, эднд чик авг-бәрцин, әрк-чаһр эрүл-мендин бәәдлд ямаран харшлт күргдгин туск зәңгллһнә һарцс түгәҗ өггдв. Эмчнр болн оютнр әмтнд цусна дарлтынь шинҗлв, шишлң кергсл олзлҗ әрк-чаһр уусн угаһинь илдкв. Эмчнр әркән хайх саната улст эрүл бәәдл-җирһлин туст селвг өгв. Эн керг-үүлдврт ут тоодан зун һар күн орлцҗ, эрүл-чик авг-бәрцин тускар медҗ авв.
Сүл цагт мана орн-нутгин кесг регионд әрк-чаһр хулдлһна туст бәәрн заканд сольвр орулгдҗахнь, көлг залҗ йовсн согту улсиг засгла харһуллһн чаңһрҗахнь темдгтә. Тиигәд, зәрм регионмудт әрк-чаһр хулддг цаг-болзг баһрулгдв, сән өдрмүдлә терүг хулдхш, нань чигн неквр орулгдв. Хальмг Таңһчд эн җилин моһа сарин эклцәс авн олн патьрта гермүдт бәәдг лавкст әрк-чаһр хулдх зөв уга болв. Давсн җилд болсн таңһчин Улсин Хуралын сессьт депутатнр әрк-чаһр хулдлһна туск заканд сольвр орулад, эн шиидвриг батлсн билә. Депутатнр Аюша Гилән, Бадмин Вячеслав, Җаңһан Чимд, Дорҗин Артур болн нань чигн улс эн седвәриг татад, эннь хамгин түрүнд баһчуд дунд чик авг-бәрц батруллһнд туслх гиҗ темдглсмн. Келхд, эн сольвр орулхас урд депутатнр әмтнлә харһад, теднә ухан-тоолвриг соңсмн, эн төрәр олна болн күцәгч йосна бүрдәцсин элчнрлә селвлцә давулсмн.
- Мана таңһчд болхла нидн әрк-чаһр хулдсна кемҗән 38 процентд өсв. Тиигчкәд пиив хулдлһн 212 процентд өсснь әәмшгтә. Элстд болн таңһчин райодт насни дигт күрәд уга бичкдүдин комиссьмүдин хәләврт туссн согту бичкдүдин то өсчәхнь эдн дунд чик авг-бәрцин керг-үүлдврмүд чаңһахиг некчәнә. Таңһчин наркологическ диспансерин эмчнрин хәләврт һурвн бичкн бәәнә. Бичкнәсн авн әркд авлгдсн әср күүкд-көвүд аля-азд йовдлмуд һарһхнь лавта, тегәд эн төр нәрн болҗана. Таңһчин дотр-дундын кергүдин министерствин то-дигәр, 2024 җилд насни дигт күрәд уга бичкдүд согтуһар 30 йовдлд зака эвдв. Тегәд олн патьрта гермүдт әрк-чаһр хулдхиг уурулх кергтә, - гиҗ таңһчин Улсин Хуралын Ахлач Артем Михайлов темдглсмн.
2018 җилд мана орн-нутгт «1000 эрүл селән» гидг төсвин седвәриг татсмн. Әрәсән зәрм регионмудт әрк уудган хаяд, эрүл-чикәр бәәхәр шиидснь бахмҗта. Тиигәд, Бурятьд 30 селәнд бәәрн лавкст әрк хулдхш, селәнәхн ямр нег керг-үүлдвриг әрк угаһар давулна. Одахн Малый Нарын селәнә әмтн эрүл селән болхар шиидв. Олна хургт бәәрн улс әрк-чаһр уудган хайсна ашт лавкд терүг хулдшго болв. Джидинск района толһач әмтнә седвәриг дөңнәд, эрүл селәнә туск заавр батлв.
Хальмг Таңһчд өөрхн иргчдән бас тиим селәдин то өсх гисн ицл бәәнә. Яшалтан района Ульяновское селәнд одахн одсн саамд СМО-н толһач Анвар Усмановла күүндхлә, эн бас тиим седвәрин тускар келсн билә. Эндр селәнд 2491 күн бәәнә, эннь 455 өрк болна. Баһчуд эврә һазртан, өрк-бүлән өндәлһәд, күүкдән асрад энд бәәнә. Селәнә уульнцст согту, аля-азд йовдл һарһдг улс үзгдхш. Селәнд зуг нег лавкд әрк-чаһр хулдна. Удл уга тернь чигн әрк хулддган уурхмн. «Бидн чик авг-бәрцтә, эрүл бәәлһнә селән болхар шиидвидн. Мана седвәриг талдан селәдин әмтн бас дөңнхлә, сән болхмн билә. Дорас өсч йовдг баһчудт үлгүр болад, спортар соньмсад, чик авг-бәрцәр бәәх кергтә», - гиҗ Анвар Латипович ухан-тоолврарн хувалцснь кен-негнднь үлгүр болх зөвтә гиҗ сангдна.
ДАВАН Наталья