Теегин баатр Семёна Басњ

30-01-2020, 11:55 | Таңһчин зәңгс » Эдн Төрскән харсла

75 љил хооран Тґрскін харсгч Алдр діінд мана салдсмуд імін ірвлл уга діілдід, диилвр бірсмн. Эн діінд хальмг кґвўд ўкліс іілго, хортнла ноолдад, баатрльг йовдл ўзўллі. Тедні негнь - Басњ Сангаджиевич Семенов.
Басњ Сангаджиевич (хадм эцкм) арвн йистідін эврі сін дурар цергт мордсмн. Хадм эцкинм ах Адуч тер цагт љилдін фашистнрлі діілдљ йовсн цаг билі. Адучас хая нег бичг ирдг біісмн. Імнісн хаєцсн ўўрмўдтін зовљах седклін медўлљ бичхіс нань дііні тускар далаєар бичдго бііљ. Дііні кґлд імнісн хаєцсн командиртін икір зовљахинь элгн-саднь бичгўдіснь меддг билі. Басњ дўнь тер бичгўдиг йир кўлідмн. Хая-хая ирдг бичгўднь 2-3 дікљ умшдмн. Діілдљ йовх салдсмудт санаєарн зовдмн. Фронтд мордад, хортнас тґрскн єазр-усан харсх санан кґвўні седклд ґдр ирвіс батрв.
Удан болсн уга, 1942 љилин хґн сард Воронеж балєсна шидр болљасн діінд Басњ Сангаджиевич салдсин хаалєан эклв. Дарунь «Курская дуга» болн «Багратион» операцст орлцв. Висла єол деер болсн бірлдінд шавтв. Хадм эцкм 45-мм танксиг хортадг тов сумлдг билі. Белоруссиг фашистнріс сулдхснаннь тускар келдг біісмн. Залу-зґрмг кевір діілдсн тґлідін Улан Одн орденір ачлгдсмн.
Хадм эцкинм келсір, белорусск операцин эклцд мана цергчнр танксиг хортадг 76 мм товар теткгдв. «Багратион» операцд ик эртіснь белдвр кегдв, мадниг танксин десантын ханьд орулв. Нег ґрўн мана расчет тован танкин ард бооєад, суман авч, танк деер єарувидн. Артиллерийск белдврин хґґн бидн йовєн церг угаєар хортнур діврвидн. Діісні тўрўн зергліниг танкистнр дарунь уга кев. Болв окопмудт дала фашистнр бііхнь мґн. Эдниг ўлдічкід, цааранднь діврхлі, тедн мадниг ардасмдн хаєад харш болх гиєід, товмудан белдід авчкувидн. «Барун талд пулемет! Тер хар модна дор! Тиигірін хатн!», - гиљ мана десантникўд хіікрв. Бидн тован эргўлвидн. Би тер хар модыг товин амнд авад, эвріннь тґмрін сумлчкв. Нег хавув, хойр-єурв. Дґрв хаєад орксна хґґн пулемет хадган уурад тагчг болв. Салдсмуд болхла, дарунь блиндажур хатн гиљ сурцхав. Тер дін ґдр-сґ уга болла. Мана батарейин салдсмудын ик зунь тер бірлдінд імнісн хаєцв. Тиигхд бидн фашистнриг бўслід авчксн билівидн. Тегід чигн хортн імін ірвллго ноолдљала. Мадн болхла бийін ґгдго билівидн. Бас му бишір діілдлівидн. Тиигід бидн Польшин мељід кўрвидн», - гиљ хадм эцкм келдг билі.
Белоруссиг фашистнріс сулдхсна хґґн Басњ Сангаджиевичиг штабур дуудсмн. Энд баахн салдс цуг хальмгуд «хортн» гисн єундлта нер зўўсиг медв. Энўг наадк хальмг фронтовикўдлі Сиврўр туув. Энд хадм эцкм эк-эцктієін, дўўнртієін харєв. Адуч болхла, зіњг-зі уга геедрсмн.
Цаг нег кевір йовхш. Сиврт Басњ Сангаджиевич Сін-Цаг гидг сііхн нерті кўўкнлі харєад, удлго эдн ґвкнрин авъясар хўрм кеєід, гер-мал болцхасмн. Хадм эцкм авальтаєан ни-негн, нег-негніннь ўгд багтљ љирєід, 10 ўрін ґскід кў кев. Наснаннь туршарт кґдлід, мадндан нўдн-амн болад, сўв-селвгін ґгід, ўрн-садан љирєлин хаалєд орулсмн.
Хґрн љил хооран Басњ Сангаджиевич сіієін хіів, болв салдсин залу-зґрмг хаалє кезід чигн мана санлд, зўркнд ўлдх.

Раиса СЕМЕНОВА,
Кґтчнрі района Шаттын дундын школын багш

Зургт: Тґрскін харсгч Алдр дііні ветеранмуд Б.Семенов болн Б.Чавлинов.

Видео