Сін сурємљ ґгхір

16-10-2020, 14:54 | Таңһчин зәңгс » Тоолвр

Ґдгі цагт хальмг ґрк-бўлмўдт ямр нег ик байрта йовдл (єарсн ґдр, ончта ґґн) болхла, элгн-саднь тењгр хана. Сўл љилмўдт энўг імтн дару-дарунь кўціні. Сґґєір, олн імтн унтљасн цагт, бууєар халєна (выстрел) і болн дегц аєарт хаєрљах олн зўсн петардмуд харљњнад, тачкнад, цугтаєинь серўлљ, тґвкнўн біідл эвдні. Урднь зуг діінд імнісн хаєцсн цергчнрин санлынь тевчід, бууєар зерг хадг (залп) біісмн. Энтн чинрті керг болљана.
«Мањєдур юн болхинь тењгр меддг», – гиљ кґгшд келні. Моњєл келтнр, тер тоод хальмг улс, тењгрин кўчинь медљ, терўг Бурхн мет кўндлдг біісмн. Мана ґвкнр ямр нег кўнд біідл тогтхла, «тењгр хіліх» гидг біісмн. Олн Деедс ўзід, тусан кўргх гиљ эдн тоолдг билі.
Чињгс-хан хортна ик цергіс зулад, Бурхн-Халдун уулд хорєдад, імд ўлдсн цагтан Мґњк Кґк Тењгрт ханлтан ґргсмн. Бурхн-шаљнд шўтдг хан Єазр деер болљах цуг тоот тењгрин нилчір кўцігддг гиљ сандг бііљ.
Мана авъясмудыг меддго улс буру йовдл єарєна. «Тењгр хахмн биш, энтн му йор», – гиљ ээљин келсн ўг тодлгдна. Бичкндін одд тоолад, єариннь хурєар тењгрўр заахла, ээљм керлддг билі. Тедў дўњгі кґгшд тењгриг, єазр-усиг ірўн юмнд тоолдг біісмн. Ода болхла ик-бичкн уга босад-босад, тењгр хадг болцхав. Бўрўллі чигн хацхана. Хальмг улст бўрўл хамгин іімшгті цаг болљ тоолгдна. Эн цагла кўўкд улс ўўл бірдмн биш. Дікід кўн хол хаалєд єарч йовдго болљана. Бўрўллі дааврта, чинрті керг-тґр кўцідмн биш.
Мана ґвкнр олн љилмўдин туршарт уул авъясмудыг ірўнір хадєлљ йовсмн. Ґдгі цагин бичкдўд, баєчуд тедниг бийдін шињгіљ, ўнн-чик седклірн бііх зґвті. Эн туст ээљ-аавнрнь сін селвгўд ґгч чадљана. Дікід хальмг ўлгўрмўд умшад, сін сурємљ авч болхмн. Ўлгўрлхд, «Худл келљ, ухата болдго, хулха кељ, байн болдго», «Сурєулин экн – љирєл, залхуєин экн – зовлњ», «Дегтр умшснь – делкі ўздг», «Єартан эрдмті кўн – байн». Энтн мана ґвкнрин цецн ухан-санан, тоолвр болљана. Тегід хальмгудт туста болдгнь лавта.
Тегід товчлад келхлі, мана хальмг авг-бірцин, зањшалмудын тускар газетин халхст дару-дарунь бичхлі, сін болх. Ода зуг мана газетин зіњгчнр бичні. Кґгшд кезіњк авъясмудыг тодлад, бас олн імтнд медўлх зґвті. Дікід Хальмг телеўзлір эн тґрір шишлњ соњсхврмуд бўрдіх кергті. Тиигхлі дорас ґсчіх ўйнр эн халхар сін медрл авх гиљ сангдна.

БОСХМЉИН Валентина

Видео