Алексей Сарангов: «Хальмг Таңһч – мана сәәхн делкә»

28-05-2022, 10:43 | Общество, Таңһчин зәңгс

«Җаңһр» нертә наадһасин таңһчин театрин ах режиссер Алексей Сарангов театр секгдснәс авн шунмһа кевәр үүлдҗәнә. Энүнә кеҗәх тоотыг шинҗләд хәләхлә, олн керг күцәхд эн көвүн кезә цаг олдг болхмб гисн тоолвр орна.

Бүкл җилдән эдн театран актермудар, нань чигн тоотар диглҗ белдҗ авхд, театрт кергтә техническ цуг агслт чигн хураҗ авхд – шинәс үүлдҗәх театрт кергтә нань чигн тоотыг зүүцүлҗ белдлһнд ямаран ик цаг, күчллт, шунлт кергтә болҗахинь иим үүлдврт орлцсн күн медхмн. Тер бүрдәмҗин олн керг дунд үүдәгч үүлдврән зогсалго көдллһн ямаран ик дааврта болв. Яһдг болв чигн шин театр нааддан тәвҗ бичкн болн уйн наста хәләһәчнрин оньг авлҗ, түрүн җилән сәәнәр төгсәҗәнә.

Эндр эн театрин ах режиссер мана зәңгчлә күүндҗәнә.

– «Сар Герл» гидг наадн урднь чигн тәвгдҗәсн билә. Тана наадн юуһарн ончта болҗана?
– Тиим. Наадн соньн, терүнд тәвгдҗәх төрмүднь олн. Тегәд режиссермудын оньгиг тусхана. Дәкәд болхла, эн җил мана алдр шүлгчин 100 җилин өөн болв. Тегәд Көглтин Даван поэмар тәвгдсн наадар көдлмшән төгсәхәр шиидвидн. Йириндән наад тәвхәр белдхләрн режиссер өдгә цагла тер наадн яһҗ ирлцдг болх гиҗ ухална. Мини тоолврар болхла, мана цагт бачм чинр зүүҗәх тоот бәәнә. Дурна туск эн поэмд Төрскндән ямаран итклтәһәр церглхин тускар келгдҗәнә. Хальмгудын заң-авцин һол нег темдгиг дурнаннь төлә, Төрскнәннь төлә, хооран цухрдго авциг үзүлхәр, үннә төлә уралан шурһад ордгинь медүлхәр зүткләв.

– Көглтин Даван үүдәвр болһнд өвкнрин урн үгин зөөрәс шиңгрсн тоот даңгин медгднә. Тегәд чигн энүнә үүдәврмүд давсн, эндрк цагиг болн маңһдуркиг холвна. Хөөт үйнрт чигн чинрән геелго күрх гиҗ саннав.
– Тана тоолврла зөвшәрҗәнәв. Дурнаннь төлә сүл әмсхл күртлән ноолдх Церн көвүнә зөрүллт ик чинртә. Дурта күүкән харсҗ авхин төлә нарнла чигн сөрлцх терүнә зөргнь нанд урмд өгв. Моднас җивр кеҗ авад, деегшән теңгрүр нисх санаһинь бидн үзүлвидн.
– Алексей, эн зөрүллтд Делгә Эрднин баатр зөрг чигн үзгдсн болна.
– Энтн хальмгудын йирин заң-бәәдл мөн. Залу күн зөрсн талан, гиҗ келгдсн хара биш үгмүд эс бәәнү...
– Нертә шүлгчин үүдәврәр чамаг соньмсдгиг би меднәв. «Давид» наад тәвх седкл яһҗ төрв?
– Тиим седкл кезәнә үүдлә. Зуг ода ирҗ, эн шин театрт тер күслм күцв. Хөв болсн кевәр эннь шүлгчин зун җилин өөнләнь ирлцв. Би эврән шүлгүд бичдв, наадна сценарий чигн бичнәв. Пьес бичснә хөөн шүлгчиг кен наадхмн гисн төр һарв. Шин театрт актермуд олн биш, тиигчкәд кесгнь эн эрдмин ца-наадкинь экләд медҗ авчана. Ах үйин улсла күүндәд, ухан-седкләрн хувалцхла, тедн келҗәнә: «Эврән наад, чи мел терүнә бәәдлтәч. Өңг-дүрәрн бәәтхә, дотрк ухан-авцарн, шүлгүд бичдгәрн терүнә бәәдлтәч».
Дәкәд болхла Көглтин Дава, Калян Санҗ, Балакан Алексей эдн мини дурта шүлгчнр мөн, эднәс үлгүр авнав. Калян Санҗин тускар пьес бичсн бәәнәв. Цагнь ирхлә, тәәз деер тернь тәвгдх.

– «Давид» наадыг олн баһчуд хәләв?
– Долан хонг болһн тавн наад тәвҗ үзүлвидн. Зәрмдән өдрт хойр наад үзүлдг биләвидн. Түрүләд сурһульчнр нааднд ирхлә зөвәр үүмәд бәәвв. Яһҗ хәләдгчн гиҗ дотран зовҗалавидн. Күүкд-көвүдт үзүлгдсн тоот таасгдснь наадна хөөн медгдв. Эврә ухан-тоолвран эдн ирҗ келәд, ик зунь ниигмин сүлҗәнд бичв. Өдр болһн 250 болн терүнәс үлү баһчуд ирҗ наадыг хәләв. Дәкәд болхла Көглтин Даван өөнд ирсн бичәчнр болн гиичнр наадыг хәләснь маднд урмдта болв.
Нааднд видео өргнәр олзлгдна. Тернь Көглтин Дава бийиннь тускар келсн, шүлгүдән умшсн цагин тоолврарн медүлсн тоот тер видеод тодлгдснь алдр бичәчин бәәдл-җирһлиг сәәнәр медҗ авхд туслснь баһ наста хәләһәчнрин үгәс медгдв. Түрүн авгтан мини режиссерск шиидвриг баһ наста актермуд медҗ чадлго бәәв. Репетицсин болн наадна йовудт тедн шүлгчин авлгч күчинь медв. Бичәчиг әмд цагтнь эс медсн үйин артистнр нааднд орлцв, наадыг тас талдан өдгә цагин үйин хәләһәчнр хәләв. Бичәчлә бийләнь харһҗ күүндснлә әдл седкл-ухатаһар эдн театрас һарв. Тиигәд эн халхар чигн цаг залһгдсн болв. Тиигәд сансрин эргцд дәкн нег иткнәч.

– Алексей, эн җил актерск тана студь сурһулян төгсәһәд, театрт ирҗ көдлсн цагас авн дигтә арвн җил болв.
– Щепкинск училищ төгсәсн мана студь медрл авлһнд һавшун, хоорндан ниитә билә, ода күртл бидн нег-негән дөңннәвидн. Маднла хамдан нег зергләнд Юрий Соломина курс сурчала. Бидн теднәс ард үлдлго, теднәс деерәр сурч йовлавидн. Щепкинск сурһулин орс драматургическ сурһмҗ авсн артистнр болҗанавидн. Багшнрин заавр мартгдхш. «Тадн эврәһәрн нааддтн, талдан әмтиг, тер дотр московск артистнриг, дурахар бичә зүтктн. Тадн эврә келән, эврә билгән делгрүлхәр шунтн. Таднд талдан улсас үлү зөөр бәәнә. Тана сойлын зөөр өвәрц. Терүгәрн йилһрх зөвтәт», – гиҗ тедн заадг билә.
Залхурсн, муурсн цагла, тедн мадниг урмдулад, – «бидн таднд зааҗах тоотыг сәәнәр тодлҗ үзтн. Мадна заасн тоот таднд, тана Хальмг Таңһчд церглх зөвтә», – гиҗ келсн тоотнь ямаран ухата үгмүд бәәсинь эндр би эврәннь үүлдвртән медҗәнәв.
Багшнрин келсн үгмүд, тедн маднд иткҗәснь урмд өгнә. Муурсн цагт, тас юмн керг уга гиҗ хәрү һархар седҗәхлә, теднә цецн үгмүд уханд орҗ, таңһчиннь төлә көдлх кергтә гиҗ бийән батлҗ авад, цааранднь ишкҗ йовнач.

– Савр Катаевла хамдан тадн соньн төсвс күцәдгиг меднәв.
– Савр Вячеславович билгтә күн, шин тоот күцәхдән дурта. Бидн хамдан кесг төсв күцәсн бәәнәвидн. Сүл мадна төсв: бичкдүдт нерәдсн мюзикл мөн, сүл тавн хонгт бичкн артистнр, терүг белдҗәдг багшнр, нань чигн эрдмчнр театрт хонад – түнәд арднь орҗ белдвидн. Театрин һардврт мюзикл белдлһнә төлә тәәз һарһснднь ханлтан өргҗәнәвидн. Мюзикл йир сәәнәр давв, цугтад таасгдв. Хамгин түрүнд бичкн орлцачнр тәәз деер һарч билгән үзүлсинь, театр гидг юн болҗахинь эврән үзҗ медснь теднд ик сурһмҗта болв. Наадна дүрмүдиг дахҗ инәһәд, ууляд, цаган давулснь, тәәз деер болҗах тоотыг үнндән болҗах метәр орлцснь ямаран ик байр гиһит... Терүгинь үзсн маднд, теднә сурһмҗлачнрт, хойр дам байр болв. Мана иргчин төлә, бичкдүдин шагшавдын сурһмҗин төлә чидлән, цаган, медрлән әрвлҗ болшго.

P.S. Алексей Саранговла болсн күүндврт олн төрмүд босхгдв. Режиссерин зурад кех-күцәхнь олн. Бүклдән интервьюг Контактд, Интернет-радио каналд соңсч болхмн.

Күүндснь ХӨӨЧИН Галина

Видео