Хальмг Таңһч - өвәрц нутг

11-08-2022, 11:36 | Общество, Таңһчин зәңгс

2022-ч җилд зуульчллһна халхар Хальмгт зөвәр ик ишкдл кегдв. Бамб цецгин фестиваль болҗ, ик керг-үүлдврт хүврв. Терүг бүрдәлһнд таңһчин әмтн цугтан орлцснь пандемийин зовлңгиг мартх таал учрав. Гемәс саглад, әмтн гер-гертән бәәснь ик уудьврта болснь маһд уга. Хаврин цагла теегиг кеерүлдг цецгәс һарсн серҗңсн салькта хаврин серүн сард олн улс таңһчд ирҗ, цуг әмтнлә хамдан эн кеермҗлә таньлдҗ, теегин сенр аһар киилҗ амрв. Хальмгт ирсн әмтн дунд кесгнь түрүн болҗ, теегин һазрт ирсн болҗана. Европин өмн үзгт бәәршсн азаиатск республикд ирҗ, ке-сәәхн болн өвәрц архитектурла, олн бумбсла таньлдҗ эдн бийдән шин делкә секв. Европд һанцхн болгч ик болн дүүвр сәәхн Бурхн Багшин Алтн сүмд орҗ, мөргүлд орҗ, цуг улсин эрүл-мендин төлә зальврад, хотл балһсна һәәхмҗтә ормсиг эргҗ хәләсн әмтнд Хальмг һазр таасгдв.

Хальмг һазр хаврин цагт – энтн келҗ медүлҗ болшго сәәхн аһарта болҗ медгдв. Чееҗән дүүргәд аһариг кииләд, иим евәлтә һазр бәәдгҗ? гиҗ байссан медүлсн үгмүд орулҗ Хальмгт ирсн нег седкүлч бичсинь умшад, седклд тааста болв. Олн җил хооран дала ик хүврлт болад уга цагт Хальмгт ирсн Өмн үзгин Корейин нег ик корпорацин толһач теегәр йовх дурнь күрч. Теегт һарад нег тәвн ишкдл кеснә дару эн күн олн-зүсн өвсн заагт генткн сууһад, аһар киилҗәһәд, духуцад цаг зуур унтҗ. Өөрнь йовсн улс тагчг яахан медҗ чадад, сууһад күләҗ. Ик цолта, дала мөңгтә эн күн тиигәд өрәл частан хальмг теегин аһарт духуцад унтсан хамгин хөвтә цаг гиҗ тоолад, ик байртаһар хәрҗ. Маднд болхла мана аһар, мана цецгүд, мана һәәхмҗтә тоот йирини юмн болҗ медгднә.

Дагестанас ирсн мана үүрмүд артистнр болхла, удан цагт тиньгр һазрар йовад ирхләрн энд теңгр һазр хойр ниилдг һазрт нарн буудгнь мартгдшго сәәхн йовдл болҗ тодлсан келцхәв. Нарн уулын ца буудгтнь дассн эднд тернь сүркә болн өвәрц йовдл болҗ тодлгдв.

Зуульчллһна агентств цуг халхар зар тәвснә ашт зәңгллһнә эв-арһст көдлдг олн күн ирснь Хальмгин тускар кесг барин һарцд олн статья болн зәңгллһс һарснд туста болв.

Келхәс, блогер, седкүлч Светлана Давыдова Хальмгт одх 10 учр бәәхин тускар бичсмн. Хамгин түрүнд теегин эн һазрт хаврин сард одх кергтә гиҗ зааҗ. Олн-зүсн урһмл, бамб цецг болн нань чигн цецгүд нарнур толһаһан өргҗ, эргндән сәәхн сенр үнр һарһҗ канкҗасн цагла Хальмгт күрхлә, тер бәәдлиг төрүц мартшгот. Бамб цецгин фестивалин йовудт соньн олн керг-үүлдвр чигн күцәгдҗәнә.

Хальмгуд Бурхн Багшин номд шүтдг улс. Энд йир сәәхн хурлмуд, суврһуд болн шаҗна нань чигн тоот күүнә оньг авлҗ, цаг зуур тохнҗ, иргчин тускар ухалҗ, өөрхн улсин тускар зальврх сана орулна. Теегт харһсн эднә һол номинь «Ом мани падме хум» умшҗ, төвкнсн болнач. Европд хамгин ик болҗ тоолгддг Бурхн Багшин Алтн сүмин тускар онц келх кергтә. Энд буддийск эмнлһнә цутхлң күртлән бәәнә.

Энд йир икәр күндлгддг әрүн нег бәәрн – Һанц уласн моднд эрк биш күрх кергтә. 1998 җилд Элстд болсн шатрин Олимпиадын өмн энд делкән кесг һазрас ирсн бәрмлчуд цутхҗ тәвсн олн бумбсиг һәәхлго бәәҗ болшго. Хальмг хотнь чигн сенр болн шимтә. Цуг терүгинь ресторан болн кафе болһнд орҗ авч идҗ болхмн. Махнас кесн тоотыг эндәс авч хәрҗ йовҗ болхмн. Эн һазрин ке-сәәхн тоотыг тодлулх олн сувенирмудыг автн. Бәәрн һазрин урн һарин эрдмчнр болн бәәрн зурачнр зурсн тоот йир соньн. Хальмгт ирх кергтә. Энд үзх, һәәхх, хулдҗ авч болх тоотнь бәәнә. Дәкәд болхла, эн теегин аһарла әдлцдгинь уга гиҗ тоолҗахан Светлана бичҗ. Олн улсин тоолвриг эн хамцулҗ, медүлҗ чадснь соньн гих кергтә.

Шидр Хальмгт дәкн нег сән авъяс төрв. Тернь Бадм цецгин фестиваль. Әрүн эн цецгә цецкәрдг цагла Хальмгин һазрт фестиваль кехин тускар Таңһчин Толһач Хаска Бату Санкт-Петербургск экономическ форумд олнд медүлсмн. Таңһчин сойлын болн зуульчллһна министерств болн нань чигн олн бүрдәцс ик белдвр кеҗ, така сарин 30-ас авн ноха сарин 6 күртл сәәхн эн байриг кев. Джалыково селәнд болн Лаганьд нәәмн хонгтан цуг тоотнь байрлад, ниргәд, шуугад бәәв. Режиссер Алексей Сарангов таңһчин наадһасин театрин коллективла, нертә артистнрла болн бәәрн һазрин билгтнрлә хамдан белдҗ тәвсн театрализован ик нәр-нааднд ирсн улсиг өврүлҗ, хальмг улсин билг-эрдм йир сәәхн болҗахинь үзүлв. Бадм цецг ик кезәнә цагас авн күндлгдҗ, хәәрлгдҗ йовсинь гиичнрт хальмг артистнр медүлҗ чадв. Энд үзсн тоотан зургт буулһҗ авад, олн-зүсн марһанд орлцад, темә болн мөр унад амрсан, хальмг би яһҗ биилдгиг дассан, махнас, заһснас кесн олн-зүсн хот эдлҗ амрсан эдн мартшго. Ирсн олн гиичнр дундас Әрәсән автомобилистнрин Ниицәнә һардач эн керг-үүлдвриг таасҗ, иргчдән нааран кесг зун җолачнр ирҗ байрт орлцх гисн седклән медүлснь туризм делгрүллһнд эн фестиваль ик тәвцән орулҗахинь медүлҗәнә.

Хальмгт һәәхмҗтә олн бәәрн бәәнә. Цуг терүгинь талдан һазрин әмтнд сәәхн тоотыг үзүлхин төлә олн тоот кегдх зөвтә. Зуульчллһ делгрүллһнд цуг халхин килмҗ кергтә. Таңһчд ирсн әмтн цагларн хот-хол ууҗ, амрх сән таалта гиичлүрт бәәх зөвтә. Эн халхар чигн ишкдлмүд кегдҗ бәәхнь үзҗ болхмн. Әмтиг тетклһнә олн халхар үүлддг арһлачнр иим байр кесн цагт үүлдврән шунмдулад, әмтиг тетклһнә шин янз хәәҗ, әмтнд амрхднь таалта болдгар үүлдврән ясрулҗана.
Келхәс, эн җил Бамб цецгин фестивалин йовудт «Махан-фест» гиҗ кегдсн байр ирсн улст таасгдв. Бәәрн әмтн чигн эн халх үүлдвриг үзв. Зуульчллһна үүлдвриг йоснднь делгрүлсн цагт әмтнд көдлмшин шин бәәрн чигн секгдхмн. Арһлачнрин болн урн һарин эрдмчнрин кесн тоотыг хулдҗ авх улсин то икдхмн. Элстд 14 давхр гиичлүр тосхгдх гисн йовдл бас чинртә болҗана. Зуульчллһна үүлдврин сән иргчин төлә цааранднь шунҗ үүлдх кергтә.


ХӨӨЧИН Галина

Видео