Олн әмтнә әм эдн аврна

30-08-2022, 10:51 | Общество, Таңһчин зәңгс

Эн җил П.Жемчуевин нертә таңһчин эмнлһн 120 җилин өөнән темдглҗәнә. Эмнлһнә бүрдәцин төлә энтн ончта болн темдгтә өөн, юңгад гихлә эн җилмүдин эргцд энд шин әңгүд секгдв, материальн-техническ ул батрв, эмчнр өдгә цага эв-арһс олзлҗ әмтнд сән чинртә туслмҗ күргҗ олн зүсн гемәс гетлнә. Эмнлһнә әңг болһн цагин некврлә ирлцҗ делгрәд, батрад, таңһчин эмнлһнә үүлдврт тәвцән орулҗана. Хирургическ әңг таңһчин эмнлһнә делгрлтин тууҗд онц орман эзлнә.

Мана таңһчд хирургийин делгрлтин улыг давсн зун җилин 30-ч җилмүдт нертә эмч Петр Жемчуев татсн болдг. Петр Павлович тер цагт таңһчин эмнлһнд көдлҗәсн уга, болв тер бийнь хирургийн халх делгрүллһнд эн ик ач-тусан күргсмн. Харм төрхд, дән болн хальмг улсиг тууврт илгәснә һашута йовдлмуд Хальмгин эрүл-менд харлһна делгртд, эн халхд көдлх мергҗлтнриг белдхд ик харшлтан күргв. Хальмг улс төрскн һазрурн хәрҗ ирснә дару 1957 җиләс авн мана таңһчд хирургий делгрлт авв. Эн чинртә кергиг П.Жемчуев цааранднь чадмг кевәр һардҗ, таңһчин эмнлһнд бүрдәгдсн хирургическ әңгиг толһалв. Энүнә һардврт баахн эмчнр П.Баякаев, С.Правдин күч-көлснә хаалһан экләд, ах үүрин байн дамшлт хоршаҗ авсмн. 1959 җилд П.Жемчуев Хальмг АССР-ин эрүл-менд харлһна министерствин ах хирургин үүлд батлгдсна хөөн С.Правдин әңгиг һардад, эн үүлд 1972 җил күртл көдлв. Тер цагт хирургическ әңгд түргн дөң күргҗ, көл-һаран авсн, олн зүсн өвчн гем учрсн улст месллһ кедг бәәсмн. Эмчнр санавиацар райодар һарч йовад, селәнә әмтнд хирургическ халхар дөңгән бас күргҗәсмн. Дәкәд тер җилмүдт бичкдүдин эмнлһнд хирургическ әңг уга билә, тегәд күүкд-көвүд таңһчин эмнлһнә эмчнрин хәләврт бәәсмн. Җил ирвәс таңһчин эмнлһнә хирургическ әңг делгрәд, эмчнр олн зүсн шин эв-арһс олзлҗ өөдән чинртә месллһ кедг болв.

Хальмг улс цааҗла харһад, Сиврт тууврт бәәсн җилмүдт мана аав-ээҗнр деед сурһульд сурх зөв уга бәәсмн, болв тер бийнь кесгнь эмчин эрдм дасв. Төрскн һазрурн хәрҗ ирхләрн эдн тааста эрдмәрн көдләд, таңһчин эрүл-менд харлһна делгрлтд ик тәвцән орулсмн. Тиигәд, 60-ч җилмүдин эклцәр хирургическ әңгд баахн эмчнр Иван Канкаев, Валерий Сармуткин, Владимир Мухараев, 70-ч җилмүдт Николай Очиров, Николай Джимбинов, Владимир Джимбеев болн Владимир Антонов таңһчин эмнлһнд ирҗ көдлв. Баахн болн седвәртә эмчнр хирургийн халхар өдгә цага эв-арһс өргнәр олзлдг болв. Тиигәд, Николай Джимбинов гүлгн гемәр гемтсн улст дөң күргдг болв, Иван Канкаев көл-һаран авсн улст түргн дөң күргҗ, күцәмҗтәһәр үүлдв, Владимир Антонов – нейрохирургийин халхар месллһ кедг бәәсмн. Темдглхәс, хирургическ әңгин эмчнр месллһ кеҗ бачм дөң күргдг деерән номин халхар үүлдҗ, кандидатск диссертац харссмн. Тиигәд, Михаил Эренценов болн Валерий Сармуткин урологин, Владимир Джимбеев болхла проктологин халхар номин шинҗллт кеҗ медицинск номин кандидатнр болв.

Хөөннь хойр җилин эргцд хирургическ әңгиг И.Вартанов һардв. Тер цагт әңгд түргн болн бачм дөң күргҗ месллһ кедг деерән урдаснь зуралҗ гүлгн гемәр, геснә олн зүсн өвчәр гемтсн улст дөң күргдг болв. Дигтә эн цагт хирургическ әңгин улд райодын эмнлһсин төлә мергҗлтнриг белддг бәәсмн. Тегәд эндр мана таңһчд көдлҗәдг дунд наста хирургуд эн әңгд дамшлт хоршаҗ, мергҗлтән өөдлүлсмн гиҗ келҗ болҗана. 1975 җилд әңгиг Владимир Мухараев һардад, эн үүлд тавн җилдән көдлв. Владимир Борисовичин һардврт хирургическ цергллт цааранднь делгрлв, реанимационн болн анестезиологическ дөң күрглһн өргҗәд, 1978 җилд салу әңг болҗ үүлддг болв. Хөөннь хирургическ әңгиг А.Шамгунов, В.Бадмаев, Н.Очиров ахта һардв. Эднә һардврт лапароскопическ шинҗллт болн месллһ келһн ик делгрлт авсмн. Тер мет гүлгн гемәр, элкнә, геснә болн нань чигн мөчмүдин олн зүсн өвчәр гемтсн улсиг эмнлһнә халхд шин эв-арһс өргәр олзлгддг болв.
Тәв шаху җилин эргцд таңһчин эмнлһнә хирургическ цергллт делгрәд, бачм дөң күрглһнә халхд күцәмҗ бәрҗ үүлдҗәнә. Таңһчин һоллгч эмнлһнд көдлҗ йовсн өөдән мергҗлттә болн байн дамшлтта эмчнр күч-көлснә хаалһан эклҗәх баһчудт нүдн-амн болҗ, ицлтә селгә белдв гиҗ келҗ болҗана. Ах үүрмүдин күцәмҗиг баахн селгән хадһлҗ, теднәс үлгүр авч көдлмшән үнн чик седклтәһәр күцәхәр шунна. Байн дамшлтта эмчнр А.Г.Орусова, К.Б.Мулаева, Н.Э.Бадмаева баһ наста хирургуд белдлһнд ик тәвцән орулсмн. Эднә әңгд сурһулин хөөн көдлхәр ирсн баһчуд эднә хәләврт төлҗәд, эрдмин халхар гүн медрл хоршаҗ дамшлтта эмчнр бас болв. Эднә үлгүрәр В.Оргаев, Г.Аджиев, С.Модункаев, Е.Педеров, С.Кокунцыков, Д.Хонинов, Н.Корнеев бийснь сән мергҗлтнр болад, эндр баһ наста эмчнрт ах үүрмүдин дамшлтын тускар медүлҗ, теднлә сүв-селвгәрн хувалцна.

2003 җиләс авн арвн тавн җилин эргцд әңгиг дамшлтта хирург Леонид Четырев чадмг кевәр һардв. Хөөннь хойр җилдән Николай Корнеев эн үүлд көдлв. 2020 җилд пандемий эклснәс иштә хирургийин болн колопроктологин әңгүд нииләд, 1-ч хирургийин әңг тогтагдв. Давсн җиләс авн Дорҗ Хонинов әңгин һардач болв.
Эндр әңгд 11 эмч, 19 медицинск эгч болн 12 санитарк көдлҗәнә. Цуһар эдн ниитә кевәр үүлдҗ, гемтә улст килмҗән тусхаҗ, зоваҗах гемәснь эдгәҗ чинртә дөң күргҗәнә. Әңгин үүлдвр дигтә-дарата болхин төлә ах медицинск эгчин нилч бәәнә. Тегәд эн үүлд 2007 җиләс авн 2014 җил күртл Л.Бурулдаева, 2014 җиләс авн 2020 җил күртл Л.Бадмаева көдлсн медицинск эгчнр эмчнрин түрүн нөкднр болҗ, әңгин күцәмҗтә үүлдвр бүрдәсн улс болна. Дунд медицинск эгчнр гемтә улст эмчнрин заасн эмнлһ кеҗ, месллһнә хөөн арднь орҗ хәләҗ, цаһан седклән медүлҗ, бүлән үгәрн чигн эдниг урмдулна.

Хирургическ әңгд көдлҗәх эмчнр, дунд медицинск көдләчнр болн санитаркс таңһчин эмнлһнә делгрлтд ик тәвцән орулснь маһд уга. Эн әңгд түргн болн бачм дөң күргҗ әмтнә әм аврхин төлә дарунь чик шиидвр авх кергтә болна. Байн дамшлтта, кергән сәәнәр меддг, өөдән мергҗлттә улс энд көдлҗәхәс иштә кесг миңһн күн эдгв. Хирургическ әңгд көдлхин төлә бат зүрктә, дарунь шиидвр авч ик дааврта болх кергтә. Энд көдлҗәх улс шүүҗ авсн эрдмдән итклтә улс болна, эдн ах үүрмүднь эклсн кергиг чадмг кевәр делгрүлҗ, өдгә цага некврлә ирлцҗ үүлдҗ йовна.

ДООҖАН Наталья

Видео