Хуучиг шинлә бәрлдүлхәр

06-02-2021, 13:53 | Таңһчин зәңгс » Тоолвр

Өдгә цагин технологий көгҗҗ йовҗахд цуг алтн делкән күн-төрлктн әдлхн сойлта, хувцта, заң-заңшалта болад хүврҗәнә. Олн зун җилд бәрәд йовсн үндсни сойл хуучнд тоолгдад, зәрм баһчудар һәәлгдәд чигн ирснь ик һундлта. Хуучн шин хойриг яһҗ бәрлдүләд йовхв, гидг сурврин хәрүг мана ах-дү Бурядын сойлын министерств тогтаҗ һарһв.

Олн улс хәрцәд бәәхд, хамгин амрхн кевәр нег-негнәннь сойл авч йовдг. Тер төләд хуучн үндснә сойлын хамг сән-сәәхиг авч, өдгә цагин бәәдллә таарулад олнд кергтә болһхнь һәәхмҗтә йовдл мөн. Терүг тааҗ медсн Буряд орн-нутгин сойлын министерств шидрхн «Нютгайм бүжиг» (хальмгар: Нутгинм бүҗг) гидг төсл зарлад һарһв. «Бүҗг» гиснь – мана хальмг келнә ном-судрт бәәһәд, мартгдҗ одсн «би» гидг үг болна. Тегәд өдгә цагин хальмг келәр эн төслиг «Нутгинм би» гиҗ келҗ болна.
Эн төсләр болхла, Бурядын сойлын министерств бүҗг-бииһин олн заңшалыг хураҗ авад, шин би-бүҗг һарһҗ, өдгә цагин буряд-моңһлын бииһин улмҗлл тогтаҗ һарһхар бәәнә. Эн амр биш кергт зөрмг кевәр орлдад, бүтәҗ делгрүлхин төлә бурядын Хори, Булаһад, Цоңһл, Хоңһдр, Сартул, Экрд гих зурһан ик отг-әәмгин урн-зокалын зөөр-өвиг болн архивд хадһлгдҗ ирсн материалмудыг нәрн сән кевәр шинҗлҗ авад, теднә улмҗллта бүҗг-бииг негдүлн нәәрүләд, шин бүҗг һарһх. Ода деерән Бурядын сойлын мергҗлттә улс номтнрла хамдан деер бичсн зурһан һазр-әәмгәр йовҗ, әмтнә медҗ бәәҗәх цуг медә хураҗ бәәцхәнә. Соньн би-бүҗг, тәәлһ-тәклһин авъяс, урд эс медсн заң-заңшалын зүүлиг хураҗ авсар, бурядын мергҗлтнр хуучн бииг сергәһәд олнд үзүлҗ, хөөннь түүнә шинрүлсн хүвлвриг (вариантыг) үзүлх.
Эн төслиг сән кевәр хаңһахин төлә бурядын нертә хувц уячнр үндснә ке-сәәхн хувц-хунр уяд, көгҗмчнр чигн хуучин болн шин бүҗг-бииһин көгҗм нәәрүлҗ бичәд өгх. Би-бүҗг нәәрүлх мергҗлтнр хореографиг нәрн кевәр тогтаҗ һарһхд, эн төсл хуучн цагин болн шин үйин бәрлдсиг ах-дүүнрин республикин олн-әмтнд үзүлҗ өгх. Иим эврә сойл-улмҗллд дурта бәәдл цуг маднд үлгүр болх йоста гиҗ сангдна. Йосндан келхлә, мана өвкнр мөңгнә теткмҗ угаһар бииһән бииләд, дууһан дуулад йовдг бәәҗ. Байрта седклән олнд медүлхин төлә, байрарн олн-әмтнлә хувалцхин төлә чигн ямр мөңгн кергтәв? Тер төләд мадн бас деерәс юм күләлго, эврә сойл-улмҗллан сергәхәр зүткҗ, хуучн шин хойриг бәрлдүләд йовҗ, хальмг хүв-заяндан байсад йовх йоставидн.
Корнин Геннадий

Видео