Эрдмдән итклтә багш

Күүнә җирһл ора болн җора гиҗ кезәнә келчксн юмн, нег хаалһар йовдго, нег зокалар бәәдго болҗана. Тер мет Элстин 2 - ч тойгта сурһулин эсвин багш Эльдшә Түрбән җирһл бас кесг райодла, кесг йовдлла залһлдата, орн-нутгт болҗасн ик сольврмуд бас үлмәһән күрглә.

– Элстин 2-ч тойгта дунд сурһульд һурвн җилдән көдлҗәнәв. Нааран мини ачнр-зеенр орна, тегәд тедниг оньг угаһар үлдәшгон төлә нааран ирҗ көдлүв. Түүнә өмн Элстин өдгә цагин гуманитарн лицейд көдлҗәләв, терүг олн җилдән чадмгар таңһчд темдгтә багш болн сурһуль-эрдмин салврин олн дунд нер һарсн үүлдәч Бухан Денислав һардҗана. Коллективнь йир сән, сурһульчнрин то ик биш 70 һар күн мөн. Яһад балһснд тиим бичкн сурһуль үүлдҗәнә гихлә, энд эк-эцкнр мөңгән өгәд күүкдән сурһна, – гиҗ мана күүндвриг Түрбә Манджиевна эклв.
Тернь мел чик шиидвр бәәсмн гиҗ дамшлтта багш санна. Яһад гихлә ода күүкд әдл биш, зәрмснь сурһульдан талдан сурһульчнрла чик хәрлцә бәрҗ чадлго, Өдгә цагин гуманитарн лицейд ирнә. Энд сән үүрмүдән олҗ авна, багшнр эднд ик оньган өгнә. Тиигәд цөөкн цагин эргцд эдн чик хаалһдан һарад цааранднь цуг күүкдлә әдләр сурна. Тегәд Денислав Эняевич мел чик керг күцәһәд, тиим сурһуль бүрдәсмн. Кемр тана күүкд зәрм күнд төрлә харһсн, үүрмүдләһән керүл-цүүгә татсн болхла Өдгә цагин гуманитарн лицейд ирҗ сурч чадҗана, энд цуг таал бәәнә, гиҗ Түрбә Манджиевна селвгән өгнә.
Эврә күч-көлснә хаалһан болхла Түрбә Манджиевна 1967 җилд Үстин района Барун селәнә дунд сурһульд экллә. Элстин багшин колледж, тиигхд училищ, төгсәһәд, эклц классин багшар төрскн селәндән көдлҗәлә. Энд элгн-саднь, эк-эцкнрнь бәәсмн, тегәд җирһлин болн көдлмшин таал му биш бәәсмн.
Училищ төгсәснә дару Түрбә Манджиевна Хальмг багшин күрәлңд холас сурдг әңгд орв. Тиим селвгиг эднд училищин һардвр болн күрәлңгин көдләчнр өгчәсмн. Дунд сурһульдан Түрбә эсвәр болн тууҗар соньмсчала, тегәд эсвин дацңд орхар шиидв, нег үлү тиигәрән орх седклтә баһчудын то ик биш билә.
Селәндән ирснә дару баһ наста багш Түрбә Манджиевна хәрд һарв. Яһад гихлә тер цагла эднә селәнд «Астраханский» совхозас (тиигхд Барун селән гиҗ нерәдгдҗәлә, ода Буруны гидг нертә) баахн киномеханик ирв, атхр хар үстә Эльдшә Владимир гидг көвүнлә таньлдад хамдан сул цаган давулдг болв. Түрбә дару-дарунь кинод ирәд, шин кесг фильм үзв. Тиигәд өөрхнәр таньлдад, нег-негндән таасгдад, өрк-бүлән өндәлһхәр шиидв.
Владимир киномеханикәр көдләд, дәкәд дархнчин көдлмш кедг болв, әмтн энүнд эдл-ахуд кергтә кесг кергән даалһҗала, тиим кевәр Барун селәнд тоомсрта, әмтнд туста керг күцәдг күн болв. Түүнә хөөн Владимир кесг таньл-үзлтә дархнч болв, селәнд энүг Будулай гиҗ нерәдҗәсмн.
Барун селәнд Владимир болн Түрбә Эльдышевихнә өрк-бүлд тавн үрнь һарв. Дәкәд эдн өрк-бүлин таалан ясрулхар седәд, 1976 җилд Татал селәнд нүүҗ һарв. Энд Түрбә Манджиевна эсвин багш болҗ, дәкәд 1979 җиләс авн һардач болҗ бәәрн сурһульд 1996 җил күртл көдлв. Тиигхд 1979 җилд сурһулин хойр давхр шин гер тосхгдв.
Цуг шин керглсиг болн нань чигн кергтә тоот Элстин бүрдәцәс сурһулин машиһәр Түрбә Манджиевна авч ирҗәлә. Тер цагт Таталын сурһульд хөөчнрин кесг күүкд сурчала, тедниг бембә өдрлә гер талнь авч одад, нарн өдрлә хәрү асхлад авч ирдмн. Селәнд ик интернат бәәсмн. Болв цуг 26 хошмудыг эргәд йовхла, бүкл өдр давдмн. Тиигҗ багшнр долан хонг болһн йовҗасмн, тиим кевәр селәнә болн сурһулин һардвр хөөчнрин күүкдт килмҗән өгчәлә.
Совхозин һардач болҗ тиигхд Тепкун Василий көдлҗәлә, райог Мууһин Борис толһалҗала. Сурһульд цуг күүкд халун хот ууҗала, мах, үс, темсәр, цуг кергтә хот-хоолар совхоз теткҗәлә. Интернатын 70 күүкд бас шимтә шүүстә хот эдлҗәлә.
Тавн үртә эк болад, Түрбә Манджиевна 1996 җилд ачта амрлһнд һарв. Тер кемлә көдлн бәәҗ пенсь авдг арһ өгчәсмн уга, тиим закан бәәсмн. Болв 1990-ч күнд җилмүдт җалв чигн, пенсь чигн өгчәсмн уга. Тавн үрән яһҗ асрхмб гиҗ Владимир Түрбә хойр ухалҗасмн. Үүрмүдин селвгәр эдн хошт одҗ көдлв. Владимир механикин, Түрбә багшин эрдмтә болад хө яһҗ бәрдгин тускар цөөкн юм медҗәсмн. Тиим болв чигн эдн шин көдлмштән орв. Совхозин көдләчнрт 2 мишг һуйр, боднцг, зер-земш өгчәсмн, тернь күнд цагла ик дөң болв. Түрүңк хойр җил хамгин күнд болҗ һарв, белкүсцәһән цаснд эдн көдлҗәлә. Хөөнд машин деерәс өвс өгчәсмн, өгсн цөөкн малын хот бас теҗәл болҗасмн. Түүнә төлә Түрбә Манджиевна авальтаһан өдр болһн совхозд одад өвс, малын хот сурч авчала.
Тиигҗ эдн күүкдән өскәд, теднә төлә күнд көдлмш кеҗәсмн. Владимир тер көдлмшлә иҗлдәд нам талдан һазр тал йовхар седсн уга. Болв күүкднь өсәд эк-эцкдән дөң болхар седәд, хошас Троицкое селәнд нүүв. Тенд эдн гер хулдҗ авад, һарудан тәрәд бәәв. Сурһульд көдлмш уга билә, тегәд Түрбә Манджиевна гертән бәәсмн. Минь тер кемд Владимир авальнь генткн зүркнә-судцна гемәс көлтә өңгрв.
Түрбә Манджиевна Элстүр һарч нүүв, энд социальн харслтын салврт көдлв. Тер мет сул цаг икдәд, күүкдтән, ачнр-зеенртән оньган өгх арһ чигн учрдг болв. Ууһн көвүн Эдуард автохаалһин техникум чиләһәд, ГАИ-д көдлдг болв, ода майорин цолта, ачта амрлһнд һарсн бәәнә, өрк-бүлтә, хойр үртә мөн. Дарук Татьяна күүкн Элстин багшин колледжин сурһульд көдлҗәнә.
Дунд күүкн товаровед болад Сарпулин клиникд көдлҗәнә, эн һурвн үртә. Түүнә нег көвүнь химик-технолог болҗ Москвад көдлҗәнә, ода магистратурт орв. Дәкәд Мингиян көвүнь Хазн балһснд эмнлһнә ик сурһуль төгсәһәд, ода шүднә эмч болҗ көдлҗәнә, бас һурвн үртә. Бичкн күүкн Ростов балһснд бәәнә, менеджментин эрдмәр көдлҗәнә, психологчин керг чигн дасв. Залунь-тосхач, эдн хойр үртә.
Зәрм ачнр-зеенрнь һазадын орн-нутгуд тал нүүһәд йовҗ одла, ут турштан 13 ач-зеетә, нег зеенчр күүктә, ээҗән эдн мартхш, цол бәәхлә ирәд дөң болна. Ээҗнь болхла дала дөң керглхш, эврән маши зална. Одахн күүкднь «Пежо» тамһта улан маши хулдҗ авла, терүг залад көдлмштән одна, кесг нань чигн кергән күцәнә. Урднь Дарья Донцован дегтрт тиим нег күүкд күүкнә тускар умшчала, «нанд тиим арһ бәәсн болхла би бас улан маши хулдҗ авх биләв» гиҗ Түрбә Манджиевна санҗала. Ода күүкднь түүнә күслиг тохрав.
Тиигҗ җирһлин зовлңган дааһад, үрдән асрад, кү кеһәд, ода чигн эсвин багш болҗ көдләд, ачнр-зеенртән дөң болҗана. Яһад багшин көдлмшт хәрү орсмб гихлә, үүрмүднь эсвәр нег көвүнд дөң болх кергтә, ик сурһульд орҗана гиҗ сурв. Аштнь көвүн дурта вуздан орв. Түүнәс авн багшин көдлмш шинәс эклв.
Дассн юмн мартгдхш гиҗ келхлә чик болх. Тиим кевәр Түрбә Манджиевна кесг җилдән «Өдгә цагин гуманитарн лицейд», ода Элстин 2-ч тойгта сурһульд көдлҗәнә. Нег үлү ода эсвин багшнр күртчәхш, тегәд Түрбә Манджиевна эрк биш кергтә мергҗлт болҗана. Сурһульчнрин ик зунь вузд орна, кесг марһанд диилвр бәрнә, тегәд күндтә багшин тоомср җил ирвәс өөдләд йовна.
Түрбә Манджиевнан цуцрлтан уга көдлмш өөдән кесг ачлврар ачлгдсн бәәнә. Тер тоод Әрәсән хамцу сурһуль-эрдмин күндтә көдләч гидг өөдән нерн энүнд зүүлһгдв. Дорас өсч йовдг үйнрт сән сурһмҗ, гүн медрл өглһнә дааврта көдлмш улм сән ашта, күцәмҗтә болхнь лавта.
ТҮРВӘН Һуна