¥öêëä¢ð Ýëñòä òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí ñ¢¢ðèí èê çàëä ýêèí ¥äðò íåð³äãäñí áàéðèí õóðã áîëâ. Òåð ìåò ýí õóðãò òàœº÷èí ꢢêä óëñèí Íèèö³í³ 15 šèë òåìäãëãäâ. Áàéðèí êåðã-¢¢ëäâðò îëí ¢ðò³ ýêíð, ꢢêä óëñèí Íèèö³í³ ¢¢ëäâðò øóíìºàºàð îðëöšàõ óëñ, òàœº÷èí éîñíà îðãàíìóäûí ýë÷íð îðëöâ.
"Ìåíäâò ìàíà ýœêð ýêíð áîëí ýýšíð!"- ãèš Õàëüìã Òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ Èãîðü Çîòîâ õàëüìã êåë³ð ìåíäëñíä öóºàð áàéðëàä, àëüõàí òàøâ. Ê¢í áîëºíà šèðºëä ýê öóãòàºàñíü ´´ðõí áîëí ýœêð áîëäãèã Èãîðü Àëåêñàíäðîâè÷ òåìäãë³ä, íàñí-šèðºëèííü òóðøàðò ýê ¢ðí³ííü ò´ë³ á³³š, ê¢ö³ìšäíü áàéðëš, ìàäí öóºàð ýð¢ë-ìåíä, õ´âò³-êèøãò³ á³³õèí òóñêàð îíüäèí äîòðàí çàëüâðš éîâíà ãèâ. Ìàíà îðí-íóòãò ýêèí ¥äð õ´ðí šèë õîîðàí òåìäãëãääã áîëâ. 2011 šèë³ñ àâí ìàíà òàœº÷ä òàâí áîëí ýí¢í³ñ ¢ë¢ ꢢêä ºàðºš, òåäíä³í ÷èê ñóðºìš ´ãñí ´ðê-á¢ëì¢äò "×èê ñóðºìš ´ãñí ò´ë³äíü" ãèäã øèøëœ òåìäã³ð à÷ëíà. Ýí šèëì¢äèí ýðãöä 78 ´ðê-á¢ë ýí ´´ä³í à÷ëâðàð à÷ëãäâ ãèš È.Çîòîâ êåëâ.
Ýí šèë ìàíà òàœº÷ä 9 ´ðê-á¢ë ýí òåìäã³ð à÷ëãäâ. Ýííü Íàäåæäà áîëí Áààòð Òàëòàåâèõí Ê´ò÷íð³ñ, Ëàðèñà áîëí Þðèé Áî÷àåâèõí Ëàãàíÿñ, Ðîçà áîëí Áàäì Íàõàåâèõí ÁຠĴðâä³ñ, Âèêòîðèÿ Ñàíäæèåâà Îêòÿáðüñê ðàéîíàñ, Íèíà áîëí Áàëäûí Ñàãàåâèõí Öåëèíí ðàéîíàñ, Âàëåíòèíà Áîêòàåâà Õàð ªàçðàñ, Íàòàëüÿ Áàçûðîâà ßøêóëèí ðàéîíàñ, Äàíàðà áîëí Áîðèñ Áàìáûøåâèõí, Àííà Ðîìàíîâà áîëí Áàòð Ìàíäæèåâ Ýëñò³ñ. Öóºàð ýäí õ´ðí-ºó÷ øàõó šèëä³í íè-íåãí á³³í³, òàâàä ¢ðò³ ýê-ýöêíð áîëíà, ýäí³ ê¢¢êäíü ñóðºóëÿí ñ³³í³ð ñóð÷, ðàéîíà áîëí òàœº÷èí êåðã-¢¢ëäâðì¢äò øóíìºàºàð îðëöšàíà ãèš òåìäãëãäâ. ¥´ä³í à÷ëâð àâñí ´ðê-á¢ëì¢äèí íåðí äååð³ñ Ä.Áàìáûøåâà õàíëòûí ¢ã êåëš, ñ³³õí õàëüìã êåë³ð é´ð³ë ò³ââ.
Ïðåìüåð-ìèíèñòð È.Çîòîâ òàœº÷èí ꢢêä óëñèí Íèèö³í³ àõëà÷ Ëèäèÿ Ëåáåäåâàä áîëí ïðàâëåíÿ ãåø¢í Ëàðèñà Ëèäæèåâàä "²ð³ñ³í ꢢêä óëñèí íèèö³í" ãèäã îëíà šèñ³í³ ìåäàëü á³ð¢ëš ´ãâ.
Äàðóíü Õàëüìã Òàœº÷èí Óëñèí Õóðàëûí (Ïàðëàìåíòèí) äåïóòàò Îëüãà Áàäìà-Õàëãàåâà áàéðèí õóðãò îðëöà÷íðèã ñ³í ´äðë³ é´ð³º³ä, îëí ¢ðò³ ýê Ïîëèíà ×èìèäîâàä ýâð³ííü íåðí äååð³ñ ì´œãí³ ì´ð³ á³ð¢ëš ´ãâ. Ïîëèíà áîëí Áàñœ ×èìèäîâèõí³ ´ðê-á¢ëä ºóðâí šèë õîîðàí ä´ðâí èêð ê´â¢í ò´ðš ºàðñìí, ä³ê³ä õîéð ꢢêí á³³í³. ²ð³ñ³í Îðí-íóòãèí Õ¢¢âèí äåïóòàò Áàòîð Àäó÷èåâèí èëã³ñí é´ð³ëèí áè÷ãèã ýí¢í³ í´êä Âàëåðèé Óëþìäæèåâ îëíä óìøàä, îëí ¢ðò³ ýê Áóëãóí Íàõàåâàä áîëí ñîöèàëüí ê´äë³÷ Òàòüÿíà Áåëîêîíåâàä äåïóòàòûí Õàíëòûí áè÷ã á³ð¢ëš ´ãâ.
Àðâí òàâí šèë õîîðàí ¢¢ëäâð³í ýêëñí òàœº÷èí ꢢêä óëñèí îëíà îðãàíèçàö îëí ¢ðò³, áຠòåòêâðò³ áîëí šèðºëèí ê¢íä òààëä òóññí ´ðê-á¢ëì¢äò äåì³í ê¢ðãš, áóéí÷ ñåäêëèí êåðã-¢¢ëäâðì¢ä äàâóëíà. Ýí šèëì¢äèí ýðãöä ýäí êåñã ñàé àðñëœãà äåì ýäíä ê¢ðãâ, íàíü ÷èãí ò´ðì¢ä õàºëõä ä´œ-òóñàí ê¢ðãí³. Îëíà îðãàíèçàöèí àõëà÷ Ëèäèÿ Ëåáåäåâà öóã ꢢêä óëñèã ýêèí ¥äðë³ é´ð³š, ýí ´äðì¢äò Ìîñêâàä áîëšàõ "Šèëèí ´ðê-á¢ë" ãèäã ìàðºàíä ìàíà òàœº÷àñ îëí ¢ðò³ ýê Íàòàëüÿ ×óæàåâà îðëöšàõèí òóñêàð 糜ãëâ. Òàâí ¢ðò³ ýê îëíà á³³äë-šèðºëä øóíìºàºàð îðëöíà, îäà òàœº÷èííü íåð õàðñ÷ Öóã³ð³ñ³í ìàðºàíä áèëã-ýðäì³í ¢ç¢ëš éîâíà ãèš Ëèäèÿ Äàâûäîâíà êåëâ.
Áàéðèí õóðãò îðëöà÷íðèí ò´ë³ äîðàñ ´ñ÷ éîâõ áèëãò³ áè÷êä¢ä äó-áè ºàðºàä, ñ³³õí àã÷ì áåëãëâ. Ëàãàíÿñ èðñí îëí ¢ðò³ ýê Ë.Áî÷àåâà êîíöåðò õ³ë³š, ìàíà òàœº÷ä áèëãò³ áè÷êä¢ä ´ñ÷³õä áàéðëâ. Ëàðèñà Ñàðàíãîâíà Þðèé Íàðàíîâè÷ àâàëüòàºàí 35 šèëä³í íè-íåãí á³³í³, òàâí ¢ðò³, ºóðâí çååò³. Ýäí³ ´ðê-á¢ë ðàéîíà êåðã-¢¢ëäâðì¢äò øóíìºàºàð îðëöíà, óóºí ꢢêíü Ýëñòä ïåíñèîíí ñàœä ê´äëí³, õîéðíü îþòíð, õîéð áè÷êíü ñóðºóëü÷íð áîëíà. Ýêèí ´äð óãòš ´´ä³í à÷ëâðàð ýäí³ à÷-òóñèã òåìäãëñíä Ëàðèñà Ñàðàíãîâíà áàéðëàä, ìàíà òàœº÷èí öóã ꢢêä óëñèã ýí ñ³í áàéðëà é´ð³â.
Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ
ÇÓÐÃÒ: òàœº÷èí ïðåìüåð-ìèíèñòð Èãîðü Çîòîâ
´´ä³í à÷ëâð
àâñí ´ðê-á¢ëì¢äë³
È.Ìóçðàåâàí öîêñí çóðã

Ó äåòåé ðàçíîãî âîçðàñòà ìîæåò ìåíÿòüñÿ ñàìîîöåíêà. Ýòî çàâèñèò îò ìíîãèõ ôàêòîðîâ: îò àòìîñôåðû â ñåìüå, îêðóæåíèÿ, õàðàêòåðà ðåáåíêà. Êàê æå ðàçâèòü ó ðåáåíêà ïîëîæèòåëüíóþ, îáúåêòèâíóþ è çäîðîâóþ ñàìîîöåíêó? Â ïîìîùü ðîäèòåëÿì ïðåäëàãàåì ïÿòü ïðîñòûõ ïðàâèë.
Ïðèíöèï ¹ 1: Îäîáðÿéòå, õâàëèòå ðåáåíêà çà íåáîëüøèå óñïåõè è äîñòèæåíèÿ. Ïîîùðÿéòå äàæå ìàëåíüêèå äîñòèæåíèÿ è äåëàéòå ýòî ÷àùå. Åãî óïîðñòâî è ïîïûòêè ñäåëàòü ÷òî-ëèáî - âàæíåå ïîëó÷åííûõ ðåçóëüòàòîâ.
Ïðèíöèï ¹ 2: Ïîìîãàéòå âàøåìó ðåáåíêó âûáèðàòü è ñòàâèòü ïåðåä ñîáîé ðåàëüíûå öåëè.
Ïðèíöèï ¹3: Èñïðàâëÿéòå è îöåíèâàéòå ïîñòóïîê èëè äåéñòâèå, à íå ëè÷íîñòü ñàìîãî ðåáåíêà. Íàïðèìåð, ëó÷øå ñêàçàòü: "Ëàçàòü ïî çàáîðàì îïàñíî, òû ìîæåøü íîãó ñëîìàòü", ÷åì: "Òû íå äîëæåí ëàçàòü ïî çàáîðàì - ýòî ãëóïî (èëè: "òàê äåëàþò òîëüêî äóðàêè").
Ïðèíöèï ¹ 4: Äàéòå âàøåìó ðåáåíêó ðåàëüíóþ îòâåòñòâåííîñòü çà êàêóþ-íèáóäü äîìàøíþþ ðàáîòó. Ðåáåíîê, êîòîðûé èìååò ïîñòîÿííîå ïîðó÷åíèå ïî äîìàøíèì äåëàì, îùóùàåò ñåáÿ ÷àñòüþ êîìàíäû, è, äîñòèãàÿ ðåçóëüòàòîâ â èñïîëíåíèè ñâîèõ îáÿçàííîñòåé, ïîëó÷àåò ÷óâñòâî óäîâëåòâîðåíèÿ.
Ïðèíöèï ¹ 5: Ïîêàçûâàéòå ðåáåíêó, êàê âû åãî ëþáèòå, äåìîíñòðèðóéòå ñâîþ ëþáîâü:îáúÿòèÿ, óëûáêà è ñëîâà: "ß ëþáëþ òåáÿ" ïîìîãóò ðåáåíêó îùóùàòü âàøå õîðîøåå îòíîøåíèå ê íåìó.
Àìóëàíãà ÁÅËÅÅÂÀ,
ïñèõîëîã Öåíòðà ìåäèöèíñêîé
ïðîôèëàêòèêè

Ýí íàìðàð ãåìò³-øàëòãòà òàœº÷èí óëñ äóíä àäàïòèâí ñïîðòûí ôåñòèâàëüä áèäí Âåðà Ñåðãååâíà ×åðíóõèíàëà òàíüëäñí áèë³âèäí. Àðìñïîðòàð áîëñí ìàðºàíä áàº÷óäëà çåðãëš ýí ìåä³ò³ ꢢêä ê¢í îðëöñíü ìàíà îíüã àâëñí áèë³.
Äàë ê¢ð÷ éîâõ Âåðà Ñåðãååâíàí êåëñ³ð, ýí áè÷êí³ñí àâí ñïîðòàð ñîíüìñíà. Øêîëä ñóð÷àñí öàãòàí ýí ñïîðòèâí ìàðºàñò øóíìºàºàð îðëöš, îëíà í¢¢ðò îíüäèí éîâäìí. Õ´´ííü Ýëñò áàëºñíà 14-÷ òîéãòà áè÷êä¢äèí ñàäò ñóðºìšëà÷àð ê´äëõë³ðí ýí ꢢêä-ê´â¢äë³ õàìäàí çàðÿäê êåš, ýäíä ¢ëã¢ð áîëäã á³³ñìí. Òåã³ä îëí šèëèí òóðøàðò öîãö-ìàõìóäàí áàòðóëàä, ñïîðòàð ñîíüìñäã á³³ñí ò´ë³ä³í ýí çàãëþí, ÷àœº-÷èèðã áîëíà.
Çóã í¢äí³ õàðàíü ìóóðàä, ýí õ´ðí øàõó šèëä³í ãåìò³-øàëòãòà óëñèí áàëºñíà îëíà îðãàíèçàöèí õàíüä îðíà. Áîëâ äàññàðí ýí ñïîðòèâí ìàðºàñò, áèëã-ýðäìèí ôåñòèâàëüä îðëöõäàí äóðòà. Êåëõä, Âåðà Ñåðãååâíà ø¢ëã àéñëóëš óìøíà, òàœº÷èí áîëí Öóã³ð³ñ³í ìàðºàñò îðëöš, áèëã-ýðäì³ðí íåð ºàðíà. Šèë áîëºí ìåä³ò ä´´â íàà÷, äàðòñ øèâš áîëí àðìñïîðòä ýâ-äîâàí ¢ç¢ëš áàº÷óäàñ àðä ¢ëäõø.
- Íàñí-šèðºëèííü òóðøàðò ÷èê àâã-á³ðö³ð á³³š, ñïîðòàð ñîíüìñš éîâñí ò´ë³ä³í áè ýð¢ë-ìåíä á³³í³â. ¥ð¢í áîëºí áè ìàññàæåðàð öîãö-ìàõìóäàí òèíè뺳ä, àðºóë çàðÿäê êåí³â. ijê³ä îëí ç¢ñí óðºìë îëçëš ö³ íåðí³â, òåðíü áàñ ýð¢ë-ìåíäèã áàòðóëëºíä òóñëíà. Íåã ¢ë¢ îäà, íàìðèí-¢âëèí êåìä, ³ìòí öàðöàä, õàíÿäã öàãò ê¢í áîëºí ýð¢ë-ìåíäèí òóñêàð óõàëõ ç´âò³. ¥äð áîëºí öåâð óñ óóíàâ. Òèèã÷ê³ä, óñèã àðºóë, áè÷êí-áè÷êí³ð áàëºàä óóíàâ. Íåã ꢢêä ê¢¢í³ ñåëâã³ð óñ áîëíó, ö³ áîëíó óóõëàðí ýð¢ë-ìåíä áàòðóëëºíà íîì óìøíàâ. Êåëõä, ýíòí éèð òóñëíà, îëí ç¢ñí øàðõ-øàâ äàðóíü ýäãí³, óõàí-ñåðë ñåðãëœ áîëíà - ãèš Âåðà Ñåðãååâíà ìàäíëà õóâàëöâ.
Ìåä³òèí òîîëâðàð, ê¢í áîëºí ñïîðòàð ñîíüìñš, ÷èê àâã-á³ðö³ð á³³ñí äååð³í òàëäàí ³ìòíë³ íè-íåãí, òåâ÷œã¢ áîëõ ç´âò³. Òàëäàí ³ìòíä öàºàí ñåäêë³í ìåä¢ëš, ´´ðõí óëñòàí ä´œ-òóñàí ê¢ðãš, ìó óõà ñàíëãî, êåð¢ë-ö¢¢ã³í óãà á³³õë³, ÿìàðàí ÷èãí ãåì õàëüäøãî. Þœãàä ãèõë³ ê¢¢í³ ñåäêë ñàíàìð, óõàí-òîîëâðíü öåâð áîëõëà, òåð öàãò ê¢¢í³ ýð¢ë-ìåíä ÷èãí áàò áîëíà. "Öóºàð ýð¢ë-ìåíä á³³òí, öîãö-ìàõìóäàí áàòðóëòí. Ê¢¢êäò³í ¢ëã¢ð áîëš õàìäàí öàãàí òóñòàºàð äàâóëòí!"- ãèš Âåðà Ñåðãååâíà ìàíà óìøà÷íðò ñ¢â-ñåâëã ´ãâ.
ÇÓÐÃÒ: Â.×åðíóõèíà (áàðóí áèé³ñíü) àäàïòèâí ñïîðòûí
ôåñòèâàëüä.
È.Ìóçðàåâàí öîêñí çóðã

Ýëñò áàëºñíà ïîëèêëèíèêèí óëä 2003 šèëä äèàáåòèí øêîë á¢ðä³ãäñí áèë³. Òåð öàãàñ àâí êåä¢ ê¢¢íä ýì÷íð ä´œ áîëš, ê¢íä ãåìèã äèèëš àâõä òóñàí ê¢ðãñí áîëõ. Îäà ýíä ¢¢ëäš³õ ýð¢ë-ìåíäèí øêîëä äèàáåòèí, àñòìèí áîëí ãèïåðòîíè÷åñê ãåìèí, ò³ìê òàòëºíàñ õ´ðëºí³ øêîëìóä á³³í³. Ýí øêîëìóäûí çàíÿòüñò îðäã óëñò ýì÷íð ÷èê àâã-á³ðöèí, ýð¢ë-ìåíä³í áàòðóëëºíà áîëí ÷èê³ð ýìèã îëçëëºíà õàëõàð ñ¢â-ñåëâã ´ãí³.
Äèàáåòèí øêîëûí çàíÿòüñèã ýíäîêðèíîëîã Áàéðòà Ìàíãàåâà, àñòìèí øêîëûí çàíÿòüñèã ïóëüìîíîëîã Íàòàëüÿ Öåðåíîâà, ãèïåðòîíè÷åñê ãåìèí øêîëûí çàíÿòüñèã áîëõëà ó÷àñòêóäûí òåðàïåâòíð äàâóëíà. Öóºàð ýäí õàìöó ¢¢ëäš, ãåìò³ óëñ äóíä ö³³ëºâðèí ê´äëìø äàâóëõèí ò´ë³ äàìøëòàðí õóâàëöš, íåã-íåãíä³í ä´œ áîëíà.
Òåðàïåâò Àéñà Êóòóðîâàí êåëñ³ð, ó÷àñòê áîëºíà ýì÷ öóñíà äàðëòíü ´´äëñí ïàöèåíò áîëºíëà ꢢíä³ä, ýð¢ë-ìåíäèí á³³äë³í øèíšëëºí³ äíåâíèê òîãòàõèã çààíà. Ê¢í áîëºí áèéíü öóñíà äàðëòàí øèíšë³ä, êåç³ òåðíü ´´äëäãèã áè÷š àâ÷, ýìèã öàãëàíü àðøàëš, ýð¢ë-ìåíä³í á¢ðòêõ ç´âò³ áîëíà. ijê³ä ýì÷ ãåìò³ óëñèí áàã òîãòàºàä, òåäíë³ ÷èê àâã-á³ðöèí çàíÿòüñ äàâóëíà. Íåã áàãä 7-8 ê¢í îðíà, òåã³ä ê¢í áîëºíä îíö îíüã ´ããäí³. Ýäíë³ ê¢¢íäñí öàãòàí ýì÷ ÿìàðàí õîò óóõëà òóñòà áîëõèíü, ÿºš öîãö-ìàõìóä áàòðóëõèíü çààíà.
Ýíäîêðèíîëîã Áàéðòà Ìàíãàåâà áîëõëà öóñíà øèêðíü ´´äëñí óëñëà ꢢíäš, ýð¢ë-ìåíäèí á³³äë³í ÿñðóëëºíà òóñò ñ¢â-ñåëâã ´ãí³. Íåã ¢ë¢ ò¢ð¢í áîëš èèì ãåì èëäêãäñí óëñò ýì÷èí ñåëâã òóñòà áîëíà. Øèêðíü ´´äëñí óëñ õàìãèí ò¢ð¢íä õîòàí äèãëš àâõ, ñïîðòàð ñîíüìñõ ç´âò³ ãèš ýì÷ êåëí³. Òèèã³ä, çàºñ, òåìñ èäñíü òóñòà áîëíà, ºóéðèí 碢ò³ áîëí ³ìò³õí êåãäëì¢ä, òàðºí ìàõ èäõ³ñí ñàãëõ êåðãò³, òåð öàãò øèêðèí êåìš³í ´´äëøãî ãèš Áàéðòà Íèêîëàåâíà ñåëâã ´ãí³. Äèàáåòèí øêîëä ýí šèë 736 çàíÿòü äàâóëãäâ, òåð¢íä 5027 ê¢í îðëöàä, ýð¢ë-ìåíä á³³ëºí³ òóñò ìåäðë õîðøàš àââ.
Êèíü äàâõöàä àñòìà ãåì³ð ãåìòñí óëñò ä´œ áîëõèí ò´ë³ àðâí øàõó šèë õîîðàí ïîëèêëèíèêä ýð¢ë-ìåíäèí øêîë ñåêãäñìí. Õàðì ò´ðõä, ç³ðì óëñ ýì÷ä áèé³í ¢ç¢ëõèí îðìä òàíüë óëñèí ñ¢â-ñåëâã³ð ýì õóëäš àâ÷ òåð¢ã áóðóºàð îëçëíà. Òåã³ä èèì óëñò ä´œ áîëõàð ïóëüìîíîëîã Íàòàëüÿ Öåðåíîâà øèøëœ çàíÿòüñ äàâóëíà. Ïðåïàðàòûã ÷èê³ð îëçëš, äàðóíü ýð¢ë-ìåíäèí á³³äë³í ÿñðóëõèí òóñêàð ýì÷ ïàöèåíò áîëºíëà îíö ꢢíäí³. Ýìèã öàãëàíü îëçëš, ýì÷èí õ³ë³âðò á³³ñí óëñ õ´´ííü õàíëòàí ´ðãš, ñ¢â-ñåëâãíü òóñòà áîëñèã òåìäãëí³. Áàëºñíà ïîëèêëèíèêä ¢¢ëäš³õ ýð¢ë-ìåíäèí øêîëûí ¢¢ëäâð îëí ³ìòíä ãåì³í äèèëš, ÷èê àâã-á³ðö³ð á³³õä òóñëíà.
ÇÓÐÃÒ: ýð¢ë-ìåíäèí øêîëä
çàíÿòü áîëšàõ êåì
È.Ìóçðàåâàí öîêñí çóðã

 ïðîøåäøóþ ñóááîòó â ðàìêàõ þáèëåéíûõ ìåðîïðèÿòèé, ïîñâÿùåííûõ 20-ëåòèþ ñî äíÿ ñîçäàíèÿ ñèñòåìû ðåãèñòðàöèè ïðàâ íà íåäâèæèìîå èìóùåñòâî è ñäåëîê ñ íèì è 10-ëåòèþ ñî äíÿ îáðàçîâàíèÿ Ôåäåðàëüíîé ñëóæáû ãîñóäàðñòâåííîé ðåãèñòðàöèè, êàäàñòðà è êàðòîãðàôèè, â ã. Ýëèñòå ïðîøåë òóðíèð ïî âîëåéáîëó ñðåäè îðãàíèçàöèé, âçàèìîäåéñòâóþùèõ ñ Óïðàâëåíèåì Ðîñðååñòðà.
 åæåãîäíîì, ñòàâøèì òðàäèöèîííûì, âîëåéáîëüíîì òóðíèðå ïðèíÿëè ó÷àñòèå ÀÓ ÐÊ "Ìíîãîôóíêöèîíàëüíûé öåíòð", ôèëèàëû ÔÃÁÓ "ÔÊÏ Ðîñðååñòð" ïî ÐÊ, ÔÃÓÏ "Ðîñòåõèíâåíòàðèçàöèÿ - Ôåäåðàëüíîå ÁÒÈ" ïî Ðåñïóáëèêå Êàëìûêèÿ, Óïðàâëåíèå Ðîñðååñòðà ïî ÐÊ.
Çà êîìàíäó Óïðàâëåíèÿ Ðîñðååñòðà âûñòóïàëè: Êåðìåí Ìàíäæèåâà, Ãèëÿí Î÷èð-Ãîðÿåâà, ×èíãèñ Äàðáàêîâ, Àíäðåé Áîëäóíîâ, Äìèòðèé Êàòêàåâ è Àðñëàí Ìèíãòååâ.
Íà öåðåìîíèè îòêðûòèÿ òóðíèðà â ñâîåé ïðèâåòñòâåííîé ðå÷è ðóêîâîäèòåëü Óïðàâëåíèÿ Ðîñðååñòðà Äîëüãàí Áóâàòèíîâ ïîæåëàë ó÷àñòíèêàì çðåëèùíîé, àçàðòíîé èãðû è ïîáåäû ñèëüíåéøèì.
Ñîðåâíîâàíèÿ ïðîõîäèëè ïî êðóãîâîé ñèñòåìå: ïðîèãðàâøèå âûáûâàëè èç òóðíèðà. Â èòîãå çàõâàòûâàþùåé áîðüáû áûëè âûÿâëåíû ñèëüíåéøèå êîìàíäû.
Òàê, áðîíçà äîñòàëàñü âîëåéáîëüíîé äðóæèíå Ôèëèàëà ÔÃÓÏ "Ðîñòåõèíâåíòàðèçàöèÿ - Ôåäåðàëüíîå ÁÒÈ" ïî ÐÊ. Îðãàíèçàòîðû òóðíèðà, Óïðàâëåíèå Ðîñðååñòðà ïî ÐÊ, çàâîåâàëè ñåðåáðÿíóþ ìåäàëü. À ïîáåäèòåëÿìè ñîðåâíîâàíèé ñòàëè âîëåéáîëèñòû ôèëèàëà ÔÃÁÓ "ÔÊÏ Ðîñðååñòð" ïî ÐÊ. Â ôèíàëüíîé èãðå ñ Óïðàâëåíèåì Ðîñðååñòðà ïî ÐÊ êîìàíäà Êàäàñòðîâîé ïàëàòû ÐÊ áóêâàëüíî âûðâàëà ïîáåäó â óïîðíåéøåé áîðüáå.
Ïîáåäèòåëÿì è ïðèç¸ðàì òîðæåñòâåííî âðó÷èëè êóáîê, ìåäàëè è ïî÷åòíûå ãðàìîòû.

Ïîäãîòîâèë Áàòà ÁÎÂÀÅÂ

25 ëåò íàçàä, â íîÿáðå 1993 ãîäà, ïåðâûé êàëìûöêèé "Ïîåçä ïàìÿòè" ïîä äåâèçîì " Ñ áëàãîäàðíîñòüþ ê ñèáèðÿêàì" ïîáûâàë â øåñòè ãîðîäàõ Ñèáèðè, â òîì ÷èñëå â ã.Êðàñíîÿðñêå. Çäåñü â ÷èñëå âñòðå÷àþùèõ áûëà è Ëàðèñà Àïïÿåâíà Î÷èðîâà, êàíäèäàò òåõíè÷åñêèõ íàóê Ñèáèðñêîãî òåõíîëîãè÷åñêîãî óíèâåðñèòåòà. Òîãäà íà ïåððîíå äîëæíû áûëè íà÷àòüñÿ îôèöèàëüíûå ìåðîïðèÿòèÿ, è â ñïåøêå åäâà óäàëîñü çàïèñàòü, êòî îíà, îòêóäà, êîãî âñòðå÷àåò? È òîëüêî òåïåðü, ñïóñòÿ äâà ñ ïîëîâèíîé äåñÿòèëåòèÿ, ðåøèëà íàéòè óðîæåíêó Êðàñíîÿðñêà è ïðîäîëæèòü ñ íåé íåçàêîí÷åííîå èíòåðâüþ.
- Ëàðèñà Àïïÿåâíà, îñòàëèñü ëè ó âàñ êàêèå-òî âîñïîìèíàíèÿ îò âñòðå÷è "Ïîåçäà ïàìÿòè"?
- Çèìîé 1993 ãîäà ÿ ñ äðóãèìè êðàñíîÿðöàìè âñòðå÷àëà "Ïîåçä ïàìÿòè" ïî ïðîñüáå ñâîèõ ðîäíûõ: ìàìû, Ãàäàåâîé Íàòàëüè Èëüèíè÷íû, è äÿäè - Ãîäàåâà Òàãðà Èëÿåâè÷à (êàê - òî ïîëó÷èëîñü, ÷òî ó ðîäíûõ áðàòà ñ ñåñòðîé â äîêóìåíòàõ ïî-ðàçíîìó çàïèñàíû ôàìèëèÿ è îò÷åñòâî). Ìàìà - 1935 ãîäà ðîæäåíèÿ, à äÿäÿ ðîäèëñÿ â 1923 ãîäó. Ìîé ïàïà - Î÷èðîâ Àïïÿ Àòþøåâè÷, 1928 ãîäà ðîæäåíèÿ, óìåð â 1985 ãîäó.
Íàêàíóíå êòî-òî èç ìåñòíûõ çåìëÿêîâ ñîîáùèë íàì î òîì, ÷òî â Êðàñíîÿðñê èç Êàëìûêèè "Ïîåçäîì ïàìÿòè" ïðèåäóò êàëìûêè, ïåðåæèâøèå ññûëêó â Ñèáèðè. Êòî êîíêðåòíî ïðèáóäåò, áûëî íåÿñíî, íî íå îòêëèêíóòüñÿ íà òàêîå âàæíîå ñîáûòèå íåëüçÿ, òåì áîëåå, ÷òî áûëà âåðîÿòíîñòü âñòðåòèòüñÿ ñ ðîäñòâåííèêàìè èëè çíàêîìûìè ìîèõ ðîäèòåëåé, ñ êîòîðûìè îíè óòðàòèëè ñâÿçü.
ß ïîìíþ, ÷òî ýòî õîðîøî îðãàíèçîâàííîå ñîáûòèå áûëî çíà÷èòåëüíûì äëÿ íàøåãî ãîðîäà. "Ïîåçä ïàìÿòè" íà ïåððîíå Êðàñíîÿðñêîãî æåëåçíîäîðîæíîãî âîêçàëà âñòðå÷àëà îôèöèàëüíàÿ äåëåãàöèÿ âî ãëàâå ñ òîãäàøíèì ìèíèñòðîì êóëüòóðû êðàÿ, à ïî êðàåâîìó òåëåâèäåíèþ áûë ïîêàçàí ðåïîðòàæ î âñòðå÷å. Êîëëåãè ïî ðàáîòå ïîçäíåå ïðîñèëè ìåíÿ ðàññêàçàòü î ìåðîïðèÿòèè. Ìíîãèì áûëî èíòåðåñíî óçíàòü ïîäðîáíåå î êàëìûöêîì íàðîäå è î òîì, êàêèì îáðàçîì êàëìûêè îêàçàëèñü â Ñèáèðè.
Ïîñëå âñòðå÷è è îôèöèàëüíûõ ìåðîïðèÿòèé êðàñíîÿðöû ïðèãëàñèëè çåìëÿêîâ â ãîñòè. Ê íàì äîìîé ïðèåõàëè îäíîñåëü÷àíå íàøèõ òàòàëüñêèõ ðîäñòâåííèêîâ Íèíà Êîðíèêîâà, Ëþáîâü Ëàãàåâà è, êàê îêàçàëîñü, íàø êðîâíûé ðîäñòâåííèê - äÿäÿ Äîëàí Áàèðîâ. Ïðîáûëè îíè ó íàñ íåäîëãî, íî ïîîáùàëèñü ìû î÷åíü òåïëî. Ãîñòè âñïîìèíàëè ïåðåæèòîå â ññûëêå, äåòñòâî è þíîñòü, ïîìÿíóëè óìåðøèõ â Ñèáèðè, ïîäåëèëèñü íîâîñòÿìè î íàøèõ ðîäñòâåííèêàõ, ïðîæèâàþùèõ â Êàëìûêèè. Âå÷åðîì ìû óæå âìåñòå ñ ìàìîé ïðîâîæàëè ãîñòåé íà æåëåçíîäîðîæíîì âîêçàëå. Êñòàòè, ñ íåêîòîðûìè çåìëÿêàìè - êðàñíîÿðöàìè ìû âïåðâûå ïîçíàêîìèëèñü èìåííî â ýòîò äåíü.
- ß òîãäà íå óñïåëà ðàññïðîñèòü î âàøèõ ðîäèòåëÿõ, ðîäñòâåííèêàõ? Ðàññêàæèòå, ïîæàëóéñòà, î íèõ: îòêóäà ðîäîì, êàê ñëîæèëàñü èõ ñóäüáà â ññûëêå è ïîñëå?
- Áàáóøêà ïî ìàòåðèíñêîé ëèíèè, Ãîäàåâà Öàãàí Óëþìäæèåâíà, åå ñåñòðû è èõ ìàëîëåòíèå äåòè áûëè äåïîðòèðîâàíû èç ïîñåëêà Òàòàë íûíåøíåãî Þñòèíñêîãî ðàéîíà â äåðåâíþ Ïèìèÿ Ìàíñêîãî ðàéîíà Êðàñíîÿðñêîãî êðàÿ. Ïîçäíåå, óæå âìåñòå ñ ìîèì äÿäåé - ôðîíòîâèêîì, Ãîäàåâûì Òàãðîé Èëÿåâè÷åì, áàáóøêà è ìàìà ïåðååõàëè ñíà÷àëà â ïîñåëîê Òåðòåæ, à ïîòîì - â ãîðîä Êðàñíîÿðñê.
Ãîäàåâ Òàãðà Èëÿåâè÷ ðîäèëñÿ â 1923 ãîäó.  Ñèáèðè åãî çâàëè Àðêàäèåì Àëåêñååâè÷åì, äî âîéíû îí áûë ñòóäåíòîì Àñòðàõàíñêîãî êîîïåðàòèâíîãî òåõíèêóìà, íî â 1941 ãîäó åãî ìîáèëèçîâàëè â Êðàñíóþ Àðìèþ. Çà âðåìÿ ñëóæáû äÿäÿ áûë íàãðàæäåí îðäåíàìè è ìåäàëÿìè, à çàòåì, ïî èçâåñòíûì ïðè÷èíàì, ïîä êîíâîåì åãî îòïðàâèëè ïðÿìî ñ ôðîíòà â Êðàñíîÿðñêèé êðàé. Äÿäÿ ðàññêàçûâàë, ÷òî êîíâîèðîâàëè åãî äâà îôèöåðà. Âîçìîæíî, ïîòîìó, ÷òî îí ê òîìó âðåìåíè áûë óæå îðäåíîíîñöåì.  ñåìüå åãî ñòàðøåãî ñûíà õðàíÿòñÿ íàãðàäû è äîêóìåíòû Òàãðà Èëÿåâè÷à. Îí â òî âðåìÿ ñëóæèë â äîëæíîñòè âåñòîâîãî ïðè êîìàíäèðå. Ê ñ÷àñòüþ, çäåñü äÿäÿ ñìîã ðàçûñêàòü ñâîèõ ðîäíûõ. Êàê ìíå ðàññêàçûâàëè áëèçêèå, èìåííî áëàãîäàðÿ åãî âîçâðàùåíèþ è óñèëèÿì äÿäè ñìîãëè âûæèòü â ññûëêå ìîè áàáóøêà ñ ìàìîé, ñåñòðû áàáóøêè è äåòè ðîäñòâåííèêîâ, â òîì ÷èñëå îñèðîòåâøèå â ññûëêå.
Òàãðà Èëÿåâè÷ ïðîæèë 77 ëåò, â ïàìÿòè áëèçêèõ îí îñòàëñÿ ÷åëîâåêîì áîëüøîé äóøè, ãëàâîé è çàùèòíèêîì âñåé íàøåé áîëüøîé ñåìüè. Âìåñòå ñ æåíîé, Ãàëèíîé Ñàíäæèåâíîé, âûðàñòèë äâîèõ ñûíîâåé è äî÷ü. Çà ñâîþ òðóäîâóþ áèîãðàôèþ, õîòÿ òàê è íå çàêîí÷èë îáó÷åíèå â òåõíèêóìå, äÿäÿ òðóäèëñÿ íà ðóêîâîäÿùèõ äîëæíîñòÿõ â ðàçëè÷íûõ îðãàíèçàöèÿõ è ïðåäïðèÿòèÿõ ãîðîäà Êðàñíîÿðñêà, áûë î÷åíü óâàæàåìûì ÷åëîâåêîì.
Ìîé ïàïà - Î÷èðîâ Àïïÿ Àòþøåâè÷, 1928 ã.ð., ðîäîì èç Àñòðàõàíñêîé îáëàñòè. Ðàíî îñèðîòåâ, âîñïèòûâàëñÿ â ñåìüå ñòàðøåé ñåñòðû. Ôàìèëèþ Î÷èðîâ îí óíàñëåäîâàë îò ìóæà ñåñòðû. Áîëüøóþ ÷àñòü æèçíè ïàïà ïðîðàáîòàë âîäèòåëåì, à âïîñëåäñòâèè àâòîìåõàíèêîì â Êðàñíîÿðñêîì ðå÷íîì ïîðòó. Ðîäèòåëè ïîæåíèëèñü â 1957 ãîäó, â ñåìüå ðîäèëèñü ÿ è ìîé ñòàðøèé áðàò Àëåêñàíäð.
-  íîÿáðå 1993 ãîäà â âàøåì ãîðîäå ìû ïîáûâàëè â ãîñòÿõ ó Åâãåíèè Óáóøèåâîé âìåñòå ñ êðàñíîÿðñêèì êàëìûêîì Äîíõîé Ìàíäæèåâûì, êîòîðûé òîæå âñòðå÷àë "Ïîåçä ïàìÿòè".  ãîäû ññûëêè îíè ïîñòîÿííî íàâåùàëè çàñëóæåííóþ àðòèñòêó Êàëìûöêîé ÀÑÑÐ Óëàí Ëèäæèåâó, çíàëè òîãäà åùå íèêîìó íåèçâåñòíîãî Àëåêñåÿ Áàëàêàåâà, ñòàâøåãî ïîòîì çíàìåíèòûì êàëìûöêèì ïèñàòåëåì. Ñ êåì èç çåìëÿêîâ îáùàëèñü âàøè ðîäèòåëè?
- Ìîè ðîäèòåëè è äÿäÿ õîðîøî çíàëè Àëåêñåÿ Áàëàêàåâà, îáùàëèñü è äðóæèëè ñ íèì â ãîäû ññûëêè è ïîçäíåå. Òàãðà Èëÿåâè÷ áûë çíàêîì è îáùàëñÿ ñ ïîýòîì Äàâèäîì Êóãóëüòèíîâûì.  Êðàñíîÿðñêå ïîíà÷àëó ñåìüè ðîäèòåëåé è äÿäè æèëè â ðàéîíå "Áóìñòðîÿ". Äðóçüÿìè ìîèõ ðîäñòâåííèêîâ áûëè ñåìüè çåìëÿêîâ-êðàñíîÿðöåâ Òåïêååâûõ, Öåáåêîâûõ, Áàòíàñóíîâûõ è ìíîãèå äðóãèõ.
- Ïî÷åìó âàøè ðîäèòåëè íå âåðíóëèñü íà èñòîðè÷åñêóþ ðîäèíó, îñòàëèñü â Ñèáèðè?  Êàëìûêèè ó âàñ åñòü ðîäñòâåííèêè? Ïðèåçæàëè êîãäà-íèáóäü ñþäà?
-  1956 ãîäó, êîãäà ìíîãèå íàøè ðîäñòâåííèêè âåðíóëèñü íà ðîäèíó, ìîè áëèçêèå îñòàëèñü â Ñèáèðè. Íå ïîæåëàëè áðîñèòü â áåäå ñûíà è áðàòà, ìîåãî äÿäþ, êîòîðûé ê òîìó âðåìåíè áûë îñóæäåí è ïîëó÷èë çíà÷èòåëüíûé ñðîê.  èòîãå, Ñèáèðü è ãîðîä Êðàñíîÿðñê - ýòî ðîäèíà äëÿ íàñ, ïîêîëåíèé, ðîäèâøèõñÿ íà ýòîé çåìëå.
Ìû, ñèáèðÿêè, íå òåðÿåì ñâÿçü ñ ðîäñòâåííèêàìè íà èñòîðè÷åñêîé ðîäèíå. Íàøèìè êðîâíûìè ðîäñòâåííèêàìè ÿâëÿþòñÿ Ñàðàíãîâû, Ãàðÿåâû, Ìèêóëüêèåâû, Îëþøêèåâû, Õîëõîíäæèíîâû è äðóãèå. Ïóñòü íå÷àñòî, íî ìû íàâåùàåì ðîäíþ â Êàëìûêèè, è îíè ïðèåçæàþò â ãîñòè ê íàì. Âîò è ñåé÷àñ ó íàñ ãîñòèò ñåñòðà ìàìû, Îëþøêèåâà Áîðà (Ïîëèíà) Ãàãèåâíà, èç ïîñåëêà Òàòàë. Íà äíÿõ ïðèåõàëè èç ßøàëòû Ãàëèíà Ïåòðîâíà è Ñàíàë Õîëõîíäæèíîâû. Êñòàòè, Ïîëèíà Ãàãèåâíà íåäàâíî ïîáûâàëà â ïîñåëêå Òåðòåæ, â êîòîðîì åé äîâåëîñü ïðîæèòü íåñêîëüêî ëåò â ññûëêå.
-  Êðàñíîÿðñêå âû, êîíå÷íî, íå èìåëè âîçìîæíîñòè èçó÷àòü â øêîëå êàëìûöêèé ÿçûê. Íî â ñåìüå, íàâåðíîå, ãîâîðèëè íà ðîäíîì ÿçûêå? Îòìå÷àåòå ëè íàöèîíàëüíûå ïðàçäíèêè Öàãàí Ñàð, Çóë?
-  òå ãîäû, ïîêà áûëà æèâà íàøà áàáóøêà Öàãàí, â ñåìüå ÷àñòî ãîâîðèëè íà ðîäíîì ÿçûêå, ìîå ïîêîëåíèå ïîíèìàåò ðå÷ü, íî, ê ñîæàëåíèþ, êàëìûöêèé ÿçûê íèêòî èç íàñ íå èçó÷àë. Î ïðèáëèæàþùèõñÿ íàöèîíàëüíûõ ïðàçäíèêàõ Öàãàí Ñàð è Çóë íàì ñîîáùàþò ðîäñòâåííèêè ñ èñòîðè÷åñêîé ðîäèíû, îíè æå íàïîìèíàþò íàì î íàðîäíûõ òðàäèöèÿõ, äàðÿò êíèãè, ñîâåðøàþò ïî íàøåé ïðîñüáå îáðÿäû â êàëìûöêîì õóðóëå.
 íàøåì ðîäó óæå ÷åòûðå ïîêîëåíèÿ ñèáèðÿêîâ. Ó Ãîäàåâûõ (Î÷èðîâûõ, Áàñòàåâûõ), ïîòîìêîâ ìîèõ äÿäè è ìàìû, 6 âíóêîâ è óæå 9 ïðàâíóêîâ. Ïîäòâåðæäàÿ ìíåíèå î òîì, ÷òî äëÿ êàëìûêîâ îáðàçîâàíèå - ýòî îäèí èç ãëàâíûõ æèçíåííûõ ïðèîðèòåòîâ, âñå â ïîêîëåíèè âíóêîâ ïîëó÷èëè âûñøåå îáðàçîâàíèå, äîáðîñîâåñòíî ðàáîòàþò, èìåþò áëàãîïîëó÷íûå ñåìüè.
-Ëàðèñà Àïïÿåâíà, â òî âðåìÿ, â 1993 ãîäó, âû ïðåïîäàâàëè â Ñèáèðñêîì òåõíîëîãè÷åñêîì óíèâåðñèòåòå. Òàì æå ïðåïîäàåòå? Ðàññêàæèòå, ïîæàëóéñòà, î ñåáå.
- ß çàùèòèëà êàíäèäàòñêóþ äèññåðòàöèþ ïîñëå îêîí÷àíèÿ î÷íîé àñïèðàíòóðû â Ëåíèíãðàäå è, áóäó÷è êàíäèäàòîì òåõíè÷åñêèõ íàóê è äîöåíòîì, óæå 30 ëåò ïðåïîäàþ â Ñèáèðñêîì ãîñóäàðñòâåííîì óíèâåðñèòåòå íàóêè è òåõíîëîãèé èìåíè àêàäåìèêà Ì. Ô. Ðåøåòíåâà (îïîðíîì óíèâåðñèòåòå). Ñâîå íûíåøíåå íàçâàíèå âóç ïîëó÷èë ïîñëå ñëèÿíèÿ àýðîêîñìè÷åñêîãî è òåõíîëîãè÷åñêîãî óíèâåðñèòåòîâ. Ðàáîòàþ ÿ íà êàôåäðå ñòàíêîâ è èíñòðóìåíòîâ. Îáó÷àþ ñòóäåíòîâ è ìàãèñòðàíòîâ ïðåìóäðîñòÿì òåõíîëîãèé è îáîðóäîâàíèÿ äåðåâîîáðàáîòêè. Ñ íåäàâíèõ ïîð ÿâëÿþñü âåòåðàíîì òðóäà ôåäåðàëüíîãî çíà÷åíèÿ.
- 28 äåêàáðÿ â Êàëìûêèè - Äåíü ïàìÿòè. Â ýòîì ãîäó èñïîëíÿåòñÿ 75 ëåò, êàê äåïîðòèðîâàëè êàëìûöêèé íàðîä â Ñèáèðü. Åñòü ëè ìåñòî â Êðàñíîÿðñêå, ãäå ìîæíî ïîêëîíèòüñÿ æåðòâàì ñòàëèíñêèõ ðåïðåññèé?
- Íåñêîëüêî ëåò íàçàä íà îäíîé èç ïëîùàäåé ãîðîäà Êðàñíîÿðñêà áûë óñòàíîâëåí ìîíóìåíò "Æåðòâàì ñòàëèíñêèõ ðåïðåññèé". 28 äåêàáðÿ, â 75-ëåòíþþ ãîäîâùèíó äåïîðòàöèè êàëìûöêîãî íàðîäà â ñèáèðñêóþ ññûëêó, ìû ñ ðîäñòâåííèêàìè, êîíå÷íî æå, ïîéäåì ïîêëîíèòüñÿ æåðòâàì ñòàëèíñêèõ ðåïðåññèé, ÷òîáû âñïîìíèòü î ñòðàäàíèÿõ íåñïðàâåäëèâî è æåñòîêî ïîñòðàäàâøèõ çåìëÿêîâ. Íåïîñðåäñòâåííûõ ó÷àñòíèêîâ òðàãåäèè â æèâûõ â êðàñíîÿðñêîé äèàñïîðå îñòàëèñü åäèíèöû, íî íèêòî èç ñîâðåìåííèêîâ íå äîëæåí çàáûâàòü î ñòðàøíûõ ñîáûòèÿõ èñòîðèè ñâîåãî íàðîäà.
Íàøè ñàìûå ìîëîäûå ïîòîìêè ðîäèëèñü â ñìåøàííûõ áðàêàõ è ïîðîé íîñÿò ñîâñåì íåêàëìûöêèå ôàìèëèè. Íàäåþñü, è îíè íå çàáóäóò î ñâîèõ êðîâíûõ êîðíÿõ. Ñïàñèáî, ÷òî íàïîìèíàåòå ëþäÿì î íàøåì òðàãè÷åñêîì ïðîøëîì.
- Áëàãîäàðþ âàñ çà èíòåðâüþ.


Ñâåòëàíà ÌÀÍÄÆÈÅÂÀ

Ìàíà òàœº÷èí øêîëìóäò îëí šèëèí òóðøàðò öóã àðº-÷èäë³í ´ã³ä, ñ³³í³ð ê´äëš éîâõ áàãøíð îëí á³³í³. Ýäí³ íåãíü Ýëñò áàëºñíà Ä.Í.Êóãóëüòèíîâèí íåðò³ äóíäûí 17-÷ òîéãòà øêîëûí õàëüìã êåëí³ áàãø Âàëåíòèíà Áåâèêîâà ì´í. Ýí¢í³ ïåäàãîãè÷åñê ñòàæíü 37 šèë òîãòàšàíà. Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíà - áèëãò³, îëí äóíä òîîìñðòà áàãø.
Áèéíü ýí ÁຠĴðâä³ Õàíàòà ñåë³í³ ´´ð-øèäð á³³õ Øèí ãèäã õîòíä ò´ðñìí, óœã-òîõìàðí Äóíä Õóðëà ê¢í. Øèí õîòíä 4 êëàññ ÷è볚, Àðøàí Çåëìí ñåë³í³ øêîëä 5-÷ êëàññò îðâ. Òèèã³ä èíòåðíàòä á³³º³ä, ýíä ñóðàä, øêîëàí ò´ãñ³ñí³ õ´´í Õàëüìã ãîñóäàðñòâåíí óíèâåðñèòåòä õàëüìã êåëí³ ³œãä îðàä ñóðâ.
1981 šèëä äååä ñóðºóëü ò´ãñ³š, õ³ð¢ Àðøàí Çåëìí ñåë³íä èðš, ò´ðñêí øêîëäàí ê¢÷-ê´ëñí³ õààëºàí ýêëš, 37 šèëä³í áàãøëâ. Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíà ¢¢ä³ã÷ êåâ³ð ê´äëäã áàãø. Ýí ê´äëìøò³í äàœãèí ´äã³ öàãèí ñóðºóëü-ýðäìèí øèí ýâ-àðº îëçëõàð ç¢òêí³. Íåð ºàðñí àêàäåìèê Ï.Ýðäíèåâèí ¢¢ä³ñí ÓÄÅ ãèäã ïåäàãîãè÷åñê òåõíîëîãèé áàñ òààñš îëçëíà. Õàëüìã êåëí³ êè÷³ëì¢ä äàœãèí ñîíüíàð á¢ðä³ãäí³. Þœãàä ãèõë³ ñ³í äèäàêòè÷åñê ìàòåðèàëìóäûã, ¢çìð ä´œöë áàãø êè÷³ë áîëºíä ýðò³ñ áåëäí³. ijê³ä êè÷³ëì¢ä îëí ç¢ñí ÿíçòà áîëíà. Ýíòí êè÷³ë-ìàðºàí, êè÷³ë-ýêñêóðñü áîëí íàíü ÷èãí. Ñóðºóëü÷íð êè÷³ëèí éîâóäò äàëà ñîíüí þì ìåäš àâíà.
¥äã³ öàãò ñåë³íä ê´äëõä ãèèãí áèø, ýíä ñ³í òààë óãà. Ýí ó÷ðàð áàº÷óä ñåë³íä ê´äëõ³ð ñåäõø. Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíà ñåë³íä áààõí öàãàñ àâí ýêë³ä ê´äëñìí. Øêîëä ´äðèí äóóñí ê´äë÷ê³ä, àñõí îðà ãåðò³í èðäìí. Ñåë³íä á³³äã ³ìòíä ºàçà áîëí ãåð äîòð êåõ ê´äëìø äàëà áîëäã. Òåã³ä ýí¢ã ê´äëìø³ñí èðõèíü ê¢ë³ëãî ãåðèí ê´äëìøèã Àëåêñàíäð Ïþðâååâè÷ àâàëüíü áîëí ꢢêäíü ê¢ö³÷êäìí. Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíà áîëõëà êè÷³ëä áåëääã, ñóðºóëü÷íðèí äåâòðì¢ä õ³ë³äã, òåìäã¢ä ò³âäã. Äàðóíü êè÷³ëä êåðãò³ òàáëèöñ, çóðãóä ÷èãí çóðäã. Ñ´ îðà ê¢ðòë, ç³ðìä³í ´ð ö³³òë ÷èãí áàãø þì áè÷³ä ñóóäã áèë³. ¥ð¢íäíü áàãø ä³êí øêîëóð àäºäã. Éèð äèãò³ äàðàòàºàð ê´äë³ä, îëí šèë äàââ.
Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíà ø¢¢š àâñí ýðäìä³í èòêëò³, áè÷êä¢äò éèð äóðòà. Ñóðºóëü÷íðèã ñîíüìñóëõàð êè÷³ëèí éîâóäò õàëüìã äó äóóëäã äàñõäã áèë³. Êëàññèí ºàðäà÷ ÷èãí áîëš ê¢¢êä-ê´â¢äë³ ñ³³í³ð òààð÷, ýäíë³ îëí ç¢ñí êåðã-¢¢ëäâðì¢ä á¢ðä³â. Ñîíüí àìðëºíà àñõí, äó-áèèºèí ìàðºàí, ýêñêóðñü, ïîõîäò éîâëºí áîëí íàíü ÷èãí òîîò ꢢêä-ê´â¢äò óäàíä òîäëãäñíü ëàâòà. "Šàœºð" áààòðëüã äóóëâð äàñëºíà áîëí äîìáð öîêäã äàñëºíà êðóæîêóäûí çàíÿòüñèã ÷èãí áàãø ꢢêäò òààñãääãàð á¢ðä³äã á³³ñìí. Ýí áè÷êä¢äèí óõàí-ñåäêëèíü ìåäš, òåäíèã òåâ÷š, öàºàí ñåäêë³ðí ä´œã³í ê¢ðãí³. Ñóðºóëü÷ áîëºíà áèëãèíü öàãëàíü èëäêš, òåð¢ã öààðàíäíü ´ð㚢ëõ àðº õ³³äã áàãø. Êåëõä, ýí¢í³ ñóðºóëü÷ Áåìáÿ Ìàíäæèåâ òàœº÷èí šàœºð÷íðèí ìàðºàíä í¢¢ðëã÷ îðì ýçëäã áèë³. Òåð ìåò ´äã³ öàãò ²³äðõí³ ôèëàðìîíüä ê´äëš³õ Íÿÿìí Øàïèåâ ¢¢ä³ã÷ ìàðºàñò îí÷ðš éîâëà. Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíàí êåñã ñóðºóëü÷íðíü äååä ñóðºóëüä îðñí áèë³. Òåäí äóíä õàëüìã êåëí³ áàãøèí ýðäì ø¢¢š àâñí ꢢêä á³³í³. Êåëõä, ÊàëìÃÓ ò´ãñ³ñí ýí¢í³ ñóðºóëü÷ Ìèðà Ýðäíèåâà Ýëñòä Õàëüìã ýòíîãèìíàçüä õàëüìã êåëí³ áàãøàð ê´äëš³í³. Áàãø Âàëåíòèíà Áåâèêîâàí ê¢÷-ê´ëñíü ´´ä³í³ð ¢íëãäâ. Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíà Õàëüìã Òàœº÷èí à÷òà áàãø, ²ð³ñ³í îëíà ñóðºóëü-ýðäìèí ê¢íäò³ ê´äë³÷èí íåð 碢í³, îëí ç¢ñí Ê¢íäëëºí³ ªàøãóäàð à÷ëãäñìí.
Ýí ꢢêä ê¢í áèé³í õ´âò³ä òîîëíà. Íàñíàííü òóðøàðò äóðòà ýðäì³ðí ê´äëí³, èòêëò³ àâàëüòàºàí íåã-íåãí³ííü ñåäêë ìåäëöš, ñ³í-ñ³³õí á³³í³, àëòí áîëñí ºóðâí ¢ð³í ´ñêš-áîñõš, ê¢ êåâ. Îäà ýäí òàâí à÷-çååò³. Óóºí ¢ðíü Áààòð ´ðê-á¢ëò³º³í Òîìñê áàëºñíä á³³í³, èíæåíåð-ïðîãðàììèñòûí ýðäìò³, õàìäàí ê´äëäã óëñ äóíä òîîìñð ýçëí³. Ï¢ðâ³ ê´â¢íü ªàçàäûí îðí-íóòãò éîâíà. Êåðìí ýê볺³í ³äë áàãøèí ýðäìò³. Ò¢ð¢ë³ä õàëüìã êåëí³ áàãøàð ê´äëš³ñìí, õ´´ííü àâàëÿí äàõàä Ìîñêâàºóð éîâš îäñìí, îäà òåíä áàñ ñóðºóëü-ýðäìèí õàëõä ê´äëš éîâíà.
Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíàí àâàëüíü Àëåêñàíäð Ïþðâååâè÷ ºàðòàí ´´ò³ ê¢í. Áàãøò þí ÷èãí êåðãò³ áîëíà. Óðäíü ñåë³íä ê´äëš éîâñí öàãò êàáèíåòä ýñ ãèš ÿìð íåã êåðã-¢¢ëäâðò êåðãò³ áîëäã õàìã òîîòûíü àâàëüíü êå÷êäìí. Àëåêñàíäð Ïþðâååâè÷ í´êä áîëàä, èøê³ ãåð ÷èãí ê庳ä, ê´äëìøòíü äàœãèí í´êä áîëäã áèë³. Áààòð ê´â¢íü õîë ºàçðò éîââ ÷èãí êîìïüþòåðàð êåðã-¢¢ëäâðèí ïðåçåíòàö êåº³ä ºàðº÷êäìí. Ýðäåì à÷ ê´â¢íü öóã ìàðºàñò, êåðã-¢¢ëäâðì¢äò øóíš îðëöäìí. Òèèã³ä ´ðê-á¢ëíü Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíàã êåç³ä ÷èãí ä´œíäìí.
Íèäí³º³ Áåâèêîâèõí³ ´ðê-á¢ë Ýëñò¢ð í¢¢š èðâ. ¥äã³ öàãò Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíà áàëºñíà 17-÷ òîéãòà äóíäûí øêîëä ýêëö êëàññìóäûí ñóðºóëü÷íðò õàëüìã êåë äàñõíà.
Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíà ñåäâ³ðò³, øóíìºà, ò´ðñêí êåëíä³í õàðó ê¢í. Ýëñò¢ð í¢¢š èðõë³ðí "Õàëüìã êåëí³ àñõí" ãèäã êëóáä îðäã áîëâ. Õàëüìã êåë õàäºëëºíà áîëí äåëãð¢ëëºí³ Ñàœãèí ãåø¢ä îëíà êåðã-¢¢ëäâðì¢äò îðëöš ä´œ áîëõèã ñóðíà. Òåã³ä Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíà Öàºàí Ñàðèí ´ìí ´ðãíä "Ìàëåíüêèå Ýéíøòåéíû" êëóáä îðäã áè÷êä¢äèí ò´ë³ áîîðöã êåëºí³ ìàñòåð-êëàññ äàâóëâ. Öàºàí Ñàðèí áàéðèí òóñêàð òîäðõàºàð êåëš ´ãâ. Äàðóíü ºóéð ýëä³ä, Öàºàíà ç¢ñí-碢ë áîîðöãóä êåš, òåð¢í³ íåðäèí ó÷ð-óòõèíü ö³³ëºâ. Òåð ìåò Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíà Ìîñêâàä ê¢ð³ä, òåíä á³³õ õàëüìã áààõí ´ðê-á¢ëì¢äèí ò´ë³ áàñ òèèì êåðã-¢¢ëäâð äàâóëâ. Íàìðàð õàëüìã êåëí³ êëóáèí ¢ðâð³ð Ñàíêò-Ïåòåðáóðã áàëºñíóð îäš, òåíä áàº÷óäò áîëí áè÷êä¢äò Çóëûí ´ìí ´ðãíä ýí áàéðëà çàëºëäàòà àâúÿñèí òóñêàð êåëš, ÿºš ýí áàéðèã òåìäãëäãèã, íàñíà ö ÿºš êåäãèã ¢ç¢ëõ.
Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíà "Ìàëåíüêèå Ýéíøòåéíû" êëóáëà áàò çàëºëäà á³ðí³. Ýí çóíàð êëóáèí óë äååð ñåêãäñí àìðëºíà ëàãåðüò áè÷êä¢äèí ò´ë³ "Õàëüìã Òàœº÷ - ìèíè Ò´ðñêí" ãèäã ò´ð³ð õàëüìã êåëí³ çàíÿòüñ äàâóëâ. Àðâí ´äðèí ýðãöä ëàãåðüò îðñí áè÷êä¢ä õàëüìãàºàð ñ³³õí êåëäã äàñâ. Áààõí óëñ ¢ðí-ñàäòàí ò´ðñêí êåë äàñõàð øóíšàõíü ýíòí îí÷òà, ê¢íäò³ éîâäë ì´í. Ò´ðñêí êåëíä³í õàðó Âàëåíòèíà Áàé÷ååâíà áèéíü îëíëà ýýëò³, ºî-ºîëüøã àâã-á³ðöò³, òèíüãð çàœòà ê¢í, áè÷êä¢äë³ îëí ç¢ñí íààää äàâóëš, äó äóóëš, ò´ðñêí êåë³ð ñîíüìñóëõàð ç¢òêí³. Ê¢¢êä-ê´â¢ä òààñòàºàð ýí¢í³ çàíÿòüñò îðš, õàëüìã êåë äàñíà.

Ìàðãàðèòà ÀÐÇÀÅÂÀ

30 íîÿáðÿ ñîñòîèòñÿ þáèëåéíûé êîíöåðò Ãîñóäàðñòâåííîãî ñèìôîíè÷åñêîãî îðêåñòðà ÐÊ.  ïðåääâåðèè ýòîãî çíàìåíàòåëüíîãî ñîáûòèÿ íàø êîððåñïîíäåíò ïîáåñåäîâàëà ñ ãëàâíûì äèðèæåðîì îðêåñòðà, çàñëóæåííûì äåÿòåëåì èñêóññòâ Êàëìûêèè Ìåðãåíîì ÍÀÑÒÈÍÎÂÛÌ.
- Ìåðãåí Ñåðãååâè÷, ðàññêàæèòå, êàê âû ïðèøëè â ïðîôåññèþ?
- ×åñòíî ïðèçíàòüñÿ, ïåðåäî ìíîé âûáîð íå ñòîÿë. Åñëè â ñåìüå ïî ïîâîäó ìëàäøåé ñåñòðû åùå äóìàëè, êåì îíà áóäåò, òî ñî ìíîé äàæå íå îáñóæäàëîñü, ïîòîìó ÷òî ýòî áûëî ëó÷øåå, ÷òî ÿ ìîã äåëàòü â æèçíè â òîò ìîìåíò.
- Ïîëó÷àåòñÿ, ìóçûêà âñå âðåìÿ îêðóæàëà âàñ.
- Ìîæíî ñêàçàòü è òàê. Âåäü ìîé îòåö ìóçûêàíò, áàÿíèñò, ðàáîòàë äèðåêòîðîì ìóçûêàëüíîãî ó÷èëèùà. Òàê è ïîøëî: ìóçûêàëüíàÿ øêîëà, ìóçó÷èëèùå, êîíñåðâàòîðèÿ.
- À êàê ñòàëè äèðèæåðîì?
- Âàñ ýòî óäèâèò, íî ïî ïåðâîìó îáðàçîâàíèþ ÿ ñêðèïà÷. Íî ìíå âñåãäà áûëî èíòåðåñíî äèðèæèðîâàíèå. Êîãäà ìû ðàáîòàëè åùå ñòóäåíòàìè ó Íàäåæäû Íàðàíîâíû Íóðêàåâîé, îíà ðàçðåøàëà ìíå èíîãäà ñòàíîâèòüñÿ çà ïóëüò äèðèæåðà. Êñòàòè, íàäî ñêàçàòü, ÷òî ñèìôîíè÷åñêèé îðêåñòð - ýòî ïðàâîïðååìíèê êàìåðíîãî îðêåñòðà, ïîýòîìó ïðîãðàììà þáèëåéíîãî êîíöåðòà íàçûâàåòñÿ "15 - 25". Íà ñàìîì äåëå íàì - 25. Ïîòîìó ÷òî âíà÷àëå áûë êàìåðíûé îðêåñòð è ëèøü ïîñëå - ñèìôîíè÷åñêèé.
Íàäåæäà Íóðêàåâà - íàñòîÿùèé ïîäâèæíèê, â ñâîå âðåìÿ îíà ñäåëàëà áîëüøîå äåëî, ñîçäàâ êàìåðíûé îðêåñòð. Ýòî âåäü î÷åíü ñëîæíî, ñêîëüêî ïðåãðàä ïðèøëîñü ïðåîäîëåòü. Íà òîì ýòàïå ÿ íåìíîãî óâëåêàëñÿ äèðèæèðîâàíèåì, êàê ãîâîðèë ðàíåå, à Íàäåæäà Íàðàíîâíà ïîçâîëÿëà ìíå ïðîâîäèòü êàêèå-òî ðåïåòèöèè. Îäíî âðåìÿ ÿ áûë êîíöåðòìåéñòåðîì â êàìåðíîì îðêåñòðå, è ýòî äàâàëî ìíå âîçìîæíîñòü èíîãäà äèðèæèðîâàòü. Ïîòîì óæå â êîíñåðâàòîðèè ýòî óâëå÷åíèå ïîñòåïåííî êðåïëî è ðîñëî.
Ïîñëå êàìåðíîãî îðêåñòðà ãîäà òðè ÿ ïðîðàáîòàë â àíñàìáëå "Òþëüïàí", çàòåì åùå òðè - â Íàöèîíàëüíîì îðêåñòðå ÐÊ. Íî ê òîìó âðåìåíè óæå áûë ñîçäàí ñèìôîíè÷åñêèé îðêåñòð, òàê ÷òî ÿ ïàðàëëåëüíî ðàáîòàë ñðàçó â äâóõ.
Ó äèðèæåðà ðàáîòà, ìîæíî òàê ñêàçàòü, êðóãëîñóòî÷íàÿ, ïðèõîäèòñÿ ïîñòîÿííî â ãîëîâå âñå ïðîêðó÷èâàòü, êàê ëó÷øå ñäåëàòü, ñðàáîòàòü â òîì èëè èíîì ñëó÷àå. Íå çàáóäåì ïðî âîðîõ îðãàíèçàöèîííûõ äåë. Áûâàåò, íî÷àìè ïðîñûïàåøüñÿ è ïîãðóæàåøüñÿ â ìûñëè, ñîâñåì ïîòåðÿâ ñîí. Íî â òî æå âðåìÿ äèðèæåðó ñëîæíåå ñîâìåùàòü íåñêîëüêî ðàáîò. Èìåííî ïîýòîìó ÿ ñäåëàë ñâîé âûáîð è ïîëíîñòüþ ïåðåøåë â ñèìôîíè÷åñêèé îðêåñòð, ðåøèâ ïîñâÿòèòü åìó âñå ñâîå âðåìÿ. Òàê ñ 2003 ãîäà ÿ ðàáîòàþ çäåñü.  îðêåñòðå åñòü ñòàðîæèëû, ñåìü ìóçûêàíòîâ, ó êîòîðûõ òðóäîâàÿ êíèæêà îòêðûòà â îäèí äåíü, â 1992 ãîäó.
- Ìåðãåí Ñåðãååâè÷, ñóùåñòâóåò ëè ðàçíèöà â òîì, êàê ïðåïîäíîñèòü ïåñíþ, à êàê - áîëüøîå ïðîèçâåäåíèå?
- Áåçóñëîâíî, ðàçíèöà åñòü. Ñëîæíîñòü, ñêîðåå, ÷èñòî òåõíè÷åñêàÿ. Åñëè æå áðàòü â òâîð÷åñêîì ïëàíå, òî è ïåñíè ïîðîé áûâàþò î÷åíü ñëîæíûå. Ñèìôîíèè, êîíå÷íî, ïî òåõíèêå î÷åíü ñëîæíû, ïîñêîëüêó çàäåéñòâîâàíû ðàçíûå èíñòðóìåíòû è íàäî ó÷èòûâàòü ìíîæåñòâî ñîñòàâëÿþùèõ ìîìåíòîâ. Íî ýòî ñîâåðøåííî íå çíà÷èò, ÷òî ïåñíþ èãðàòü ïðîùå. Èíîãäà äàæå ñëîæíåå. Âåäü ïåñíÿ - ýòî äóøà. Ëè÷íî ÿ èãðàþ ïåñíè ñåðäöåì. Íå çíàþ äàæå, êàê ýòî îáúÿñíèòü. Âîò íåêîòîðûå ïðîñÿò ðàññêàçàòü, êàê ýòî ïðîèñõîäèò, íî ðàçëîæèòü ìàòåìàòè÷åñêè, äà è ïðîñòûìè ñëîâàìè îáúÿñíèòü íå ïîëó÷àåòñÿ: ñ ïåñíÿìè, ìåëîäèÿìè âñå êàê-òî ïî-îñîáåííîìó ïðîèñõîäèò.  îðêåñòðå â õîäå ðåïåòèöèè ìíå ïðîùå ïðîïåòü ôðàçó, ÷åì îáúÿñíÿòü, äîïóñòèì, â êàêîì ìåñòå ñòîèò ïîñòàâèòü ëåãàòî, à ãäå êàêèå-òî øòðèõè óñèëèòü, ïîòîìó ÷òî ñëîâàìè ýòî äîíîñèòü ñëèøêîì äîëãî.
- Âàø îðêåñòð èñïîëíÿåò ïðîèçâåäåíèÿ Ï. ×îíêóøîâà è À. Ìàíäæèåâà. Êàê âû ñ÷èòàåòå, ÷òî åñòü îáùåãî â ñîâðåìåííîé êàëìûöêîé ìóçûêå è ÷òî îòëè÷àåò äâóõ íàøèõ èìåíèòûõ êîìïîçèòîðîâ?
- Ïðîèçâåäåíèÿ ýòèõ êîìïîçèòîðîâ îëèöåòâîðÿþò ñîâðåìåííóþ êàëìûöêóþ ìóçûêó. Ïåòð ×îíêóøîâ - ýòî êðàñèâûå ìåëîäèè, îáðàáîòêè è, ïðåæäå âñåãî, íàðîäíàÿ ìåëîäèêà.  åãî ìóçûêå èäåò îñîáåííûé óïîð íà íàðîäíûå íàïåâû. À Àðêàäèé Ìàíäæèåâ - áîëåå ñîâðåìåííûé ÷åëîâåê. Ýòî íàïîð, èìïóëüñ, ýòî ôîðìà, ñïåöèôè÷åñêèå ãàðìîíèè. Êñòàòè, Ïåòð Î÷èðîâè÷ òîæå ëþáèë òàêèå äæàçîâûå ãàðìîíèè. Îíè ó íåãî ïîëó÷àëèñü î÷åíü ñâîåîáðàçíûìè. Ó Àðêàäèÿ Íàìèíîâè÷à ãàðìîíèè æå áîëåå îñòðûå è ñîâðåìåííûå.  åãî ïðîèçâåäåíèÿõ ñëûøåí ñàì èìïóëüñ âðåìåíè, øàã âïåðåä, äàæå áåã. Âïåðåä è âïåðåä.
- Îïåðà "À çîðè çäåñü òèõèå" Ê.Ìîë÷àíîâà ñòàëà åùå îäíèì ýòàïîì â ðàáîòå îðêåñòðà.
- Ïðèçíàòüñÿ, îá ýòîì ïðîèçâåäåíèè Ìîë÷àíîâà ÿ ìå÷òàë äàâíî, íî òåõíè÷åñêè, ôèíàíñîâî íå áûëî âîçìîæíîñòåé, íå õâàòàëî ìàòåðèàëüíî-òåõíè÷åñêîé áàçû. Íî âîò, çâåçäû ñîøëèñü. Ïîëó÷èëîñü. È ÿ î÷åíü áëàãîäàðåí Ìèøå Õîäæèãèðîâó, ÷òî îí ïðèåõàë è ïîìîã íàì. Ñîëèñò Ñåâåðî-Êàâêàçñêîé ôèëàðìîíèè, íàø çåìëÿê, îí âñåãäà îòêëèêàåòñÿ íà íàøè ïðîñüáû. Íåñìîòðÿ íà çàíÿòîñòü â îñíîâíîì ðåïåðòóàðå ôèëàðìîíèè, Ìèøà ïðèåçæàåò ïî ïåðâîìó çâîíêó. Îí âîîáùå óäèâèòåëüíàÿ ëè÷íîñòü.  áîëüøèíñòâå ñëó÷àåâ ïðèåçæàåò ñþäà áåñïëàòíî, áåç êàêîãî-ëèáî ãîíîðàðà, ïî ëè÷íîé ïðîñüáå. Ïîñëå ñïåêòàêëÿ òîé æå íî÷üþ óåçæàåò, à âåäü ýòî î÷åíü òÿæåëî. Íî åìó òàê íðàâèòñÿ ïåòü çäåñü, íà ðîäèíå.
- Æèçíü èäåò âïåðåä, íå ñáàâëÿÿ òåìïà. ×òî-òî èçìåíèëîñü â âàøèõ ïðèñòðàñòèÿõ?
- Ïîæàëóé, êóìèðîâ ñòàëî ìåíüøå. Âñå òå÷åò, âñå ìåíÿåòñÿ. Ïîÿâëÿåòñÿ ñâîé ñòèëü. Îäèí èç ìîèõ êóìèðîâ - Âàëåðèé Ãåðãèåâ, êîíå÷íî, ãåíèé. Îí, êàê îðãàíèçàòîð, êàê ÷åëîâåê, âûçûâàåò ó ìåíÿ áîëüøîå óâàæåíèå. Ïðåäñòàâüòå ñåáå, êàêîâî ðóêîâîäèòü òàêèì òåàòðîì, êàê Ìàðèèíñêèé, äèðèæèðîâàòü âñåìè ïðåìüåðàìè, îòêðûâàòü è ðóêîâîäèòü ìíîãî÷èñëåííûìè ôåñòèâàëÿìè ïî âñåìó ìèðó.
Ïî òåõíèêå æå äèðèæèðîâàíèÿ ó ìåíÿ áûë êóìèð, ÿïîíñêèé ìàñòåð Ñåéäæè Îäçàâà. Ïîðàçèòåëüíà áûëà ôèëèãðàííîñòü â åãî ðóêàõ: ñêëàäûâàëîñü îùóùåíèå, ÷òî äàæå ïîäóøå÷êè ïàëüöåâ åãî ðàáîòàþò, òàêèå èìïóëüñû îí ïîäàåò.
- Ìåðãåí Ñåðãååâè÷, ïîìèìî òâîð÷åñòâà, è â âàøåé æèçíè áûë ïîëèòè÷åñêèé îïûò.
- Íåîáû÷íî, êîíå÷íî, ïîëó÷èëîñü. Âîîáùå, ÿ àïîëèòè÷íûé ÷åëîâåê, íî ïîñêîëüêó âûáîð ïàë íà ìåíÿ, òî ÿ îòíåññÿ ê ýòîìó ñî âñåé îòâåòñòâåííîñòüþ. Ïðåçèäåíòà Âëàäèìèðà Ïóòèíà, êàê ëè÷íîñòü, ÿ óâàæàþ. Íî ÷òî ìåíÿ ñàìîãî óäèâèëî, òî ãäå-òî ñ ñåðåäèíû àãèòàöèîííîãî ïåðèîäà ÿ çàáðîñèë âñå ýòè áóìàæêè è îáùàëñÿ ñ ëþäüìè èñêðåííå, ñïîðèë è äîêàçûâàë èì ñâîå ïîíèìàíèå âåùåé. ß ïðîñòî ðàçãîâàðèâàë ñ íèìè, êàê ÷åëîâåê, êîòîðûé îáùàåòñÿ ñî ñâîèìè çåìëÿêàìè. Òåëåâèçèîííûå äåáàòû, ê ñîæàëåíèþ, ïîëó÷àëèñü ñóõèìè, õîòÿ, áåçóñëîâíî, òàì áûëè öèôðû ðîñòà è äðóãèå âàæíûå ïîêàçàòåëè, íî ìíå, êàê ìóçûêàíòó, õîòåëîñü ðàçâèòèÿ, êóëüìèíàöèè, êàêèõ-òî äåéñòâèé. Îäíàêî ýòî âñå æå áûëà íåîáû÷íàÿ øêîëà. ß îáúåçäèë âñå ðàéîíû, à âñòðå÷è ñ ëþäüìè íàïîëíèëè ìåíÿ ðåàëüíûì ïîíèìàíèåì âåùåé è ñîáûòèé. Áóäó÷è ìóçûêàíòîì, ÿ îñòàþñü î÷åíü ÷óâñòâèòåëüíûì ÷åëîâåêîì è âñå âîñïðèíèìàþ ñåðäöåì. Î÷åíü ìíîãîå äàëî ìíå îáùåíèå ñ ëþäüìè. À êàê ïðèÿòíî áûëî âñòðåòèòüñÿ â Ìîñêâå ñ Áîðèñîì Õàòóåâè÷åì è Þðèåì Õàòóåâè÷åì Òåìèðêàíîâûìè. Áîðèñ Òåìèðêàíîâ âñïîìíèë ìåíÿ, êàê ÿ èãðàë åùå íà ñêðèïêå è ïîçíàêîìèë ñ áðàòîì Þðèåì, êîòîðûé ÿâëÿåòñÿ ãëàâíûì äèðèæåðîì îðêåñòðà Ëåíèíãðàäñêîé ôèëàðìîíèè.
- Êàê âû ñ÷èòàåòå, èçìåíèëàñü ëè çà ýòè ãîäû ïóáëèêà?
-  ïåðâóþ î÷åðåäü, ìû ñòðåìèìñÿ, ÷òîáû íàøè êîíöåðòû ïîíðàâèëèñü çðèòåëþ. Íó, à ïóáëèêà, äåéñòâèòåëüíî, ìåíÿåòñÿ. Èíòåëëèãåíöèè ñòàíîâèòñÿ ìåíüøå. Ãäå-òî ÿ ÷èòàë, ÷òî â ëþáîì ãîðîäå èëè íàñåëåííîì ïóíêòå èíòåëëèãåíöèÿ ñîñòàâëÿåò ëèøü îäèí ïðîöåíò. Âîò è ïîäóìàéòå. Ìíîãèå óåçæàþò, ñòàðøåå ïîêîëåíèå óõîäèò, à èõ ìåñòî çàïîëíÿþò äðóãèå ëþäè, êîòîðûõ âèäíî ïî ïîâåäåíèþ â çàëå. Îíè õîäÿò âî âðåìÿ êîíöåðòà, øóðøàò, äâèãàþò ñòóëüÿ, ñìîòðÿò â ñâîè òåëåôîíû, à íå íà ñöåíó. Íàø ãîðîä ìàëåíüêèé, ìû ïðàêòè÷åñêè âñåõ çíàåì, è ïóáëèêà ó íàñ, ó âñåõ êóëüòóðíûõ çàâåäåíèé è òâîð÷åñêèõ êîëëåêòèâîâ - îäíà, è â òàêîì ñëó÷àå, âñåì ëè èíòåðåñíî äåéñòâèå, êîòîðîå ïðîèñõîäèò íà ñöåíå.  îáùåì, ýòî î÷åíü ñëîæíûé âîïðîñ, êîòîðûé íàäî ðåøàòü ñèñòåìíî, à òàê ïîëó÷àåòñÿ, ÷òî ìû äîëæíû îò÷èòûâàòüñÿ ïî êîëè÷åñòâó êîíöåðòîâ è çðèòåëåé. Íî ãëàâíîå: ìû äîëæíû äåëàòü òàêóþ ïðîãðàììó, ÷òîáû çðèòåëü ñàì ïðèõîäèë ê íàì íà êîíöåðò.
- Êðîìå ìóçûêè, ÷åì âû åùå çàíèìàåòåñü? Îñòàåòñÿ ëè âðåìÿ íà êàêèå-íèáóäü óâëå÷åíèÿ, êðîìå, êîíå÷íî, ñåìüè è äåòåé.
- Ó ìåíÿ åñòü íåáîëüøàÿ ìàñòåðñêàÿ, ãäå ÿ ïûòàþñü äåëàòü êàëìûöêèå íàöèîíàëüíûå ìóçûêàëüíûå èíñòðóìåíòû. Äàæå äîìáðû äåëàë, à ñåé÷àñ âîò ïûòàþñü ì´ðèí-õóð ñìàñòåðèòü. Ðàáîòàþ ñ âåñíû, íà÷íó è îñòàâëþ, òàê ïîñòåïåííî è äâèãàþñü, êîãäà âûäàåòñÿ âðåìÿ. Âîîáùå, ìîãó õîòü ÷òî ñäåëàòü, ó ìåíÿ äàæå ñïåöèàëüíûå èíñòðóìåíòû åñòü. Áëàãî, ñåé÷àñ íà ñêðèïêå íå èãðàþ, ïîýòîìó ìîãó ðóêàìè ïîðàáîòàòü. Íî çàíèìàòüñÿ ïîëó÷àåòñÿ òîëüêî ïîçäíî âå÷åðîì è òî íå âñåãäà.
- Êàê äàëàñü âàì ðàáîòà íàä îïåðîé "Êàëìû÷êà"?
- ×åñòíî? Ëåãêî äàëàñü. Êîíå÷íî, ïðåîäîëåëè íåêîòîðûå ñëîæíîñòè, îñîáåííî â òåõíè÷åñêîì îáåñïå÷åíèè, íî áûëà ïðîâåäåíà êîëîññàëüíàÿ ðàáîòà, è ñïåêòàêëü ñîñòîÿëñÿ, íåñìîòðÿ íà òî, ÷òî ñ óòðà çàðÿäèë äîæäü, êîòîðûé âíåçàïíî ïåðåñòàë ãäå-òî çà ïîë÷àñà äî íà÷àëà âûñòóïëåíèÿ. Íåïðîñòî ïðèøëîñü àðòèñòàì è âñåì ó÷àñòíèêàì, îíè ïîëó÷èëè íàñòîÿùèé ýìîöèîíàëüíûé ñòðåññ. Íà ïåðâûõ ðåïåòèöèÿõ àðòèñòû íå ìîãëè ñîâëàäàòü ñ ýìîöèÿìè, èì íåîáõîäèìî áûëî âñå ïðî÷óâñòâîâàòü è ïðîïëàêàòüñÿ. Ïîìíèòñÿ, áûë ñëó÷àé. Èäåò ðåïåòèöèÿ, äîëæíà áûëà âñòóïàòü â äåéñòâèå Àííà Î÷êàåâà, íî âñå ïðîèãðàëè, õîð ñïåë, à ïåíèÿ ñîëèñòêè íåò, ÿ èç îðêåñòðà ïîêàçûâàþ, ÷òî íåò âñòóïëåíèÿ. Ìîë, ÷òî ñëó÷èëîñü? Ñëûøó, Àííà ãîâîðèò: "Èçâèíèòå. Äàéòå ïðîïëàêàòüñÿ ñíà÷àëà…". Âèäèìî, êîì â ãîðëå çàñòðÿë, è îíà íå ìîãëà íà÷àòü âîâðåìÿ. Òàêîâà ãåíèàëüíàÿ ìóçûêà Àðêàäèÿ Ìàíäæèåâà, êîòîðàÿ âîçäåéñòâîâàëà íà âñåõ.
Òÿæåëî áûëî âûñòóïàòü íà îòêðûòîì ïðîñòðàíñòâå, òàê êàê çâóê óõîäèë â âîçäóõ, à àïïàðàòóðà - íå íà óðîâíå. Îñíîâíàÿ ÷àñòü ìóçûêè, êîíå÷íî, áûëà ïåðåäàíà, íî âñþ êðàñîòó îïåðíîãî èñïîëíåíèÿ çðèòåëè íå ñìîãëè ïðî÷óâñòâîâàòü. Îáÿçàòåëüíî ýòó îïåðó íàäî ïîâòîðèòü â çàëå. Òîãäà îíà â áîëüøåé ìåðå ïðîçâó÷àëà áû, êàê òåàòðàëèçîâàííàÿ ïîñòàíîâêà.
- Ìåðãåí Ñåðãååâè÷, ãðÿäóùèé þáèëåéíûé êîíöåðò, êàêèì îí áóäåò?
- Óñëîâíî êîíöåðò áóäåò äåëèòüñÿ íà äâà îòäåëåíèÿ.  ïåðâîì áóäåì èãðàòü "Êàðìåí-ñþèòó" Ð. Ùåäðèíà. Ïðîèçâåäåíèå äëÿ ñòðóííûõ è óäàðíûõ èíñòðóìåíòîâ, òàê ÷òî ìû ïðèãëàñèëè àíñàìáëü óäàðíûõ èíñòðóìåíòîâ Âîëãîãðàäñêîãî ñèìôîíè÷åñêîãî îðêåñòðà ïîä óïðàâëåíèåì êîíöåðòìåéñòåðà Ìèõàèëà Æóðà. Òàêæå ïðèñîåäèíèòñÿ è ïîçäðàâèò íàñ êàìåðíûé îðêåñòð Àñòðàõàíñêîé ôèëàðìîíèè.
Âòîðîå îòäåëåíèå áóäåò ëåãêèì ïî íàñòðîåíèþ, êðàñî÷íûì è âåñåëûì. Áóäóò ïîçäðàâëåíèÿ íàøèõ òâîð÷åñêèõ êîëëåêòèâîâ. Ïðèåäóò Þëÿ ßøêóëîâà, Èãîðü Ëàçàðåâ è äðóãèå íàøè èçâåñòíûå àðòèñòû. Ýòî áûë ïåðâûé èõ îðêåñòð, åùå þíûìè îíè âûõîäèëè íà ñöåíó âìåñòå ñ íàìè.
 îáùåì, íàøèõ çðèòåëåé îæèäàþò äâà ÷àñà ïðåêðàñíîé ìóçûêè è âñòðå÷à ñ ëþáèìûìè ñîëèñòàìè.

Ãàëèíà ÕÅÉ×ÈÅÂÀ

 ýòîì ãîäó â Êàëìûêèè, â ÷àñòíîñòè â Ýëèñòå, ïðîøëî íåñêîëüêî áîëüøèõ ñïîðòèâíûõ ñîáûòèé, ê êîòîðûì áûëî ïðèêîâàíî âíèìàíèå æèòåëåé íå òîëüêî íàøåãî ðåãèîíà, íî è ìèðà. Ìèíèñòð ñïîðòà è ìîëîäåæíîé ïîëèòèêè Êàëìûêèè Äîðäæè Íèêîëàåâè÷ Øèêååâ ðàññêàçàë íàì î âïå÷àòëåíèÿõ è îòçûâàõ èíîñòðàííûõ ãîñòåé è î òîì, ÷òî â 2019 ãîäó æäåò íàñ â ýòîé ñôåðå.
- Äîðäæè Íèêîëàåâè÷, 2018 ãîä áûë íàñûùåí áîëüøèìè ñïîðòèâíûìè ìåðîïðèÿòèÿìè â íàøåé ðåñïóáëèêå: ñíà÷àëà ìû ïðîâåëè ÷åìïèîíàò Ðîññèè ïî áîêñó ñðåäè ñòóäåíòîâ, çàòåì îðãàíèçîâàëè ìèðîâîé. Êàêèå îòçûâû áûëè ó íàøèõ èíîñòðàííûõ ãîñòåé?
- ×åìïèîíàò ìèðà ïî áîêñó ñðåäè ñòóäåíòîâ - äîñòàòî÷íî áîëüøîé ñïîðòèâíûé ôîðóì. Ñòóäåí÷åñêèé ñïîðò - íà÷èíàþùàÿñÿ òðàäèöèÿ â íàøåé ñòðàíå. Ðàíüøå ñòóäåíòû ó÷àñòâîâàëè â îòäåëüíûõ ñîðåâíîâàíèÿõ, è áîëüøîå âíèìàíèå ýòîìó íå ïðèäàâàëîñü. À â ìèðå - äà, åñòü ìíîãî ðåáÿò, êîòîðûå âî âçðîñëûå ñáîðíûå ïîïàäàþò ÷åðåç ñòóäåí÷åñêèé ñïîðò.
Ýòî ñîáûòèå áûëî äîñòàòî÷íî ìàñøòàáíûì è ïðè ýòîì íå ñòîëü ÷àñòî ïðîâîäèìûì â Ðîññèè, ïîòîìó ÷òî ìíîãèå ìåæäóíàðîäíûå Ôåäåðàöèè, íàïðèìåð, áèàòëîíà è äðóãèõ âèäîâ ñïîðòà, ïåðåìåñòèëè ñâîè ñîðåâíîâàíèÿ â äðóãèå ñòðàíû. À âîò ÷åìïèîíàò ìèðà ïî áîêñó ñðåäè ñòóäåíòîâ ê ïîëèòèêå îòíîøåíèÿ íå èìåë, è íàì äàëè âîçìîæíîñòü ñïîêîéíî åãî ïðîâåñòè. È åñëè ñóäèòü îá îòçûâàõ, òî, ìîæíî ñêàçàòü, ìû ñ ýòîé çàäà÷åé ñïðàâèëèñü îòëè÷íî. Ãîñòåé ìîæíî ðàçäåëèòü íà äâå êàòåãîðèè: òå, êòî áûë âîâëå÷åí â îðãàíèçàöèþ ñîðåâíîâàíèÿ (ñóäüè, ôóíêöèîíåðû, ïðåäñòàâèòåëè ìåæäóíàðîäíûõ îðãàíèçàöèé) è ó÷àñòíèêè (ñïîðòñìåíû è òðåíåðû). Îíè äåëèëèñü òîëüêî õîðîøèìè îòçûâàìè. Ó÷àñòíèêè îñòàëèñü äîâîëüíû ôîðìàòîì ïðîâåäåíèÿ ÷åìïèîíàòà, óñëîâèÿìè ïðîæèâàíèÿ è ó÷ðåæäåíèåì, ãäå ïðîõîäèëî äåéñòâî.
- Òî åñòü íèêàêèõ íåãàòèâíûõ ìîìåíòîâ âî âðåìÿ âñåãî ÷åìïèîíàòà íå áûëî?
- Àáñîëþòíî íåò. Êîíå÷íî, ìû ïåðåæèâàëè. Íå ñïàëè íî÷àìè, äåæóðèëè ðåáÿòà-âîëîíòåðû, ïðåäñòàâèòåëè íàøåãî ìèíèñòåðñòâà, áûëè çàêðåïëåíû ëþäè èç îðãàíîâ èñïîëíèòåëüíîé âëàñòè. Êîíå÷íî, â ïåðâóþ î÷åðåäü, îãðîìíàÿ ðàáîòà è îòâåòñòâåííîñòü ëåãëà íà ïëå÷è âîëîíòåðîâ, ïîòîìó ÷òî îíè ïåðâûìè âñòðå÷àëè ãîñòåé, ïðàêòè÷åñêè êðóãëûå ñóòêè íàõîäèëèñü ñ íèìè ðÿäîì. Îò òîãî, íàñêîëüêî îíè ýôôåêòèâíû è äðóæåëþáíû, òàêèì è áóäåò âîñïðèÿòèå ðåñïóáëèêè.
Êîíå÷íî, íå îáîøëîñü áåç ðàçî÷àðîâàíèÿ â ñïîðòèâíûõ ðåçóëüòàòàõ: âñåãäà êòî-òî ïðîèãðûâàåò, à êòî-òî ïîáåæäàåò. Çäåñü áûëè è ïåðåæèâàíèÿ, è ñë¸çû, è íåðâû, íî ïðè ýòîì, âñå, ÷òî êàñàåòñÿ îðãàíèçàöèè, ïîëó÷èëî ñàìóþ âûñîêóþ îöåíêó.
- Îãðîìíàÿ ðàáîòà âîçëàãàëàñü íà âîëîíòåðîâ: è êóëüòóðíàÿ ÷àñòü ïðîãðàììû, è îðãàíèçàöèîííûå ìîìåíòû. ×òî ïîëó÷èëè ðåáÿòà, ïîìèìî îïûòà îáùåíèÿ ñ èíîñòðàííûìè ñòóäåíòàìè?
- Åñëè ìû ãîâîðèì î âîëîíòåðñêîé äåÿòåëüíîñòè, òî ýòî, â ïåðâóþ î÷åðåäü, äîáðîâîëü÷åñòâî: òî, ÷òî èäåò îò äóøè.  îñíîâíîì, ðàáîòàëè òå ðåáÿòà, ó êîãî áûë æèâîé, íåïîääåëüíûé èíòåðåñ ê òàêîìó ñîáûòèþ. Ó íàñ ýòà ïðàêòèêà ñ êàæäûì ãîäîì íàáèðàåò îáîðîòû. Âñå ðåáÿòà ïîëó÷èëè Áëàãîäàðíîñòè îò ðåãèîíàëüíîãî ìèíèñòåðñòâà è ñâîèõ ó÷åáíûõ çàâåäåíèé. Êðîìå òîãî, îêîëî 50 âîëîíòåðîâ ïîëó÷èëè ïî÷åòíûå ãðàìîòû FISU.
- ×òî äàþò íàøåé ðåñïóáëèêå è ðåãèîíàëüíîìó ìèíèñòåðñòâó ðåçóëüòàòû êàëìûöêèõ ñïîðòñìåíîâ â ìàñøòàáíûõ ñîðåâíîâàíèÿõ?
- Âî-ïåðâûõ, ýòî òî, ðàäè ÷åãî ìû è ðàáîòàåì. Ñåé÷àñ ìèíèñòåðñòâî ðàáîòàåò â ðàìêàõ êîíöåïöèè ïîäãîòîâêè ñïîðòèâíîãî ðåçåðâà. Çäåñü ïðåäïîëàãàåòñÿ, ÷òî ìû ðàáîòàåì íà ðåçóëüòàò - äëÿ íàñ ýòî ïåðâîî÷åðåäíàÿ çàäà÷à. Åñëè ãîâîðèòü î ðåéòèíãàõ è áàëëàõ, òî è çäåñü, íåñîìíåííî, áîëüøîé ïëþñ: ó íàñ åñòü ìåòîäèêè ðàñ÷åòà, áëàãîäàðÿ, óñëîâíî ãîâîðÿ, êîëè÷åñòâó "ñáîðíèêîâ" è ñïîðòñìåíîâ, êîòîðûå äîñòèãàþò âûñîêèõ ñïîðòèâíûõ ðåçóëüòàòîâ, åñòü ðàñ÷åòû, êîòîðûå âëèÿþò íà íà÷èñëåíèå ñóáñèäèé äëÿ ïîääåðæêè ñïîðòèâíîãî ðåçåðâà.  òåêóùåì ãîäó îíà ó íàñ ìàêñèìàëüíàÿ - 19 ìëí ðóáëåé. Íî ïðè ýòîì ìåòîäèêà íåìíîãî ïîìåíÿëàñü: ñåé÷àñ áîëåå îæåñòî÷èëàñü, ïîýòîìó íàäî ðàáîòàòü àêòèâíåå.
- Íàøå ìèíèñòåðñòâî âåäåò ñòàòèñòèêó ñïîðòñìåíîâ, âîøåäøèõ â ñáîðíóþ êîìàíäó ñòðàíû ïî ðàçíûì âèäàì ñïîðòà?
- Äà, êîíå÷íî. Íî ïîêà åùå î íèõ ðàíî ãîâîðèòü, òàê êàê ãîä íå çàêîí÷èëñÿ, è ñîðåâíîâàíèÿ ïðîäîëæàþòñÿ.
- Â ýòîì ãîäó ó íàñ òàêæå ïðîøëî åùå îäíî íå ìåíåå ÿðêîå ìåðîïðèÿòèå - ïåðâåíñòâî Ðîññèè ïî ãðåêî-ðèìñêîé áîðüáå. Îòçûâû òàêæå áûëè òîëüêî ïîëîæèòåëüíûìè. Â áóäóùåì, 2019 ãîäó ïëàíèðóþòñÿ ëè ïîäîáíûå ñîáûòèÿ?
-  ñëåäóþùåì ãîäó ó íàñ áóäåò ìíîãî ïðîåêòîâ, ñâÿçàííûõ ñ ñîçäàíèåì óñëîâèé äëÿ çàíÿòèé ñïîðòîì. Ìû ïëàíèðóåì ñòðîèòåëüñòâî îêîëî 6-òè ñïîðòèâíûõ ïëîùàäîê â ðàéîíàõ ðåñïóáëèêè ñ êîìïëåêñîì òóðíèêîâ è òðåíàæåðîâ, íà êîòîðûõ îäíîâðåìåííî ñìîæåò çàíèìàòüñÿ áîëüøîå êîëè÷åñòâî ëþäåé. Áóäåò ïîñòðîåíî ôóòáîëüíîå ïîëå â Öåëèííîì ðàéîíå. Ýòî áëèæàéøèé ê ñòîëèöå íàøåé ðåñïóáëèêè ðàéîí ñ íàèáîëüøåé êîíöåíòðàöèåé íàñåëåíèÿ, íî, ê ñîæàëåíèþ, òàì íå áûëî ïîëíîðàçìåðíîãî ïîëÿ, à öåëèíåíöû - ýòî "ôóòáîëüíûå" ëþäè. Ïîñëåäíèé ðåçóëüòàò, Êóáîê Ãëàâû ÐÊ, ãîâîðèò ñàì çà ñåáÿ. Òàêæå ó íàñ áóäåò ïîñòðîåíî åùå äâà îáúåêòà íà òåððèòîðèè Ýëèñòû: ôèçêóëüòóðíî-îçäîðîâèòåëüíûé êîìïëåêñ ñêðûòîãî òèïà, êîòîðûé âêëþ÷àåò äâå óíèâåðñàëüíûå ïëîùàäêè, íà îäíîé èç íèõ ìîæíî èãðàòü â ôóòáîë, à íà äðóãîé - çàëèâàòü ëåä äëÿ õîêêåÿ. Ïëþñ òàì áóäóò áåãîâûå äîðîæêè íà 200 è 60 ìåòðîâ, êîìïëåêñ äëÿ çàíÿòèé âîðêàóòîì, ñèëîâûå òðåíàæåðû è åùå îäíà óíèâåðñàëüíàÿ ïëîùàäêà äëÿ âîëåéáîëà, áàñêåòáîëà è áîëüøîãî òåííèñà. Òî åñòü ýòî áóäåò, äåéñòâèòåëüíî, êîìïëåêñ, â êîòîðîì ïðåäóñìîòðåíû òðèáóíû, ðàçäåâàëêè è ò.ä.
Âòîðîé îáúåêò - ïîëíîðàçìåðíîå ïîëå ñ áåãîâûìè äîðîæêàìè. Âïåðâûå ó íàñ â ðåñïóáëèêå ïîÿâÿòñÿ ñòàíäàðòíûå ëåãêîàòëåòè÷åñêèå äîðîæêè äëèíîé 400 ìåòðîâ.
- Âñå ñìîãóò çàíèìàòüñÿ â êîìïëåêñàõ?
- Âûñòðàèâàòü ðàáîòó êîìïëåêñà áóäåò ñîáñòâåííèê: ëèáî îí áóäåò ïðèíàäëåæàòü àäìèíèñòðàöèè ãîðîäà, ëèáî ýòî ñòàíåò íàøèì ó÷ðåæäåíèåì. Âñå ðàâíî, îíî äîëæíî áûòü îáùåäîñòóïíûì. Ìû ñòàâèì òàêóþ çàäà÷ó, ÷òîáû ìàêñèìàëüíîå êîëè÷åñòâî ëþäåé èìåëî âîçìîæíîñòü çàíèìàòüñÿ ñïîðòîì.
- Â íåäàâíåì èíòåðâüþ Ãëàâà Êàëìûêèè ñêàçàë, ÷òî â ñëåäóþùåì ãîäó èç ôåäåðàëüíîãî áþäæåòà áóäóò âûäåëåíû ñåðüåçíûå ñðåäñòâà íà ñòðîèòåëüñòâî ñïîðòèâíûõ îáúåêòîâ è îáîðóäîâàíèÿ.
-  öåëîì, â áóäóùåì ãîäó èç ôåäåðàëüíîãî áþäæåòà áóäåò íàïðàâëåíî ÷óòü áîëåå 190 ìëí ðóáëåé íà ïðîåêòû Ìèíñïîðòà ÐÔ. Íàì âûäåëÿò ñðåäñòâà íà ñòðîèòåëüñòâî Ëåäîâîãî äâîðöà â ðàìêàõ ãîñóäàðñòâåííî-÷àñòíîãî ïàðòíåðñòâà. Êðîìå òîãî, 9 ìëí ðóáëåé - íà îáóñòðîéñòâî ôóòáîëüíîãî ïîëÿ â Öåëèííîì ðàéîíå è îêîëî 9 ìëí ðóáëåé - íà ïðèîáðåòåíèå îáîðóäîâàíèÿ äëÿ ñïîðòèâíûõ øêîë.
- Èç ïîñëåäíåãî èíòåðâüþ Àëåêñåÿ Îðëîâà ñòàëî èçâåñòíî, ÷òî îí óæå âèäåë ïðîåêò ñòðîèòåëüñòâà Ëåäîâîãî äâîðöà. Ðàññêàæèòå ïîäðîáíåå.
- Ïðàâèëüíåå åãî áóäåò íàçûâàòü òðåíèðîâî÷íûì ëüäîì, ïîòîìó ÷òî çäàíèå ïîäõîäèò ïî ðàçìåðàì äëÿ ïðîâåäåíèÿ ñîðåâíîâàíèé, íî ïðè ýòîì êîëè÷åñòâî òðèáóí îãðàíè÷åíî: çäåñü íå íóæíà áûëà ïÿòèòûñÿ÷íàÿ àðåíà èëè äàæå òûñÿ÷à ìåñò. Ìû ïîíèìàëè, ÷òî íàì äëÿ íà÷àëüíîãî óðîâíÿ äîñòàòî÷íî òðèáóíû ïðèìåðíî â 200 ìåñò, íî ïëîùàäêà áóäåò ñòàíäàðòíîé. Îíà óòâåðæäåíà Ôåäåðàöèåé õîêêåÿ Ðîññèè: 30x60. Ïîìèìî ñàìîãî ëüäà è òðèáóí, ïëàíèðóåòñÿ ðÿä äðóãèõ ïîìåùåíèé, êîòîðûå ñäåëàþò íàø ñïîðòèâíûé îáúåêò áîëåå êîìôîðòíûì è èíòåðåñíûì. Ýòî áóäóò òðåíèðîâî÷íûé è òðåíàæåðíûé çàëû, ïîìåùåíèå äëÿ õîðåîãðàôèè, êàôå, áóôåòû è ò.ä. Åñëè ãîâîðèòü î ãðàôèêå ñòðîèòåëüñòâà, òî îí äîñòàòî÷íî ïëîòíûé. Íàì óæå ñåé÷àñ íåîáõîäèìî ïðîâåñòè áîëüøóþ ðàáîòó ïî òåõíè÷åñêèì ïðèñîåäèíåíèÿì. Ñëåäóþùèì ýòàïîì ìû äîëæíû ïîäïèñàòü Ñîãëàøåíèå î ãîñóäàðñòâåííî-÷àñòíîì ïàðòíåðñòâå, à ðàáîòû íà÷íóòñÿ óæå â 1-ì êâàðòàëå 2019 ãîäà.
- ×òî êàñàåòñÿ ñïîðòà, âñå áîëåå èëè ìåíåå ïîíÿòíî: åñòü ðåçóëüòàòû, è ìû èõ âèäèì. À ìîëîä¸æíàÿ ïîëèòèêà â ýòîì ãîäó ÷åì îòëè÷èëàñü?
-  ýòîì ãîäó àâòîðû íåñêîëüêèõ ïðîåêòîâ èç Êàëìûêèè ïîáåäèëè â ðàìêàõ ôîðóìíîé êàìïàíèè: Íàòàëüÿ Àêêàé, Òåíãð Çàõàðîâ, êëóá ìîëîäûõ ñåìåé "Íèèëâð". Îäíîé èç ãëàâíûõ ïîáåä ìîæíî ñ÷èòàòü íàø âûèãðûø â îòáîðå ïðîåêòîâ ïî äîáðîâîëü÷åñêîé äåÿòåëüíîñòè. Ìû âûèãðàëè 2 ìëí ðóáëåé íà ðàçâèòèå âîëîíòåðñêîé äåÿòåëüíîñòè. Ñîâñåì ñêîðî ó íàñ ñîñòîèòñÿ ôèíàëüíûé ñåìèíàð â ðàìêàõ Ðîñìîëîäåæè, ãäå ìû áóäåì îáñóæäàòü ðåàëèçàöèþ ýòîãî ãðàíòà.  ýòîì ãîäó ìû ðåàëèçîâàëè èíòåðåñíûé ïðîåêò "Ìàÿêè äðóæáû. Âîëãà - ðåêà êîîïåðàöèè".
- Ñïàñèáî è óäà÷è âàì!

Äàíà ÄÀÍÈËÎÂÀ

"Ìíå ïðèíàäëåæèò æèëîé äîì, ïðàâî ñîáñòâåííîñòè îôîðìëåíî, êàê ïîëîæåíî. Â ïðîøëîì ãîäó âîçâåë ê äîìó ïðèñòðîéêó. Êàê çàðåãèñòðèðîâàòü ïðàâî íà íîâóþ ïëîùàäü äîìà?"
Íèêîëàé Äîðäæèåâ
ñ.Òðîèöêîå
Íà âîïðîñ ÷èòàòåëÿ îòâå÷àåò ðóêîâîäèòåëü Óïðàâëåíèÿ Ðîñðååñòðà ïî Ðåñïóáëèêå Êàëìûêèÿ Äîëüãàí ÁÓÂÀÒÈÍÎÂ.
- Âîçâåäåíèå âàìè ïðèñòðîéêè ÿâëÿåòñÿ ðåêîíñòðóêöèåé æèëîãî äîìà. Ñîãëàñíî òðåáîâàíèÿì çàêîíà, ðåêîíñòðóêöèÿ îáúåêòà íåäâèæèìîñòè îñóùåñòâëÿåòñÿ íà îñíîâàíèè ðàçðåøåíèÿ íà ñòðîèòåëüñòâî.
×òîáû çàðåãèñòðèðîâàòü èçìåíåíèå ïëîùàäè æèëîãî äîìà â Åäèíîì ãîñóäàðñòâåííîì ðååñòðå íåäâèæèìîñòè, íåîáõîäèìî îáðàòèòüñÿ ê êàäàñòðîâîìó èíæåíåðó çà èçãîòîâëåíèåì òåõíè÷åñêîãî ïëàíà íà ðåêîíñòðóèðîâàííûé îáúåêò, â ñîñòàâ êîòîðîãî äîëæíî áûòü âêëþ÷åíî ðàçðåøåíèå íà ñòðîèòåëüñòâî. Ñ äàííûì òåõíè÷åñêèì ïëàíîì íåîáõîäèìî çàòåì îáðàòèòüñÿ â Óïðàâëåíèå Ðîñðååñòðà ïî Ðåñïóáëèêå Êàëìûêèÿ.
Åñëè ðàçðåøåíèå íà ñòðîèòåëüñòâî âàìè íå áûëî ïîëó÷åíî, òî, ê ñîæàëåíèþ, çà óçàêîíåíèåì ñàìîâîëüíî âîçâåäåííîé ïðèñòðîéêè ïðèäåòñÿ îáðàùàòüñÿ â ñóä.
Áàòà ÁÎÂÀÅÂ