Элст балһсиг немшнрәс сулдхла

28-04-2022, 11:02 | Общество, Таңһчин зәңгс

Целинн района Аршан Булг поселкд Абушан Борис тоомсрта күн билә. Эн Баһ Чонса әәмгт 1922-ч җилд угатя өрк-бүлд һарла. 1939-ч җилд көвүн эврә хотндан 7 класс төгсәчкәд, Элст балһсна политическ училищд шүүврән сән темдгәр өгәд түүнә оютн болсмн. 1941-ч җилд Абушан Борис Әәдрхнд одад багшнрин Хальмг ик сурһульд орсмн. Зуг тер дарунь эклсн дән сурх арһ өгсн уга. Оютнр багшнрла хамдан дәврҗәсн немшнриг зогсахар Тең һолын алднд харслһна көдлмшт орлцсн болдг.

1942-ч җилин лу сарас авн багшнрин ик сурһулин оютн Абушан Борис Әәдрхнә йовһа цергә училищин курсант болв. Түрүләд училищин гернь балһсна төвд бәәршлҗәлә, хөөннь дулан өдрмүд ирхлә курсантнриг Тинаки зуни лагерьт йовулад дәәнә кергт сурһсмн.

1942-ч җилин зуни кем билә. Һалзурсн хортн Иҗл һол тал өөрдәд советск орн-нутгин төлә ик чинр зүүҗәсн Әәдрхн балһсиг эзлҗ авхар зүткҗәлә. Ноха сарин эклцәр немшнр Тең һолыг һатлад Хальмг АССР-ин һазрт күрсмн. Әәдрхнә дәәнә училищин курсантнр шулун болдгар фронтур йовулгдсмн. Теднәс туршулын хойр негдлт бүрдәһәд, хальмг теегүр илгәсмн. Хөөннь туршулын отрядмудын гешүд Сталинградск фронтын 28-ч Әәрмин ханьд орулгдсмн. Абушан Борис лейтенант Алябьев һардҗасн отрядын ханьд тусад, Сталинградск фронтын һардврин шиидврәр Яшкуль селәнд немшнрлә дәәлдсмн. Тендәс туршулын отряд Әәдрхн – Элст хаалһин алднд немшнрин туск кергтә то-дигмүд цуглулад Сталинградск фронтын штабд илгәдмн. Тер мет туршулчнр дару-дарунь Элст балһснд, Улан-Эрг поселкд, Троицкое селәнд нуувчинәр ирәд, дәәнә то-дигмүд цуглулдг бәәсмн.

1942-ч җилин ноха сарин 20-д Абушан Борисин отряд 34-ч гвардейск дивизин 107-ч гвардейск полкин 3-ч батальонла хамдан Улан Эргд бәәсн немшнрин батальониг дәврәд, дәәсиг уга кеһәд, хальмг хотыг сулдхсмн. Немшнрин батальониг хамх цоксна хөөн туршулчнрин отряд фашистнриг дәкҗ поселкур тәвшгоһар түүнд харслһна көдлмш кесмн.

Хөөннь Абушан Борис 28-ч Әәрмин ханьд Элст балһсиг, Троицкое селәг, Вознесеновка, Ялмта, Ик Чонс поселкудыг немшнрәс сулдхла. Немшнриг хальмг һазрас көөҗ һарсна дарунь эн үүрмүдтәһән Дивное, Ростов-на-Дону, Мариуполь, Жданов балһсдас көөҗ һарһад, Бердянск балһсин алднд күнд шав авад госпитальд туссмн.

Шаван эдгәснә хөөн эн элгн-садан Алтайск крайд олҗ авсмн. Тендәс Абушаевихн Новосибирск мүҗ тал нүүлә. Тендән Борис Бакаевич эгл көдлмшчәр, заһсна цехин һардачар көдллә. 1957-ч җилд эн өрк-бүлтәһән Целинн района Аршан Булг поселкур нүүҗ ирәд, төрскн һазртан хальмг келнә багшар 30 һар җилин туршт көдлсмн. Келхд, би бас түүнә сурһульч биләв. Борис Бакаевич кичәл болһниг соньнар, үүдәгч кевәр давулдг бәәсмн. Нег дәкҗ хальмг келәр наад бүрдәһәд, маңһдуртнь төрскн келәр үлгүрмүдин дөрлдә давулад, дарунь “Мини хамгин байрта өдр” гидг төрәр нәәрүллһнә көдлмш күцәдмн.

Борис Бакаевич маднла кесгтән күүнддмн. Баһчуд дунд бәәдг төрәр соньмсад, кергтә болхла сүв-селвгәрн хувалцад, төриг яһҗ хаһлхинь зааҗ өгдмн.
Зәрмдән сурһульчнр самбр тал һарад заасн даалһвран яһҗ келхән медлго түрәд бәәхлә, багш сурһульчиг тогтнулад, бууляд: «Чи ухаталмч, яһад эмәһәд бәәдмч? Медсән кел, күнд болхла эрк биш чамд нөкд болхвидн», – гиҗ мадниг урмдулдмн. Тиигхлә сурһульч заасн даалһвран зөргтәһәр цәәлһдг билә. Тиигхләнь, мана багш: «Энлм эн. Эн төрән сәәнәр меддг бәәҗич», – гиһәд сурһульчан магтдмн.

Абушан Борис 1977-ч җилд пенсьтән һарсн бийнь дәкәд нег цөн җил багшар көдләд, сурһульчнрт төрскн кел, сойл, эврә әәмгин тууҗ дасхдг билә.
Мана багш шатр нааднд дурта күн бәәсмн, дунд сурһульд шатрар кружок һардад, хамгин сән шатрчнрас хамцу команд бүрдәһәд, райодын бәәтхә бүкл таңһчин марһаст орлцҗ шүүдмн.

Эн җилин үкр сарин 10-д Абушан Борисин 100 җилин өөн темдглхмн. Эн ончта өөниг эрк биш өргнәр төрскн селәнднь темдглх кергтә.

БЕМБИН Очр