«Ойрат Тумен» – өдгә хальмгудын үүдәлт

18-08-2022, 11:23 | Общество, Таңһчин зәңгс

Мана газетин давсн тойгт Элстд Дагестана зурачнрин һәәхүл секгдснә тускар бичгдлә. Эндр бидн Махачкалад Хальмг зурачнрин һәәхүл Дагестана әмтнә оньгт тусхагдсна тускар бичҗәнәвидн. Хальмг Таңһчин болн Дагестана сойлын министерствсин дөңгәр бүрдәгдсн һәәхүлмүд хойр региона сойлын җирһлд ик чинртә йовдл болҗана.

«Эң-зах уга тег, шарлҗ уласн нарн адһм угаһар теңгр һазр хойрин ниилврт бууһад, өдр төгссинь медүлҗ, цуг улсиг амрадг сәәхн һазр. Өр-өвч седклтә әмтн Бурхн багштан зальврад, темдглсн тоотан күцәҗ, таңһчан ясрулхар зүткҗәхинь хальмг зурачнрин зургуд хәләҗәһәд медүв» – гиҗ дагестанск седкүлч Хасайбат Меджидова бичҗәнә. – Җилин туршарт 300 нарта өдр бәәдг һазрт күрхәр бәәхлә Хальмгт иртн гиҗ зургуд дуудсн болна. «Ойрат тумен» – гиҗ нерәдгдсн хальмг зурачнрин һәәхүлд үзүлгдҗәх зургуд цуг терүгинь медүлҗәнә».

Кесг зун җилин туршарт хоша бәәх әмтн нег-негнәннь тууҗин, сойлын, авъясмудын, улсин заңшалын тускар медхшвидн. Иим һәәхүлмүд әмтсиг өөрдхәд, нег-негнәннь сойлла таньлдулна. Урднь бәрҗ йовсн залһлдаг шинәс сергәҗ батлна.

Билг-эрдмин номин кандидат Наталья Мусаеван тоолврар, экн цага өвкнрин авъясмуд болн шар шаҗна ухани зөрүллт ниицснә ашт хальмг зурачнрин үүдәврмүд йир өвәрц болна, талдан улсин үүдәлтәс йиһрҗәнә.

Эн һәәхүлд тәвҗ үзүлгдҗәх зург болһн күүнә оньг авлна. Юнгад гихлә, зургуд олн-зүсн, әдл биш янзар зургдҗ, кевлгдҗ. Делгрлтин йовудт хальмг зурачнр ямаран чигн йовдлын туск ухан-санаһан өвәрц үзүлҗ чаддгиг дасҗ. Реализм болн модернизм әдлдән эднә үүдәрвмүдт орман олҗ. Зурлһна болн дүрслүллһнә шишлң бат медрл авсн деерән мергҗлтән өөдлүллһнд эдн тасрхан уга дамшад бәәдгинь зокъялмуднь медүлҗәнә.

Дагестана болн Хальмг Таңһчин зурачнрин Ниицәс хойр региона сойлын министерствсин дөңгәр бүрдәсн сольлцана һәәхүлмүд йоста иньгллтин һәәхүлмүд болҗана.

«Ойрат тумен» һәәхүлиг секҗәһәд, Дагестана зурачнрин Ниицәнә ахлач Курбанали Магомедов хамцу иим төсв кехәр цөн җил хооран ухалгдсна тускар тодлв. «Хальмг зурачнрин үүдәврмүдиг мана һазрт үзнә гисн ик байрта йовдл. Хойр келн-әмтнә ик байр болдг эн харһлтыг кесгәс нааран күләҗәләвдн, – гиҗ Курбанали Магомедович келв. – Зәрмдән бидн шин юм ухалсн болҗ үүлдлнәвидн. Йосндан болхла, энтн урднь тогтсн хәрлцәг дәкнәс батлҗ, үүлдврән делгрүллһн болҗана. Үүдәгч эрдмин улс: зурачнр, көгҗмчнр, шүлгчнр, бичәчнр, артистнр даңгин нег-негән дөңҗ, нөкцҗ йовсмн. Иньгллтин залһлдан цаарандан чигн делгрҗ йовтха. Мана хойр һәәхүл улсин сойлын зөөрин җил гиҗ зарлгдсн 2022 җилд болҗахнь, дәкәд мана алдр бичәчнр Расул Гамзатовин болн Көглтин Даван 100 җилин өөнин җилд болҗахнь нег үлү чинртә. Мана алдр хойр шүлгч үүдәлтәрн алдр болсн деерән иньгллтдән алдр улс бәәсмн», – гиҗ Курбанали Магомедович үгән товчлв.

Дагестана сойлын министерствин халхас региона музейн үүлдвриг зүүцүлдг Самед Агамагомедов келсәр, һәәхүлмүдәрн сольлцлһн сойлын делгрлтд сән нилчән күргнә. «Дагестанские мотивы» гидг нертәһәр Дагестана зурачнрин һәәхүл Элстд секгдснә тускар эн темдглв.

Хальмг зурачнрин Ниицәнә ахлач Виктор Дорджиев йөрәлин үгдән хальмг зурачнр эн харһлтыг икәр үүмҗ күләснә тускар келв. «Эн һәәхүлд мана нертә үүлдәчнрин зокъялмуд бәәнә. Тер мет зурачнрин хаалһд орҗах баһчудын үүдәврмүд чигн орв. Эврә таңһчан, хальмг улсан, эднә күч-көлсиг болн бәәдл-җирһлиг зургудтан үзүлхзәр мана зурачнр шунв. Дагестана зурачнрин үүдәврмүдиг бидн меднәвидн. Зурлһна өвәрц янзинь болн урн һарин өөдән эрдминь өөдән үнлнәвидн. Иим һәәхүлмүд үүрмүдин үүдәлтлә өөрхн таньлдх арһ өгнә. Хамцу төсвс иньгллтиг батлна».

Хальмгин зурачнрин Ниицәнд зу һар билгтнр орна. Терүнә ханьд нертә болн ик билгтә зурачнр, дундын наста кесг мөрәсин лауреатнр болсн, олн дунд тааслт олсн зурачнр йовна. Билгтә баһчуд чигн түрүн үүдәврмүдән зөрглҗ үзүлҗәнә. Эн һәәхүлд 100 үлү үүдәврмүд үзүлгдҗәнә. Дмитрий Санджиевин, Герля Нурован, Юрий Хаджиновин, Борис Бембетовин, Николай Галушкина, Владимир Куберлиновин, Делгр Сангаджиеван болн нань чигн олн зурачнрин үүдәврмүдлә һәәхүлд олн улс таньлдҗана.

Әрәсән ачта зурач, Әрәсән урн-билгин Академин член-корреспондент Абдулзагир Мусаев урднь Хальмгт ирсн бәәсмн. Энүнә тоолврар, дагестанск зурачнр хальмг үүрмүдин үүдәврмүдиг оньган өгч хәләх зөвтә: «Энтн төрүц талдан делкә, тас оңдан ухан-тоолвр. Эргндк тоотд төрүц эврә хәләц. Хәләх кергтә. Эднә үүдәврмүдт олн зун җилә тууҗ, кесг зовлң болн түрү йовдл үзсн әмтнә хөв-кишг, кезәнәк шаҗн, йир өвәрц улсин авъясмуд орман олҗ гиҗ келх биләв». Нертә дагестанск зурачин эн тоолврар һәәхүлин туск үгән төгсәҗәнәвидн.

«Ойрат тумен» һәәхүл ноха сарин чилгч күртл Махачкалад көдлхмн. Оюни талдан делкәлә таньлдх таал һәәхүлд ирсн улст учрҗана.

ХӨӨЧИН Галина

Видео