Òààñãäñí íààääûã õ³ë³â
Êåëí-óëñèí äðàìàòè÷åñê òåàòð ýí šèë³ òåàòðàëüí ñåçîíàí îëí õ³ë³º³÷íðò³í òààñãäñí íààääàð ýêëâ. Òåðíü Áàñœãà Áààòðèí "Î,×¢¢÷³,×¢¢÷³" ãèäã íààäí. Ýí íààäí òåàòðèí ò¢ð¢í šèëì¢ä³ñ àâí ò³³ç äååð ò³âãäš éîâíà. Îíüäèí ³ìòí³ îíüã îëšàõ íààäûã 2011 šèëä ðåæèññåð Áîðèñ Ìàíäæèåâ áîëí áè÷³÷ Âåðà Øóãðàåâà øèíð¢ëš, öàãèí íåêâðèã äàõóëš ò³âñí áèë³. Òèèã³ä íààäí îëí šèëèí òóðøàðò ³ìòí³ îíüã àâëš éîâíà. Êåñã ôåñòèâàëüä ¢ç¢ëãäë³. Êåëí-óëñèí äðàìàòóðãèéèí éîñòà ç´´ðíü áîëã÷ íààäí óðäê êåâ³ðí ³ìòí³ îíüã ýçëš³õèíü ñåçîíà ýêëö ìåä¢ëâ.
Ñîéëûí šèðºëä éîñòà èê éîâäë áîëñí "ß - Áóääà" íààäûã ÷èãí õ³ë³º³÷íð ä³êí³ñ òààñš õ³ë³š³í³. Òåð ìåò Øåêñïèðèí ïüåñàð Ïàâåë Ïðîíèí ò³âñí "Êîìåäèÿ îøèáîê" ãèäã íààäí ÷èãí õ³ë³º³÷íðèã øîãòà áîëí ñåðãìšò³ ¢¢ëäâð³ðí, àðòèñòíðèí áèëãò³ íààäàð ñîíüìñóëíà.
Îëíä òóñòà ò´ñâ
Äðàìèí áîëí øîã íààäíà Îðñ ðåñïóáëèêàíñê òåàòðò øèí ñåçîíä Â. Èâàíîâ-Òàãàíñêèé ò³âñí "Ïî÷åì áèâåíü ìàìîíòà" ãèäã íààäí íîÿáðèí 9,10-ä ¢ç¢ëãäâ. Ñåçîí áîëõëà íîÿáðèí 2-ò "Ïðîäàâåö äîæäÿ" ãèäã íààäàð ýêëë³. Îëí õ³ë³º³÷íð íîÿáðèí 3-ä "Ïîùå÷èíà" ãèäã øèí íààä õ³ë³â.
Ñåíòÿáðü ñàðàñ àâí ýêë³ä ýí òåàòð ñîöèàëüí-ñîéëûí ò´ñâèã ê¢ö³š³í³. Òåðíü ñîéëûã õàäºëëºíà Ìîñêîâñê ñàœãèí ñîöèàëüí òîãòóðòà á³³äë òåòêëºí³ êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí êåìš³íä êåãäš³í³. ²ð³ñ³í ñîéëûí ìèíèñòåðñòâèí ä´œã³ð ò´ñâ ê¢ö³ãäš³í³. Ñîöèàëüí õàëõàð áຠòåòêâðò³ ³ìòíä ñîéëûí ïðîãðàìì ¢ç¢ëõ, ñîéëûí ç´´ðë³ èíòåðíàòí ó÷ðåæäåíüä ´í÷í ê´ãøäèí ãåðò á³³õ ³ìòèã òàíüëäóëõ, òåäíä ê¢ð÷, ñîéëûí áîëí ê´ãšìèí àñõä á¢ðä³õ³ð á³³í³.
Ñîöèàëüí-ñîéëûí ò´ñâ "Šèâð" ãèäã íåð 碢í³. Ò´ñâèí ò¢ð¢í šèëä ðåæèññåð Àðòóð Êî÷àíÿíà ø¢ëãë³íä íåð³äñí ïðîãðàìì ê¢ö³ãäõìí. Òåð¢í³ éîâóäò Äååä ßøêóëèí ñàíàòîðí øêîëä, Ñàðïàí êîððåêöèîíí øêîë-èíòåðíàòä, ßøêóëèí øêîë-èíòåðíàòä õàðºëòñ á¢ðä³õ³ð çóðàëšàíà. Ò´ñâèã ê¢ö³ëºí³ éîâóäò íàíü ÷èãí êåñã êåðã-¢¢ëäâð áîëõìí. Ýí òóñò ñîöèàëüí ò´ñâèã ê¢ö³º³ä, òåàòðèí êîëëåêòèâ îëíä òóñòà êåðã êåš³õíü ñîíüí ãèõ êåðãò³.
Ìîðäâàä íààä ò³ââ
Àðòèñò áîëí ðåæèññåð Àëåêñåé Ñàðàíãîâ òàëäàí òåàòðò íààä ò³ââ. Ìîðäîâèí Êåëí-óëñèí äðàìàòè÷åñê òåàòð áຠíàñòà ðåæèññåðèã íààä ò³âòõ³ ãèñí ¢ðâð êåë³. Àëåêñåé Ñàðàíãîâ ýí òåàòðò ê´ãšìèí òóóëü áåëäš ò³ââ. "Êóðìàé" ãèäã íåðò³ äðàìàòóðã Âàëåíòèíà Ìèøàíèí³ áè÷ñí ïüåñàð íààäí áåëäš ò³âãäâ.
Íààäíä èê çóóäàí òåàòðèí áàº÷óä îðëöšàíà. Áຠíàñòà çóðà÷-äèçàéíåð Òàòüÿíà Þðàñîâà íààäíà êååð¢ëèã áåëäâ. Áèëãò³ çóðà÷ Ñû÷êîâèí íåðò³ Ñàðàíñê ó÷èëèù, êåëí-óëñèí ñîéëûí Ñàðàíñê èíñòèòóò ò´ãñ³ñìí. ßêóòñê ê´ãšìèí òåàòðò çóðà÷ Ò. Þðàñîâà êåñã íààä áåëäëºíä îðëöš, äàìøëò àâñí áèë³. Íààäíà ê´ãšìèã ìîðäâàí ôîëüêëîðí äóóíà ýðäì÷íð Àíäðåé Ðîìàøêèí, Àíäðåé Êóçíåöîâ, Àëåêñàíäð Ó÷åâàòêèí áè÷ñìí. Äðàìàòè÷åñê àðòèñòíðëà õàìäàí ýäí íààäíä îðëöšàíà.
"Êóðìàé" íààäí - Àëåêñåé Ñàðàíãîâèí ðåæèññåð áîëš ò³âš³õ òàâäã÷ íààäí áîëšàíà. Áຠíàñòà ðåæèññåðèí õààëºíü öàºàí áîëòõà!
Ôîðóìä îðëöâ
Õàëüìã Òàœº÷èí à÷òà àðòèñòê Âàëåíòèíà Íèìÿåâà "Êóëüòóðíîå íàñëåäèå Ñåâåðíîãî Êàâêàçà, êàê ðåñóðñ ìåæíàöèîíàëüíîãî ñîãëàñèÿ" ãèäã íåð³äëºò³ IV íàðò-äåëê³í íîìèí ôîðóìä îðëöâ. Šèë áîëºí áîëäã ýí ôîðóìä íîìèí, ñóðºóëü-ýðäìèí, ñîöèàëüí-ñîéëûí õàëõèí, òóðèçìèí ó÷ðåæäåíüñèí ýë÷íð îðëöíà. Éîñíà áîëí çàêà ºàðºäã îðãàíìóäûí ýë÷íð, îëíà îðãàíèçàöñèí áîëí íàíü ÷èãí íåãäëòñèí ýë÷íð ôîðóìä ñîéëûí ç´´ðèã óëñèí èíüãëëòèí, íè-íåãí á³³ëºí³ ò´ë³ ÿºš îëçëõèí òóñêàð ꢢíäâð êåí³.
"Âå÷íî àêòóàëüíàÿ êëàññèêà" â êóëüòóðíîì ïðîñòðàíñòâå Ðîññèè" ãèäã ò´ð³ð áîëñí "ò´ãðã øèð³í" ñ¢¢ðò Âàëåíòèíà Àíàòîëüåâíà õàëüìã äðàìàòóðã Áàñœãà Áààòðèí ¢¢ä³ã÷ ç´´ðèí òóñê èëäêë êåâ. Êåëí-óëñèí òåàòð íåðèíü 碢š³õ áè÷³÷èí ¢¢ëäâðíü õàëüìã äðàìàòóðãèéèí äåëãðëòä ÿìàðàí èê íèë÷³í ê¢ðãš³õèí òóñêàð èëäêëä òîäðõàºàð êåëãäâ.

ÆÈЪËÈÍ Êåðìí

 Êàëìûêèè äîâîëüíî ìíîãî ñïîðòèâíûõ ìåðîïðèÿòèé, ïîñâÿùåííûõ èìåíàì èçâåñòíûõ ëþäåé ðåñïóáëèêè, êàê ïðàâèëî, äåÿòåëÿì ñïîðòà èëè ëè÷íîñòÿì çà îñîáûå çàñëóãè ïåðåä ðåñïóáëèêîé.
 âîñêðåñåíüå âî Äâîðöå ñïîðòà èì. Áàäìû Àíàòîëüåâè÷à Ãîðîäîâàåâà â ï. Àðòåçèàí ×åðíîçåìåëüñêîãî ðàéîíà ñîñòîÿëñÿ Âòîðîé òóðíèð ïî ãðåêî-ðèìñêîé áîðüáå íà ïðèçû áðàòüåâ Ãîðîäîâàåâûõ. Èç òðåõ áðàòüåâ äâîå óøëè èç æèçíè: Àëåêñàíäð - âîèí-àôãàíåö, íàãðàæäåííûé ìåäàëüþ "Çà îòâàãó", è ïðåäïðèíèìàòåëü Áàäìà, õàðàêòåðèçîâàâøèéñÿ, êàê õàðèçìàòè÷íàÿ ëè÷íîñòü è ïàòðèîò ðîäíîãî ïîñåëêà. Ñðåäíèé áðàò Þðèé ïîñòðîèë âåëèêîëåïíûé ÔÎÊ (ôèçêóëüòóðíî-îçäîðîâèòåëüíûé êîìïëåêñ), â êîòîðîì þíûå àðòåçèàíöû çàíèìàþòñÿ ñïîðòîì, à îñîáûé ïðèîðèòåò èìååò ãðåêî-ðèìñêàÿ áîðüáà. Òðåíåðîì ðàáîòàåò åãî ñûí - Áàäìà, ìàñòåð ñïîðòà, è, íåñìîòðÿ íà ìîëîäîñòü, îí ïîêàçûâàåò õîðîøèå ðåçóëüòàòû.
Âîò è íà ýòîò ðàç òóðíèð íà ïðèçû áðàòüåâ Ãîðîäîâàåâûõ ñîáðàë 150 þíûõ àòëåòîâ ñî ìíîãèõ ðàéîíîâ ðåñïóáëèêè è Ýëèñòû. Îðãàíèçàòîð ñîðåâíîâàíèé - ìèíèñòåðñòâî ñïîðòà è ìîëîäåæíîé ïîëèòèêè ÐÊ, Ôåäåðàöèÿ ñïîðòèâíîé áîðüáû ðåñïóáëèêè.
Îòêðûë ñîñòÿçàíèÿ Þðèé Ãîðîäîâàåâ, è îí ïðåäîñòàâèë ñëîâî çàìåñòèòåëüþ Ïðåäñåäàòåëÿ ïðàâèòåëüñòâà ÐÊ Áîîâà Áàäìàåâó, êîòîðûé ïî ïîðó÷åíèþ Ãëàâû ÐÊ À.Ì. Îðëîâà ïîçäðàâèë ñïîðòñìåíîâ, çðèòåëåé ñ íà÷àëîì òóðíèðà è ïîæåëàë äîñòîéíîãî âûñòóïëåíèÿ þíûì àòëåòàì. Òàêæå Áîâà Âàñèëüåâè÷ îòìåòèë ñèëüíûå áîðöîâñêèå òðàäèöèè àðòåçèàíöåâ è âñåãî ×åðíîçåìåëüñêîãî ðàéîíà çà èõ âêëàä â ñïîðòèâíóþ êîïèëêó ðåñïóáëèêè.
Íà òóðíèðå âûñòóïèë çàìåñòèòåëü ìèíèñòðà ñïîðòà Ñ.Þ. Î÷èðîâ, êîòîðûé äîáàâèë, ÷òî çäåøíåå ñïîðòèâíîå ñîîðóæåíèå ðàññìàòðèâàåòñÿ êàê ó÷ðåæäåíèå ïî öåëåíàïðàâëåííîé ïîäãîòîâêå àòëåòîâ, íàöåëåííûõ íà âûñîêèå äîñòèæåíèÿ.
Çàòåì ïîñëå íåáîëüøîãî êîíöåðòà íà÷àëèñü áîðöîâñêèå ñõâàòêè, è ñðàçó îæèë âåñü ñïîðòçàë, ðàçäàëèñü ïðèâû÷íûå çâóêè: êðèêè â ïîääåðæêó áîðöîâ, ïîäñêàçêè òðåíåðîâ, êîìàíäû ñóäüè-èíôîðìàòîðà ïî ãðîìêîé ñâÿçè, è âñ¸ ýòî ñëèëîñü â åäèíóþ àòìîñôåðó ñïîðòèâíîãî ïðàçäíèêà.
 òå÷åíèå ïÿòè ÷àñîâ íà äâóõ êîâðàõ êèïåëè íåøóòî÷íûå ñòðàñòè, íåñìîòðÿ íà òî, ÷òî áîðîëèñü äåòè, à çà ñàìûìè ìàëåíüêèìè íåëüçÿ áûëî ñìîòðåòü áåç ñìåõà. Äëÿ íèõ âûñòóïëåíèå áûëî, ñêîðåå, êàê çàáàâà, îíè îòíîñèëèñü ê ñõâàòêàì, êàê ê èãðå, íî ïðè ýòîì íå çàáûâàëè ïðîâîäèòü ïðèåìû, ïðûãàòü îò ðàäîñòè ïîñëå ïîáåäû èëè ïëàêàòü îò ïîðàæåíèÿ, ïðèæàâøèñü ê ìàìå. Ïî÷åìó-òî íà ñîðåâíîâàíèÿ äåòåé âîäÿò ìàìû. Èõ áûëî áîëüøå, ÷åì îòöîâ. Õîðîøóþ êîìàíäó ïðèâåç îïûòíûé òðåíåð Àíàòîëèé Ëèäæèåâ (àêàäåìèÿ áîðüáû, ã.Ýëèñòà), Ïþðâÿ Êåêååâ - èç ×èëãèðà, öåëèíåíöû ïðèâåçëè íîâè÷êîâ, ÷òîáû "îáêàòàòü" èõ â ñõâàòêàõ ñ ñèëüíûìè ñîïåðíèêàìè.
"Ãäå åùå íàáðàòüñÿ îïûòà, êàê íå íà âûåçäå," - ñêàçàë òðåíåð Áààòð Ëèäæèåâ.
Îðãàíèçàòîð òóðíèðà è îñíîâíîé ñïîíñîð Þðèé Ãîðîäîâàåâ ó÷ðåäèë äëÿ ïîáåäèòåëåé è ïðèçåðîâ êàæäîé âåñîâîé êàòåãîðèè ïðèçû: êóáêè, ìåäàëè, ãðàìîòû è äåíåæíûå ïðåìèè. ×åìïèîíû ïîëó÷èëè â ïîäàðîê âåëîñèïåäû. Ñóïåðïðèç, ìîòîöèêë, ó÷ðåäèë Øàìèëü Äæàìèëîâ, íà÷àëüíèê äåïî ÐÆÄ.
Åùå çàäîëãî äî ñîðåâíîâàíèé ìàëü÷èøêè ïîäõîäèëè ê âåëîñèïåäàì, òðîãàëè èõ è, êîíå÷íî, êàæäûé ìå÷òàë âûèãðàòü "æåëåçíîãî êîíÿ".
 Àðòåçèàíå ê áîðüáå îòíîñÿòñÿ òðåïåòíî, è ìîëîäîé òðåíåð Áàäìà Ãîðîäîâàåâ ãîòîâèò íåïëîõóþ êîìàíäó, êîòîðàÿ ìîæåò ñîïåðíè÷àòü ñ ëó÷øèìè è ñòàðåéøèìè øêîëàìè "êëàññèêîâ" Êàëìûêèè. È îäíî èç ñëàãàåìûõ óñïåõà - íàëè÷èå ïðåêðàñíîãî ñïîðòèâíîãî çàëà, êîòîðûé ïîñòðîèë íà ñâîè ñðåäñòâà åãî îòåö, ïðåäïðèíèìàòåëü Þðèé Ãîðîäîâàåâ, ãîðÿ÷èé ïàòðèîò ñâîåãî ðîäíîãî êðàÿ, ëþáèòåëü è öåíèòåëü ãðåêî-ðèìñêîé áîðüáû.
È íà ýòîò ðàç èç 12 âåñîâûõ êàòåãîðèé è âîçðàñòíûõ ãðóïï àðòåçèàíöû âûðâàëè 3 ïåðâûõ ìåñòà è 4 âòîðûõ, øåñòåðî çàíÿëè òðåòüè ìåñòà. Ïîíÿòíî, ÷òî ó÷àñòíèêîâ õîçÿåâà òóðíèðà âûñòàâèëè áîëüøå âñåõ. Ïî 4 ÷åìïèîíà - ó ïðåäñòàâèòåëåé àêàäåìèè ñïîðòèâíîé áîðüáû (ã.Ýëèñòà) è ã.Ëàãàíè.
Íàáëþäàÿ çà ñõâàòêàìè þíûõ áîðöîâ, ÿ åùå ðàç óáåæäàëñÿ, ÷òî ó íàñ ðàñòåò õîðîøàÿ è ïåðñïåêòèâíàÿ ñìåíà, çíàòîêè äàííîãî âèäà ñïîðòà, ñïåöèàëèñòû äåëèëèñü ñî ìíîé ñâîèì ìíåíèåì è êîììåíòèðîâàëè íåêîòîðûå íþàíñû ïðîèñõîäÿùåãî íà êîâðå. Ýòî òàêèå îïûòíûå òðåíåðû, êàê Àíàòîëèé Ëèäæèåâ, Ïþðâÿ Êåêååâ, Ñåðãåé Ïðîøêèí - ãëàâíûé ñóäüÿ ñîðåâíîâàíèé.
 âåñå äî 30 êã îòëè÷íî áîðîëñÿ Äàâèä Êàíàìàòîâ èç Ëàãàíè. Ìàëåíüêèé àòëåò äåìîíñòðèðîâàë õëàäíîêðîâèå è ïî÷òè âçðîñëûé õàðàêòåð. Íå ñóåòèëñÿ, íå íåðâíè÷àë è â ðåøàþùåé ñõâàòêå ñ Äàíèëîì Êóâøèíîâûì ïðè âûõîäå â ôèíàë îí íàðî÷íî îòäàë ðóêó, êîãäà ñîïåðíèê ñäåëàë áðîñîê, âûâåðíóëñÿ è îêàçàëñÿ íàâåðõó. Ïðèåì áðàóëå. Äàâèä â ôèíàëå âûèãðàë ó îäíîêëóáíèêà Àðòåìà Ñèíäååâà.
Òàêæå õëàäíîêðîâåí è òåõíè÷åí áûë Ìèíãèÿí Ãîðÿåâ èç àêàäåìèè ñïîðòèâíîé áîðüáû, êîòîðûé íå äàë ñâîèì ñîïåðíèêàì óñîìíèòüñÿ â åãî ïðåèìóùåñòâå.
 âåñå 32 êã äîìèíèðîâàë Óëàí Ãó÷èíîâ èç Àðòåçèàíà, êîòîðûé âñå ñõâàòêè ïîñòðîèë òåõíè÷åñêè ãðàìîòíî, íà ïðîøëîé íåäåëå, íà ðåñïóáëèêàíñêîì òóðíèðå èìåíè Êàíóðà Àäó÷èåâà, îí òàêæå çàíÿë ïåðâîå ìåñòî. À åãî ìëàäøèé áðàò, Ñàíàë, â âåñå 20 êã áûë òðåòüèì. Èç ñåìüè Ìàçàêîâûõ ÷åìïèîíîì ñòàë àðòåçèàíåö Áàãàóäèí Ìàçàêîâ, "áðîíçó" ïîëó÷èë åãî áðàò Ìàãîìåä.  ïðîøëîì òóðíèðå æðåáèé ñâ¸ë íà êîâðå äâóõ áðàòüåâ.
 öåëîì, åñëè ãîâîðèòü î òóðíèðå, ïåðñïåêòèâàõ þíûõ áîðöîâ, òî ïðîãëÿäûâàåòñÿ ñåðüåçíàÿ ðàáîòà òðåíåðîâ ðåñïóáëèêàíñêîé àêàäåìèè áîðüáû, ÊàëìÃÓ, ÑÊ "Ñëàâà", Ëàãàíñêîé ÄÞÑØ, "Þíîñòü Ðîññèè". Äóìàåòñÿ, è äðóãèå ðàéîíû, ãäå êóëüòèâèðóåòñÿ äàííûé âèä ñïîðòà, òîæå ïîäãîòîâÿò õîðîøèõ áîðöîâ.
Íåñêîëüêî ñëîâ õî÷åòñÿ ñêàçàòü î òðåíåðàõ. Ýòî, äåéñòâèòåëüíî, ëþáÿùèå ñâî¸ äåëî ëþäè, êîòîðûå çà íåáîëüøóþ çàðïëàòó ðàñòÿò õîðîøóþ ñìåíó òàêèì çíàìåíèòûì áîðöàì, êàê Ìèíãèÿí è Ñàíàë Ñåìåíîâû.  çàëå ÿ âèäåë Ñåðãåÿ Ìàíäæèåâà, ñåðåáðÿíîãî ïðèçåðà ïåðâåíñòâà Ðîññèè, êîòîðîìó âñåãî 21 ãîä, åìó åùå áîðîòüñÿ è áîðîòüñÿ. Íî îí ñòóäåíò óíèâåðñèòåòà, è åìó íàäî åçäèòü íà ñáîðû, à íà êàêèå ñðåäñòâà? Íà ñòèïåíäèþ? È ÿ äóìàþ, òàêèå ïåðñïåêòèâíûå ðåáÿòà íå äîëæíû "ïåðåãîðåòü" â îæèäàíèè, ïîêà èõ "ïîåçä óéäåò".
Èç âåòåðàíîâ- òðåíåðîâ îñòàëèñü Ïþðâÿ Êèêååâ, Àíàòîëèé Ëèäæèåâ, Âÿ÷åñëàâ Ïàâëîâ, êîòîðûå ìíîãî ñäåëàëè è äåëàþò äëÿ ãðåêî-ðèìñêîé áîðüáû â Êàëìûêèè. Ó Àíàòîëèÿ Ëèäæèåâà ñûí Àíäðåé - áîðåö, è ñåãîäíÿ îí òðåíèðóåò. Åãî âíóê, Àéðàò Ëèäæèåâ, çàíÿë ïåðâîå ìåñòî íà äàííîì òóðíèðå, ó ìàëü÷èêà ôèðìåííûé áðîñîê ïðîãèáîì, êîòîðûé îí èñïîëíÿåò áåçóïðå÷íî. Ïëåìÿííèê Ïþðâè Êèêååâà, Ìàêñèì Øóðã÷èåâ, òîæå ñòàë â÷åðà ÷åìïèîíîì.
 õîðîøèé ñïîðòèâíûé ïðàçäíèê âûëèëñÿ òóðíèð áðàòüåâ Ãîðîäîâàåâûõ, äåíåæíûå ïðåìèè, öåííûå ïðèçû, âåëîñèïåäû, áûëè íàãðàäîé þíûì áîðöàì. À ñóïåðïðèç - ìîòîöèêë âðó÷èëè Óëàíó Ãó÷èíîâó èç Àðòåçèàíà. Ýòî áûëî êîëëåêòèâíîå ðåøåíèå ñóäåé, òðåíåðîâ - ìàëü÷èê ðàñòåò â ìíîãîäåòíîé ñåìüå. Íèêòî íå âîçðàæàë, ñîâåðøåííî ñïðàâåäëèâî.
Ìåíêå ÊÎÍÅÅÂ

Í. Ïàëüìîâèí íåðò³ Êåëí-óëñèí ìóçåéä Õàëüìã Òàœº÷èí à÷òà çóðà÷ Âèêòîð Äîðäæèåâèí º³³õ¢ë ñåêãäâ. Óðí ºàðèí ä¢ðñë¢ëã÷ èñêóññòâèí ñ³í ýðäì÷ áîëäã Âèêòîð Äîðäæèåâèí ¢¢ä³âðì¢äèã îëí õ³ë³º³÷íð ñ³í ìåäí³. Êåñã º³³õ¢ëä Âèêòîð Èñàåâè÷èí óðí ºàðàð êåãäñí îëí êåãäë ê¢ö³ìšò³ êåâ³ð ¢ç¢ëãäí³.
Âèêòîð Äîðäæèåâ öàãòàí Àáðàìöåâñê õóäîæåñòâåíí ó÷èëèù ò´ãñ³ñìí. 1985 šèë³ñ àâí ²ð³ñ³í çóðà÷íðèí Íèèö³íä áຠíàñòà çóðà÷ îðñìí. Òàœº÷èí, ðåãèîíàëüí, Öóã³ð³ñ³í, íàðò-äåëê³í º³³õ¢ëì¢äò ýí¢í³ ¢¢ä³âðì¢ä äàœãèí ç´âò³ îðìàí îëíà. Èèã³ä, 2008 šèëä Â.Äîðäæèåâèí ¢¢ä³âðì¢ä Òàòàðñòàíä áîëñí ´äã³ öàãà èñêóññòâèí íàðò-äåëê³í àðò-ñèìïîçèóìä ¢ç¢ëãäë³. "Êðóòóøêà" ãèäã íàðò-äåëê³í ýòíè÷åñê ôåñòèâàëüä ÷èãí õàëüìã çóðà÷èí ¢¢ä³âðì¢ä òåìäãëãäñí áèë³. Âèêòîð Èñàåâè÷ òàœº÷èí "Óëàí çàëà" ì´ð³í ëàóðåàòèí íåð 碢í³.
Óðí ºàðèí ä¢ðñë¢ëã÷ èñêóññòâä îäà ìàíà òàœº÷ä ýí ýðäì÷ õàìãèí òåìäãò³ çóðà÷ áîëšàíà. Ýí¢í³ ¢¢ä³âðì¢äèã ³ìòí ñ³í ìåäí³, êåñí êåãäëì¢äèíü äóðòàºàð õóëäš àâíà. Òåã³ä îäà ê´äëš³õ º³³õ¢ëä ³ìòí óðäíü ýí ýðäì÷ êåñí òîîòûã ¢çñí äååð³í øèí îëí êåãäëì¢äë³íü òàíüëäšàíà. ßñíä ñèèëâð ºà𺚠¢¢ëääã êåç³íê çóðà÷íðèí ýðäìèã Âèêòîð Èñàåâè÷ öààðàíäíü äåëãð¢ëš³í³. Õîâð áîëí íàíü ÷èãí èê àœãóäûí ÿñèã ê´äëìøò³í ýðäì÷ îëçëíà. ßìàðàí íåã ÿñíàñ îëí ç¢ñí áè÷êí êåãäëì¢ä ýâò³ ºàðàðí çîðàä, òåãøë³ä, í³³ºèíü îëš êåí³. "Öàºàí ààâ", "Çàÿ- Ïàíäèòà", "Šîìáà", "Õàëüìã á´ê á³ðëä³í", íàíü ÷èãí ýí¢í³ óðí ºàðàð êåãäñí ä¢ðì¢ä ³ìòí³ îíüãèã äàœãèí àâëíà. ßñèã çîðàä, êåð÷³ä, õàëüìã øàòð êåñíü éèð ³âðò³ ê´äëìø áîëšàíà. Õàëüìã óëñèí êåç³íê ýðäìèí ñ³í òîîòûã çóðà÷ ¢¢ä³âðì¢äò³í îðóëäãíü ¢¢ä³âðì¢äèí ÷èíðèíü óëì ´´äë¢ëí³.
Èèã³ä Âèêòîð Èñàåâè÷ ÿñíàñ êåãäëì¢ä êåëºí³ ýðäì³í óëì ÿíçëóëàä, Õàëüìãèí ä¢ðñë¢ëã÷ èñêóññòâèí îí÷ëã÷ íåã ´´ä³í ÿíç áîëšàõèíü ìåä¢ëš ÷àäâ. Ñ¢ë öàãò Âèêòîð Èñàåâè÷ îëíà ¢¢ëäâðò øóíš îðëöàä, ²ð³ñ³í çóðà÷íðèí Íèèö³í³ Õàëüìã ðåãèîíàëüí ³œãèã òîëºàëšàíà.

"Áîëüøèå ãàñòðîëè" ò´ñâèí êåìš³íä Õàëüìãò Áåëãîðîäñê òåàòð ºóðâí ´äð íààääàí ¢ç¢ëâ. Íààäí áîëºí îí÷òà áîëñèíü õ³ë³º³÷íð òåìäãëâ.
Òåàòð Ýëñòä îëí õ³ë³º³÷íðèí îíüãò òóñõàñí íààääûí òóñêàð êåëõë³ èèì áîëšàíà. "Èñòîðèÿ ñîëäàòà" íààäíà ¢ëã¢ð äååð òåàòðèí ¢¢ëäâðèí, ýí¢í³ ¢¢ä³ã÷ ê¢ö³ìšèí òóñêàð ìåäš áîëõìí. Èèã³ä, 2013 šèëä Àëäð Äèèëâðèí 70 šèëèí ´´íä íåð³ä³ä, ò³âãäñí íààäí ëèòåðàòóðèí áîëí èñêóññòâèí õàëõàð Öóòõëœ ôåäåðàëüí îêðóãèí ì´ð³º³ð à÷ëãäñìí. Êàçàíüä 2013 šèëä áîëñí íààäºàñèí òåàòðìóäûí íàðò-äåëê³í ôåñòèâàëüä ê´ãšìèí õàëõàð ñ³í êåâ³ð áåëäñí ò´ë³ä³í øèøëœ ì´ð³º³ð à÷ëãäñìí.
Âëàäèìèð áàëºñíä "Çîëîòîå êîëå÷êî" ãèäã íåðò³º³ð áîëñí íàðò-äåëê³í ôåñòèâàëüä Áåëãîðîäñê òåàòðèí ýí íààäí õîéð äèïëîìàð ì´ð³ëãäñìí. Ïàòðèîòè÷åñê ò´ðèã áîñõñí ò´ë³ä³í áîëí ê´ãšìèí õàëõàð íààäàí ñ³³í³ð áåëäñí ò´ë³ä³í òèèì ´´ä³í ¢íëëº îëñìí. "Àðòèñò è Âîéíà" ãèäã 14-÷ òåëåâèçèîíí-òåàòðàëüí ôåñòèâàëüä ÷èãí ýí íààäí ê¢ö³ìšò³ êåâ³ð ¢ç¢ëãäë³. Ò´ðñêí ñåäêëèã 碢ëºäã èèì íààäûã Ýëñòèí áè÷êä¢ä áîëí áàº÷óä òààñš õ³ë³ë³.
Áè÷êí íàñòàºàñí àâí áèäí Ïóøêèí³ ¢¢ä³âðì¢äë³ õàðºíàâèäí. Áåëãîðîäñê òåàòð Àëåêñàíäð Ïóøêèí³ íåð òóóðñí ïîýìàð ò³âñí "Ðóñëàí è Ëþäìèëà" ãèäã íààäûã ´ðê-á¢ë³ðí õ³ë³õä ñ³í áîëòõà ãèš áåëäñìí. Çóðà÷ Çàõàð Äàâûäîâèí, êîìïîçèòîð Þðèé Ìèøèíà ä´œã³ð, àðòèñòíðèí áèëãò³ íààäíà àøò ýëñòèõí ñîíüí ¢¢ëäâðèã õ³ë³â.
ijêí íåã íààäí "Òåðåøå÷êà" ãèš íåð³äãäí³. Îðñ óëñèí òóóëèí óë äååð ò³âãäñí íààäí ñåðãìšò³ áîëí øîãòà éîâäëìóäàðí áè÷êí õ³ë³º³÷íðò òîäëãäâ. 2016 šèëä Êèðîâ áàëºñíä áîëñí íààäºàñèí òåàòðìóäûí ôåñòèâàëüä ýí íààäí õóäîæåñòâåíí õàëõàðí ñîíüí áîëñí ò´ë³ä³í áîëí àêòåðñê ñ³í ãèñí íààäíà ò´ë³ ãèäã äèïëîìñàð à÷ëãäñìí. Èèì ñîíüí áîëí ôåñòèâàëüìóäò òåìäãëãäñí íààääàí íààäºàñèí Áåëãîðîäñê òåàòð Ýëñòèí õ³ë³º³÷íðò àâ÷ èðš ¢ç¢ëâ.
ŠÈЪËÈÍ Êåðìí

Ìîñêâàä Õàëüìãèí øàší ëàì, ²ð³ñ³ä, Ìëä áîëí ÑÍÃ-í íóòãóäò Äàëà ëàìèí ãåã³í³ ê¢íäò³ ýë÷ Òýëî Òóëêó ðèíïî÷å îëí óëñëà õà𺚠ꢢíäâð êåâ. Òåðíü "Îòêðûòûé ìèð" ãèäã ìîñêîâñê Öóòõëœä áîëâ. "Äèëîâà õóòóõòà Ìîíãîëèè. Ïîëèòè÷åñêèå ìåìóàðû è àâòîáèîãðàôèÿ ïåðåâîïëîùåíèÿ áóääèéñêîãî ëàìû" ãèäã íåðò³ äåãòð áàðàñ ºàðñí, òåð¢ã îëí óìøà÷íðèí îíüãò òóñõàëºíà éîâóäò øàší ëàì îëí óëñëà õà𺚠ꢢíäâ.
Êåëõ³ñ, ýí šèë "Ñîõðàíèì Òèáåò" ãèäã íåðò³ ñàœãèí íèë÷³ð äåãòð áàðàñ ºàðñìí. Òóóšèí íîìèí äîêòîð, áèîëîãè÷åñê íîìèí êàíäèäàò, ÐÀÍ-à âîñòîêîâåäåíÿ èíñòèòóòûí Êîðåéèí áîëí Ìëûí ³œãèí ºîëëã÷ íîìèí ê´äë³÷ Ñ. Êóçüìèí äåãòðèí òóñêàð êåëš ´ãâ. Ýí íîìò äåãòðèí ðåäàêòîð áîëšàíà. "Òóëêó ãèñí êåí áîëšàõìá? Òóñëœ ìèíè äàìøëò" ãèäã ò´ð³ð Òýëî Òóëêó ðèíïî÷å ³ìòíë³ ê¢¢íäâð êåâ. Ýí äåãòðèí ïðåçåíòàö Ýëñòä Êåëí-óëñèí áèáëèîòåêä áîëñí áèë³.
Öóòõëœ õóðëûí áàðèí öåðãëëòèí 糜ãëñ³ð, Òýëî Òóëêó ðèíïî÷å îêòÿáðèí 30-31-ä Ìîñêâàä ÐÀÍ-à âîñòîêîâåäåíÿ èíñòèòóòûí 200 šèëèí ´´íä íåð³äñí êîíôåðåíöä îðëöâ. "Òèáåòîëîãèÿ è áóääîëîãèÿ íà ñòûêå íàóêè è ðåëèãèè" ãèš íåð³äãäñí íîìèí òåð êîíôåðåíöä Õàëüìãèí øàší ëàì Òýëî Òóëêó ðèíïî÷å èëäêë êåâ. "Áóääèéñêèå ñâÿçè Òèáåòà, Ðîññèè è Ìîíãîëèè ñî âðåìåí êðàõà ñîöèàëèçìà äî ñîâðåìåííîñòè" ãèš íåð³äãäñí òåð èëäêëèã ²ð³ñ³í, Ìëûí, ÑØÀ-í, Êèòäèí áîëí Êàçàõñòàíà íîìòíð ñîœñâ.
ÓØÊÀÍÀ Ñóâñí

Çóë ´´ðäõ äóòìàí ³ìòí íàñàí óòäóëõàð, äàâñí šèëì¢äèí àøèã äèãëš, øàšíà õàëõèí ¢¢ëäâð ê¢ö³õ³ð øóííà. Ýí šèë íîÿáðèí 10-ñ àâí Áóðõí Áàãøèí Àëòí ñ¢ìä èê ì´ðã¢ëì¢ä ýêëâ. Íàñ óòäóëëºíà ì´ðã¢ëì¢ä Öàºàí ijðêèí íîìàð ýêëñíü ÷èíðò³. Óò òîîäàí äîëàí òèèì èê ì´ðã¢ëì¢ä êåãäõìí. Öóòõëœ õóðëûí áàðèí öåðãëëòèí 糜ãëñ³ð, òåð ì´ðã¢ëì¢ä êåç³ áîëõíü äèãëãäñí á³³í³. Ì´ðã¢ëì¢ä áîëëºíà çóðàëà õóðëûí ñàéòä òàíüëäš áîëõìí. Äàðàíè ì´ðã¢ëì¢ä íîÿáðèí 17-ä, 18-ä, íîÿáðèí 24-ä, 25-ä áîëõìí. Òîãòñí àâúÿñàð ýäí ´ð¢í 9 ÷àñàñ àâí 11 ê¢ðòë áîëšàõìí. ²ìòí òåð¢íä áèéäíü òààñòà íåã öàãëà îäàä îðëöš ÷àäšàíà. Øèí šèëä öåâð ÷èê ñåäêëò³º³ð, õàìã ìó òîîòàí àðä ¢ë䳺³ä îðõ êåðãò³. Øèí ê¢ö³ìš äóðäš, ýð¢ë-ìåíä³í áàòëš, óðàëàí ç´ðõèí ò´ë³ ì´ðã¢ëä îðš, áóðõí-øàšíäàí çàëüâðòí. Çóë ýí šèë äåêàáðèí 2-ò áîëõìí.
ÓØÊÀÍÀ Ñóâñí

Ýí šèë äåêàáðü ñàðä áèäí õàëüìã óëñèã õàð ã´ð³ð öààšëà õàðºóëàä, îëí ³ìòí³ õîðòíà íåð 碢뺳ä õîë Ñèâðèí ºàçðóð òóóâðò èëã³ñí³ñ àâí 75 šèë áîëõ. Ìàíà àõ ¢éèí óëñ ä³³í³ áîëí òóóâðèí ê¢÷ð çîâëœãèã äààš ºàðñí óëñ áîëšàíà. Ýäí ä³³í³ öàãò òûëä ê´äë³ä, ò´ðñêí ºàçð-óñàí õîðòíàñ ñóëäõš éîâñí ýöêíðò³í áîëí àõíðòàí äóëàí õóâö óéš, ´ëãš áåëääã á³³ñìí. Ê¢¢í³ ºàçðò òóóâðò òóñàä, ´ðê-á¢ë³í ´ëí ¢êë³ñ õàðñš àâõèí ò´ë³ ýðò ê¢÷-ê´ëñí³ õààëºàí ýêëñìí.
Èâàí Ìàíäæèåâè÷ áîëí Àëåêñàíäðà Øàïøàíîâíà Ëóçóíãîâèõí áàñ öóã ýí ê¢÷ð-ê¢íäèã äààºàä, ò´ðñêí ºàçðòàí õ³ðš èð³ä, îëí šèëä³í ¢íí-÷èê ñåäêëò³º³ð ê´äë³ä, ꢢêä³í ´ñê³ä-áîñõñí óëñ áîëšàíà. Ýäí³ ´ðê-á¢ë Õàð ªàçðà ðàéîíà Áóðîâîé ñåë³í³ ³ìòí äóíä òîîìñðòà, ê¢íäò³ ãèš òîîëãäíà. Ýäí õàìäàí ò³âí ºóðâí šèëä³í íè-íåãí á³³š, çóðºàí ¢ðíä³í ÷èê ñóðºìš ´ã÷, îëíà õîðìàä áàãòš éîâñìí. ªóíäë ò´ðõä, îäà ãåðèí ýçí óãà, ãåìèí óðøãàð 2013 šèëä ñ³³º³í õ³³â. Àëåêñàíäðà Øàïøàíîâíà ꢢêäò³í áîëí à÷íð-çååíðò³í í¢äí-àìí áîëš, ñ¢â-ñåëâã³ðí ä´œ áîëíà.
Îäà ýýš îòõí Ýðäíü ê´â¢íä³í á³³š, à÷íðàí õ³ë³š³í³. Îëí à÷íð-çååíðíü ýýšèí ´´ð öóãëðõëà, Àëåêñàíäðà Øàïøàíîâíà Ñèâðèí òóñê òîäëâðìóäàí ñåð㳚, šèðºëèí õààëºäíü ó÷ðñí êåñã éîâäëûí òóñêàð õóâàëöíà. Õàëüìãóäûã Ñèâð¢ð í¢¢ëºñí³ ´ìí í³³ìò³ Øóðà ꢢêí õîéð ýã÷ò³º³í áîëí ýêò³º³í Êàñïèéñê ðàéîíà Öàºàí Íóð ñåë³íä á³³ñìí. Íåã ä³êš ´ð¢í ýðò õîéð ñàëäñ ýäí³ ãåð¢ð îðš èð³ä, õóâöàí àâàä, ºàçàðàí ºàðòí ãèš êåëâ. Ýêíü óóëÿä, áè÷êí ºóðâí ꢢêò³ºèíü àëüäàðàí àâ÷ éîâõàð á³³õèíü ñóðâ. Áîëâ ñàëäñìóä ÿìàðàí ÷èãí ö³³ëºâð óãàºàð, øóëóºàð ºàðòí ãèš çàêâ. Õ³ðíü ýã÷íü äàðóíü ꢢêäèí õóâöí á³³ñí àâäð àòõàä, ãåðò³ñí àâ÷ ºàð÷ ÷àäâ. Õàðì ò´ðõä, Ñèâð¢ð ê¢ðñí öàãò ýäí³ àâäðèã õóëõà àâàä, ýäí ÿìàðàí ÷èãí õóâö-õóíð óãà ¢ëäâ. Ýäí êåñã õàëüìã ´ðê-á¢ëì¢äë³ õàìäàí íåã áàðàêä á³³äã áîëâ. 1945 šèëä ýêíü çîâëœäàí äàðãäàä, ñ³³º³í õ³³â, àðäíü ¢ëäñí ºóðâí ꢢêäíü ´í÷ð³ä ¢ëäâ. 1947 šèëä ýäí Àëòàéñê êðàéèí Òðîèöê ðàéîíà "Ïðîëåòàðñêèé" ñîâõîçèí 3-÷ ³œã¢ð í¢¢â.
- Òèèã³ð³í í¢¢š èðõë³, íàìàã áàãø ¢ç³ä, øêîëä ñóðõ äóðí á³³í¢ ãèš ñîíüìñâ. Òèèã³ä áè ýã÷³ñí ç´â àâàä, øêîëä îðàä, 4-÷ êëàññ ê¢ðòë ñóðâ. Ìàíà êëàññò õîéð õàëüìã ꢢêí ñóðäã áèë³, íààäêñíü öóºàð á³³ðí îðñ ê´â¢ä áîëäìí. Áè éè뺳í ñ³³í³ð ñóðäã áèë³â, òåã³ä áàãø íàìàã áóóëÿä, "ýí õàëüìã ꢢêí³ñ ¢ëã¢ð àâòí" ãèš íààäê ñóðºóëü÷íðò êåëäã á³³ñìí. 4-÷ êëàññ ò´ãñ³ñí ꢢêä-ê´â¢ä öààðàíäíü ðàéîíà öóòõëœ ñåë³íä øêîëä ñóðõ ç´âò³ á³³ñìí, ýã÷ì òèèã³ð³í éîâõ ç´â ´ãñí óãà,- ãèš òåð öàãèã òîäëš Àëåêñàíäðà Øàïøàíîâíà êåëí³.
Ýã÷ä³í ä´œ áîëõàð Øóðà ñààëü÷àð ê´äëäã áîëâ. Õ´´ííü ýäí ñîâõîçèí 2-÷ òîéãòà ³œãä í¢¢õë³, òåíä áàñ ñààëü÷àð ê´äëñìí. Òèèã³ð³í í¢¢ñí³ äàðó ýí áààõí Èâàí Ëóçóíãîâëà òàíüëäâ. Ê´äëìøèí õ´´í ýäí õàðºàä, òàëäàí áàº÷óäëà öàãàí äàâóëäã á³³ñèí òóñêàð ýýš òîäëõäàí äóðòà. Áຠíàñí ñ³³õí öàã. Ê¢íä ê´äëìøò ê´äëäã áîëâ ÷èãí, òóóâðèí çîâëœ ê¢÷ð áîëâ ÷èãí áààõí óëñ àñõíäíü äó-áè ºàðºàä, öàãàí ñåðãìšò³º³ð äàâóëäã á³³ñìí. Á³³ðí ê´â¢ä áàÿí òàòàä, ꢢêä äó äóóëàä, áàº÷óä õîîðíäàí òàíüëääã áèë³. Ñèâðèí óëñ õàëüìãóäëà ¢¢ðë³ä, ýäí ê´äëìøò³í ºàâøóí, ³ìòíë³ ýýëò³, áèëãò³ áîëšàõèã ìåäâ. Øóðàí ýã÷íü þì óéäã ìàøèíêò³ áèë³, ºàðòàí ýâò³ áåð êå-ñ³³õí á¢øì¢ä óéäã á³³ñìí. Ä¢ ꢢêíä³í ñ³³õí á¢øì¢ä óéäã äååð³í òàíüë-¢çë áåð³÷¢äèí ñóðâðàð ÷èãí áàñ óéäã áèë³. Ýýšèí òîäëñàð, ê¢íä öàã áîëâ ÷èãí áàº÷óä êååðõä³í äóðòà á³³ñìí. Èê õàäàñèã õàëóëàä, ¢ñ³í àòõðóëäã á³³ñèã ýýš òîäëš èí³í³.
1958 šèëä Øóðà ýã÷íðò³º³í Õàð ªàçðà ðàéîíà Àðòåçèàí ïîñåëêä èðâ. ¥í÷í Èâàí ýëãí-ñàäòàºàí áàñ íààðàí í¢¢š èðñìí. Šèë äàâàä, Èâàí Øóðàí ýã÷ òàë èð³ä, 糜ã îðóëâ. Ýêíü ´œãðñí³ õ´´í ýã÷íü õîéð ä¢ ê¢¢êíä³í ýê áîëàä, ýäí³í àñðäã áèë³. Íààäê ýã÷íü õ³ðä ºàðàä, ñàëó á³³ñìí. Íåã-íåãíä³í ñåäêë³í ´ãñí áàº÷óäò ç´â ´ã³ä, áèéíü õ³ðä ýñ ºàðñí ýã÷íü íàñí-šèðºëèííü òóðøàðò çååíð³í àñðõä ä´œ áîëñìí. Õ³ðä ºàðñíà õ´´í À.Ëóçóíãîâà ò´ìð õààëºä ê´äëâ, ãåðèí ýçí Àðòåçèàíñê ÌÆÑ-ò òðàêòîðèñòàð ê´äëš éîâëà. Ê¢¢êäíü ºàðõëà, Èâàí Ìàíäæèåâè÷ øàâð ãåð òîñõ÷ àâàä, áààõí ´ðê-á¢ë ñàëó á³³äã áîëâ. Çóðºàí ¢ðò³ ýê ê´äëìø³ñí ºàðàä, ꢢêä³í àñðàä, ãåðò³í á³³â. Ýäí ýâð³ ìàë á³ðäã áîëâ, òåã³ä ãåðèí ê´äëìø ÷èëäìí áèø. Èâàí Ìàíäæèåâè÷ áîëõëà à÷òà àìðëºíä ºàðñí áèéíü 2012 šèë ê¢ðòë êååð ê´äë³ä, ´âñ áåëäëºí³ áîëí ç´´ëºí³ äààâðòà êåðãò øóíìºàºàð îðëöàä, í¢¢ðëã÷ ê´äë³÷ áîëš éîâñìí. È.Ëóçóíãîâ îëí šèëä³í ñåë³í³ ýäë-àõóí õàëõä ê´äëš éîâñí ò´ë³ä³í ê¢÷-ê´ëñí³ òóóðìšèí îðäåí³ II áîëí III äåâñœã¢äèí êàâàëåð áîëíà, ÂÄÍÕ-ä îðëöàä, öàºàí ì´œãí ìåäàëÿð à÷ëãäñìí.
Ýýš 16 à÷-çååò³, 9 šè÷-çååí÷ðò³, óäë óãà ä³ê³ä íåã šè÷ ºàðõìí. Çóðºàí ¢ðí öóºàð äóðòà ýðäì³ðí ê´äëš éîâíà, ýäí äóíä áàãøíð, ìåäèöèíñê ê´äë³÷íð á³³í³. Îëí à÷íð-çååíðíü ñóðºóëü ñóð÷ éîâíà, ç³ðìñíü ê´äëš³í³, öóãòàäíü ýýšíü ä´œ áîëõàð øóííà. Áèéíü áè÷êí³ñí àâí çîâëœ ýäëš ýðò õàð ê´äëìø êåš éîâñí Àëåêñàíäðà Øàïøàíîâíà àðº-÷èäë³ðí à÷íð-çååíðò³í äåì áîëíà. Ýíäðê öàã àìð áèø áîëšàõèã ìåä³ä, ê¢í áîëºíäíü çîâàä, ýäí³ šèðºë ñ³í-ñ³³õí áîëòõà ãèš ýýš çàëüâðíà. Àëüê íåã ñ³í ´äð áîëõëà, ꢢêäíü, ê¢ðãä-áåð³÷¢äíü, îëí à÷íð-çååíðíü áîëí šè÷íðíü ýýšä³í çî뺚 èð³ä, øóóãàä íèðã³ä îðêõëà, ýýšèí ç¢ðêí áàéðàð ä¢ðêëí³.
Ìàðèÿ ÅÑÈÍÎÂÀ
ÇÓÐÃÒ: Èâàí Ìàíäæèåâè÷ áîëí Àëåêñàíäðà Øàïøàíîâíà Ëóçóíãîâèõí

12 íîÿáðÿ èñïîëíèëîñü áû 79 ëåò âûäàþùåìóñÿ ó÷åíîìó Âàëåíòèíó Èâàíîâè÷ó Ðàññàäèíó, âíåñøåìó íåîöåíèìûé âêëàä â ðîññèéñêóþ ìèðîâóþ íàóêó è äàðèâøåìó ñâîå òåïëî ýòîìó ìèðó. Ìû, îêðóæåíèå Âàëåíòèíà Èâàíîâè÷à, âìåñòå ñ åãî óõîäîì ïîòåðÿëè è åãî äîáðî, ñâåò, ëþáîâü è ìóäðîñòü.
Ðàññàäèí Âàëåíòèí Èâàíîâè÷ - ôèãóðà íåîáû÷àéíîãî ìàñøòàáà, è íåâîçìîæíî ïîäîáðàòü îáû÷íûå ñëîâà äëÿ òîãî, ÷òîáû îñîçíàòü, êåì îí áûë è ñêîëüêî îí ñäåëàë. Ìû æèëè â ýïîõó Ðàññàäèíà, ìû èìåëè ñ÷àñòüå áûòü åãî ñîâðåìåííèêàìè, ñåé÷àñ ýòî îò÷åòëèâî îñîçíàåòñÿ. Íàøà ïåðâàÿ âñòðå÷à ïðîèçîøëà â êîíöå ìàÿ 2002 ãîäà. Âàëåíòèí Èâàíîâè÷ è Ñâåòëàíà Ìåíêåíîâíà â î÷åðåäíîé ðàç ïðèåõàëè â ã. Ýëèñòó íà ìåæäóíàðîäíóþ íàó÷íóþ êîíôåðåíöèþ "Ìàòåðèàëüíûå è äóõîâíûå îñíîâû êàëìûöêîé ãîñóäàðñòâåííîñòè â ñîñòàâå Ðîññèè (ê 360-ëåòèþ ñî äíÿ ðîæäåíèÿ õàíà Àþêè)".
Ìû òîãäà ó÷èëèñü â àñïèðàíòóðå è ðàáîòàëè àññèñòåíòàìè íà ðîäíûõ êàôåäðàõ èíñòèòóòà êàëìûöêîé ôèëîëîãèè è âîñòîêîâåäåíèÿ (ôàêóëüòåò êàëìûöêîé ôèëîëîãèè è êóëüòóðû). Âàëåíòèíà Èâàíîâè÷à ìû çíàëè òîëüêî ëèøü ïî íàó÷íûì òðóäàì. Ïîñëå ïëåíàðíîãî çàñåäàíèÿ êîíôåðåíöèè íàñ ñ íèì ïîçíàêîìèëà ïðîôåññîð Õàð÷åâíèêîâà Ðîçà Ïþðâåíîâíà.
 íà÷àëå 2006 ãîäà Âàëåíòèí Èâàíîâè÷ è Ñâåòëàíà Ìåíêåíîâíà ïåðååõàëè â Êàëìûêèþ. Âàëåíòèí Èâàíîâè÷ ñòàë ðàáîòàòü â Èíñòèòóòå êàëìûöêîé ôèëîëîãèè è âîñòîêîâåäåíèÿ íà êàôåäðå êàëìûöêîãî ÿçûêà, ìîíãîëèñòèêè è àëòàèñòèêè, ÷åìó âñå áûëè ðàäû. Ìû ïîíèìàëè, ÷òî åãî ëåêöèè, ñåìèíàðû, íàó÷íûå êîíñóëüòàöèè - íå÷òî îñîáåííîå è íåâåðîÿòíîå.  îäíîì ÷åëîâåêå ðåäêî ñîåäèíÿþòñÿ ÿðêèé òàëàíò èññëåäîâàòåëÿ è òàêàÿ æå ñïîñîáíîñòü ê ïðåïîäàâàíèþ. Íå÷àñòî áûâàåò, ÷òî ó÷åíûé ðàâíîâåëèê è â òîì, è â äðóãîì. Âàëåíòèí Èâàíîâè÷ áûë òàêèì. Åãî ëåêöèè, âñåãäà íîñèâøèå íà ñåáå ïå÷àòü îðèãèíàëüíîñòè è âîçáóæäàâøèå íîâûå âîïðîñû, çàõâàòûâàëè ñëóøàòåëåé, îêàçûâàëè íà íèõ âëèÿíèå è âñåëÿëè â íèõ ëþáîâü ê íàóêå.
 2006 ãîäó âïåðâûå â Ýëèñòó, â óíèâåðñèòåò ïðèåõàëè åãî àñïèðàíòû Áàäìàöûðåíîâà Íàäåæäà Áàäìàæàïîâíà, Äîðæèåâà Îþíà Áàòóåâíà, Áàäìàöûðåíîâà Ñýñýãìà Âÿ÷åñëàâîâíà, Øèðíýí Öîëìîí, ïîçæå Áàëüæèíèìàåâà Áàÿðìà Äàøèäîíäîêîâíà, Íèêèôîðîâà Æàííà Áàáàñàíîâíà, Öûäåíîâà Äàðèìà Ñàíäàíîâíà, Æàìüÿíîâà Ìàðãàðèòà Çîðèêòóåâíà, Áàäàãàðîâ Æàðãàë Áàÿíäàëàåâè÷ è ìíîãèå äðóãèå.
Âàëåíòèí Èâàíîâè÷ ìåñÿöàìè ïðîâîäèë ñ íèìè êîíñóëüòàöèè è ãîòîâèë èõ ê çàùèòå. Âñå ýòî ïðîõîäèëî â ñòåíàõ âóçà èëè ó íåãî äîìà. Âàëåíòèí Èâàíîâè÷ è Ñâåòëàíà Ìåíêåíîâíà ïîçíàêîìèëè íàñ ñ íèìè. Ìû ïîäðóæèëèñü è ïî ñåé äåíü ïîääåðæèâàåì òåïëûå îòíîøåíèÿ. Âñå îíè çàùèòèëèñü â Êàëìûöêîì ãîñóäàðñòâåííîì óíèâåðñèòåòå, è ñåãîäíÿ çàíèìàþò ðóêîâîäÿùèå äîëæíîñòè â Áóðÿòñêîì ãîñóäàðñòâåííîì óíèâåðñèòåòå è Ìîíãîëüñêîì ãîñóäàðñòâåííîì ïåäàãîãè÷åñêîì óíèâåðñèòåòå.
Ìíîãîãðàííîé áûëà äåÿòåëüíîñòü Âàëåíòèíà Èâàíîâè÷à. Åãî òðóäîñïîñîáíîñòü ïîðàæàëà. Îí óñïåâàë ó÷àñòâîâàòü â ïðîâåäåíèè ðàçëè÷íûõ ñåìèíàðîâ, êîíôåðåíöèé, ýêñïåäèöèé, â îñìûñëåíèè ðåçóëüòàòîâ êîòîðûõ åìó íå áûëî ðàâíûõ, ïðåïîäàâàòü, âåñòè îãðîìíóþ íàó÷íóþ è êîíñóëüòàöèîííóþ ðàáîòó. Ïðè òàêîé çàíÿòîñòè îí íàõîäèë âðåìÿ äëÿ îáùåíèÿ ñ êîëëåãàìè, ãåíåðèðîâàë íîâûå èäåè. Îí ðóêîâîäèë ðÿäîì íàó÷íî-èññëåäîâàòåëüñêèõ ïðîåêòîâ ôóíäàìåíòàëüíîãî è ïðèêëàäíîãî õàðàêòåðà.
Î÷åíü âàæíàÿ åãî ÷åðòà - êàòåãîðè÷åñêîå îòñóòñòâèå âñÿêîãî íàó÷íîãî âûñîêîìåðèÿ. Îí äåéñòâèòåëüíî áûë ÷åëîâåêîì ñêðîìíûì è íå ëþáÿùèì ïîìïåçíîñòè. Áóäó÷è ïîëèãëîòîì, ñèëüíî ñìóùàëñÿ, êîãäà êòî-òî ïðè í¸ì ãîâîðèë î åãî òàëàíòå. Êîãäà â èíòåðâüþ åãî ñïðîñèëè, êàêèì êîëè÷åñòâîì ÿçûêîâ åìó ïðèõîäèòñÿ îïåðèðîâàòü â åãî èññëåäîâàíèÿõ, òî ïðè ñàìûõ ñêðîìíûõ ïîäñ÷¸òàõ íàáðàëîñü áîëüøå îäíîãî äåñÿòêà. Îí áûë î÷åíü äîáðîæåëàòåëüíûì, óìíûì è âåñåëûì ÷åëîâåêîì. Ìîæíî âñïîìíèòü ìíîæåñòâî çàáàâíûõ ýïèçîäîâ, åãî øóòêè, íèêîãäà íå ïîêèäàâøóþ åãî èðîíèþ, ðàçíûå æèòåéñêèå èñòîðèè, êîòîðûå îí ïðåâîñõîäíî óìåë ðàññêàçûâàòü. Ðàññàäèí Âàëåíòèí Èâàíîâè÷ áûë íàøèì âåëèêèì ñîâðåìåííèêîì, ÷åëîâåêîì, êîòîðûé äëÿ âñåõ íûíå æèâóùèõ ëèíãâèñòîâ áûë îáðàçöîì äîáëåñòíîãî ñëóæåíèÿ ñâîåìó äåëó. Îí óñïåë ñîâåðøèòü â ðàçëè÷íûõ ñôåðàõ ëèíãâèñòèêè ñòîëüêî, ñêîëüêî êàæäûé èç íàñ áûë áû ñ÷àñòëèâ äîáèòüñÿ õîòÿ áû â îäíîé îáëàñòè.
Äåìîêðàòè÷íûé, íî ñ î÷åíü âûñîêîé òðåáîâàòåëüíîñòüþ ê ñåáå è äðóãèì, Âàëåíòèí Èâàíîâè÷ áûë ñêðîìåí è íåïðèõîòëèâ â áûòó. Îáùåíèå ñ íèì âñåãäà îñòàâëÿëî îùóùåíèå íàäåæíîñòè.
Íåñêîëüêî ñòðî÷åê âìåñòèëè â ñåáÿ ÿðêóþ, ïîëíóþ ñâåðøåíèé, îòêðûòèé, íàïðÿæåííîé ðàáîòû æèçíü íåîáû÷àéíî òàëàíòëèâîãî ó÷åíîãî è ÷åëîâåêà îãðîìíîãî îáàÿíèÿ - Âàëåíòèíà Èâàíîâè÷à Ðàññàäèíà.
Ìèíãèÿí ËÈÄÆÈÅÂ,
è.î. äèðåêòîðà Èíñòèòóòà
êàëìûöêîé ôèëîëîãèè è
âîñòîêîâåäåíèÿ,
Ëþäìèëà ËÈÄÆÈÅÂÀ, äîöåíò,
ÊàëìÃÓ èì. Á.Á. Ãîðîäîâèêîâà

Ãðèãîðèé Êóêàðåêà. Êàæäîå íîâîå óòðî îí âñòðå÷àåò â ñòåïè, ãäå åãî çâîíêî ïðèâåòñòâóþò ïòèöû è äåëÿòñÿ ñåêðåòàìè äåðåâüÿ è êàìûøè.
Ëèòåðàòóðíàÿ êàðòà Êàëìûêèè â ýòîì ãîäó èçîáèëóåò þáèëåÿìè. Ñðåäè íèõ è 75-ëåòèå íàðîäíîãî ïîýòà ðåñïóáëèêè Ãðèãîðèÿ Êóêàðåêè. Þáèëåéíûå ìåðîïðèÿòèÿ êîòîðîãî ïðîäîëæàëèñü öåëûé ìåñÿö, ïî÷åìó æå òàê ïðîèñõîäèò, âû óçíàåòå ïîçæå. Ãëàâíîå, ÷òî èõ îòëè÷àëî îò äðóãèõ ìåðîïðèÿòèé òî, ÷òî îíè áûëè íàïîëíåíû ñòèõàìè è ïåñíÿìè. Ñòèõè ïîýòà íà âå÷åðå, êîòîðûé ïðîøåë â ãëàâíîé áèáëèîòåêå ðåñïóáëèêè ÷èòàëè Àíäðåé Ëàïûêî, Àðòåì Ñîëîãóáîâ: ðåáÿòà çàíèìàþòñÿ â òåàòðàëüíîé ñòóäèè äåòñêîé øêîëû èñêóññòâ ¹1 ïîä ðóêîâîäñòâîì ïåäàãîãà, çàñëóæåííîé àðòèñòêè ÐÊ Òàìàðû Ïàðàåâîé. Ïåñíè ïðîçâó÷àëè â èñïîëíåíèè íàðîäíîãî õîðà ðåñïóáëèêàíñêîãî Äîìà íàðîäíîãî òâîð÷åñòâà ïîä ðóêîâîäñòâîì çàñëóæåííîãî ðàáîòíèêà êóëüòóðû ÐÊ Ãàëèè Ìåñõèøâèëè. Êîíöåðòìåéñòåð ýòîãî êîëëåêòèâà îòëè÷íèê íàðîäíîãî ïðîñâåùåíèÿ Èâàí Ãîðáèêîâ.
Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷ ñòàë íàðîäíûì ïîýòîì äëÿ ÷èòàòåëåé åùå çàäîëãî äî òîãî, êàê îôèöèàëüíî åìó ïðèñâîèëè ýòî çâàíèå â 2013 ãîäó. Ïîýòîìó êàæäàÿ âñòðå÷à ñ ïîýòîì ñòàíîâèëàñü íàñòîÿùèì ïîýòè÷åñêèì ïðàçäíèêîì. Ñòèõè ïîýòà çâó÷àëè â êàæäîì âûñòóïëåíèè. Ó âñåõ íàøëèñü ñâîè ëþáèìûå ñáîðíèêè, çàâåòíûå ñòèõè. È îíè ñ óäîâîëüñòâèåì èõ ÷èòàëè, âñïîìèíàëè ñîáûòèÿ è ÷óâñòâà, ñ êîòîðûìè îíè ñâÿçàíû. Äåêëàìèðîâàëè þíûå ÷èòàòåëè, ëþáèìûìè ñòðîêàìè äåëèëèñü Âåðà Àëåêñååâíà Ôîìåíêî, ÷ëåí ïîýòè÷åñêîãî êðóæêà "Íàäåæäà" ðåñïóáëèêàíñêîãî öåíòðà "Çàáîòà", âåòåðàí êóëüòóðû Êëàðà Åñèíîâíà Ñåëüâèíà, çàñëóæåííûé ó÷èòåëü Êàëìûêèè, Ðîññèè Ñîôüÿ Çóðãàíîâíà Áàëàêàåâà, çàñëóæåííûé ðàáîòíèê êóëüòóðû ÐÊ Âàëåíòèíà Õóëõà÷èåâà.
Äàâíèå äîáðûå îòíîøåíèÿ ñâÿçûâàþò ïîýòà è êîëëåêòèâ Ðóññêîé íàöèîíàëüíîé ãèìíàçèè èì. Ñ. Ðàäîíåæñêîãî. Çàñëóæåííûé ó÷èòåëü Êàëìûêèè Åêàòåðèíà Ôåäîðîâíà Ãëàäêîâà ïðèøëà ñ ó÷åíèêàìè ïîçäðàâèòü Ãðèãîðèÿ Ãðèãîðüåâè÷à. Âñòðå÷è ñ ïîýòîì ñòàíîâÿòñÿ äëÿ øêîëüíèêîâ íåçàáûâàåìûìè óðîêàìè ïîçíàíèÿ ðîäíîé ïðèðîäû. Ïîåçäêè ê Îäèíîêîìó òîïîëþ çàïîìíèëèñü äåòÿì èíòåðåñíûì ðàññêàçîì Ãðèãîðèÿ Êóêàðåêè î ïòèöàõ, òðàâàõ, êîòîðûå ðàñòóò íåäàëåêî îò ïàìÿòíèêà ïðèðîäû. Íó, à î ñàìîì òîïîëå ïîýò ìîæåò ðàññêàçûâàòü èì ÷àñàìè…
Î çíà÷åíèè òâîð÷åñòâà ïîýòà ãîâîðèë ïðåäñåäàòåëü Êàëìûöêîãî ðåãèîíàëüíîãî îòäåëåíèÿ Ñîþçà ïèñàòåëåé Ðîññèè Íèêîëàé Ñàíäæèåâ. Îòìå÷àÿ, ÷òî â áèîãðàôèè êàæäîãî ïèñàòåëÿ åñòü çàáàâíûå ìîìåíòû, îí âñïîìíèë, ÷òî êîãäà ïðåäñòàâëÿëè Ãðèãîðèÿ Êóêàðåêó ê çâàíèþ, îí íàïîìèíàë Ãëàâå Ðåñïóáëèêè, ãîâîðÿ, ÷òî þáèëåé íà íîñó, îñòàëîñü òðè äíÿ äî 19 ñåíòÿáðÿ. Ãëàâà Ðåñïóáëèêè Àëåêñåé Ìàðàòîâè÷ îòêðûë íàãðàäíûå áóìàãè, ïðî÷èòàë è ñêàçàë, ÷òî äî äíÿ ðîæäåíèÿ ïîýòà öåëûé ìåñÿö, îí ðîäèëñÿ 19 îêòÿáðÿ. Ïî÷åìó òàê ñëó÷èëîñü? Ãðèãîðèé ðîäèëñÿ 19 ñåíòÿáðÿ, ïîñëå ñëóæáû â àðìèè, â ïàñïîðòå îøèáî÷íî íàïèñàëè 19 îêòÿáðÿ, êàê äàòó ðîæäåíèÿ. Ïîñëå ýòîãî ïèñàòåëè è ÷èòàòåëè îòìå÷àþò äåíü ðîæäåíèÿ Ãðèãîðèÿ Êóêàðåêè öåëûé ìåñÿö ñ 19 ñåíòÿáðÿ ïî 19 îêòÿáðÿ.
Òðóäíî íàéòè òàêîãî ÷åëîâåêà, êîòîðûé òàêæå çíàåò è óìååò ÷óâñòâîâàòü ñòåïü. Ïîýò äîëæåí íå òîëüêî ïèñàòü î ðîäíîé çåìëå, íî è áûòü ïðîïàãàíäèñòîì ñâîåãî êðàÿ. Òàêîâûì è ÿâëÿåòñÿ Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷, è îí âïðàâå íîñèòü çâàíèå ãëàâíîãî ýêîëîãà ðåñïóáëèêè. Íàçâàíèå êàæäîãî åãî ñáîðíèêà ãîâîðèò î åãî çíàíèè ñòåïè, îíè äûøàò ðàçíîòðàâüåì, íàïîëíåíû òîíêèìè íàáëþäåíèÿìè ñîñòîÿíèÿ ïðèðîäû.
Çíàòîê ïîýçèè, îí íàèçóñòü çíàåò áîëåå ñòà ïðîèçâåäåíèé êàëìûöêèõ àâòîðîâ. Ìíîãèå èç ýòèõ ñòèõîâ îí è ïåðåâîäèë íà ðóññêèé. Íèêîëàé Äæàìáóëîâè÷, â ñâÿçè ñ ýòèì âñïîìíèë, ÷òî êîãäà åãî âûäâèíóëè íà ìîíãîëüñêóþ ïðåìèþ "Çîëîòîé æåðåáåíîê", íàäî áûëî ïðåäñòàâèòü ñòèõè íà ÷åòûðåõ ÿçûêàõ - êàëìûöêîì, ìîíãîëüñêîì, ðóññêîì è àíãëèéñêîì.  íåìàëîé ñòåïåíè áëàãîäàðÿ áëåñòÿùåìó ïåðåâîäó Ãðèãîðèÿ Êóêàðåêè è ñòàë îí ëàóðåàòîì ìåæäóíàðîäíîé ïðåìèè.
Îñîáåííîå ìåñòî â òâîð÷åñòâå ïîýòà çàíèìàåò òåìà âîéíû. Ñ äóøåâíûì òðåïåòîì îí ïîñåùàåò ìåñòà áîåâ 28-é Àðìèè, Õóëõóòèíñêèé ìåìîðèàë. Íà "ðîäèíå õîëîäíûõ ðîäíèêîâ" åãî âñåãäà òåïëî âñòðå÷àþò øêîëüíèêè è äèðåêòîð øêîëüíîãî ìóçåÿ Õóëõóòû, çàñëóæåííûé ó÷èòåëü Êàëìûêèè Åêàòåðèíà Î÷èðîâíà Ñàíãàäæèåâà. Äåòè ïèøóò ñî÷èíåíèÿ íà òåìó âîéíû è ÷àñòî â èõ ðàáîòàõ ìîæíî íàéòè îòðûâêè èç êíèãè Ãðèãîðèÿ Êóêàðåêè "Íàòàëüèíà ðîùà".
Ê 75-ëåòèþ ïîýòà Íàöèîíàëüíàÿ áèáëèîòåêà èì. Àìóð-Ñàíàíà ïðèãîòîâèëà ìóëüòèìåäèéíîå èçäàíèå "Êíèãó ñòåïíóþ ÷èòàþ…". Áûë ïîêàçàí òåëåôèëüì, ïîäãîòîâëåííûé òåëåêàíàëîì "Õàìäàí".
Ïîýòè÷åñêóþ ýñòàôåòó ïðîäîëæèëè ìîëîäûå ïîýòû Åâãåíèÿ Ðåøåòíèêîâà è Àëüáèíà Èáðàãèìîâà. Îíè ÷èòàëè ñòèõè ïîýòà, à òàêæå ïîçíàêîìèëè ÷èòàòåëåé ñî ñâîèìè ñòèõàìè, êîòîðûå áûëè íàâåÿíû òâîð÷åñòâîì Ã. Êóêàðåêè.  ñâîåîáðàçíîé ïîýòè÷åñêîé ïåðåêëè÷êå ïîêîëåíèé ìû ñíîâà óñëûøàëè îáðàùåíèå ê ðîäíîé ñòåïè.
Ðàññêàçûâàÿ î òâîð÷åñêèõ ïåðåïëåòåíèÿõ â ñâîåé ñóäüáå, Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâè÷ âñïîìíèë, ÷òî, êîãäà â 1974 ãîäó ïîÿâèëèñü åãî ïåðâûå ñòèõè â ðàéîííîé ãàçåòå, èõ çàìåòèë è îòìåòèë Àëåêñåé Áàëàêàåâ. Áåñöåííûìè óðîêàìè ïîýçèè è æèçíè ñòàëè äëÿ íåãî âñòðå÷è ñî ñòàðøèì ïîêîëåíèåì êàëìûöêèõ ïèñàòåëåé - Ñàíäæè Êàëÿåâûì, Êîíñòàíòèíîì Ýðåíäæåíîâûì, Õàñûðîì Ñÿí-Áåëãèíûì. Ïî åãî ñëîâàì, íåèññÿêàåìûì èñòî÷íèêîì çíàíèé ÿâëÿåòñÿ òâîð÷åñòâî Àëåêñåÿ Áàäìàåâà, ÷òî åãî ðîìàí "Çóëòóðãàí - òðàâà ñòåïíàÿ" èçó÷àþò â ïðàâîñëàâíîé ñåìèíàðèè Òðîèöå-Ñåðãèåâîé ëàâðû. Íå ìîã îí íå ñêàçàòü è î çâîíêîé ëèðå ñâîèõ çåìëÿêîâ è äðóçåé - Äæàíãàðà Íàñóíîâà, Äîëüãàíà Øàíàåâà, ñ êîòîðûìè âìåñòå âîøåë â ëèòåðàòóðó.
Íà êàæäîé âñòðå÷å âñå çàòàèâ äûõàíèå, ñëóøàëè, î ÷åì ãîâîðèë åìó â óòðåííåé òèøèíå Îäèíîêèé òîïîëü, êàê øåïòàëèñü êàìûøè â îäíîé èç ãëóáîêèõ áàëîê, êàê íå äîïîëç äî æèâèòåëüíîãî äåðåâà ïîëîç, êàê ó íåãî îêàçàëîñü ïåðî ðîçîâîãî ïåëèêàíà, êàê îí óçíàë, ÷òî ñòåïíûå òþëüïàíû äàëè íà÷àëî ãîëëàíäñêèì òþëüïàíàì, è î ìíîãîì äðóãîì, ÷åì áîãàòà íàøà êàëìûöêàÿ ñòåïü.
Âîò òàêîé îí òîíêèé ïåâåö è íåóòîìèìûé ïðîïàãàíäèñò ðîäíîé çåìëè. Òàê ìû ïðèîáùèëèñü ê òâîð÷åñêîé ëàáîðàòîðèè èçâåñòíîãî êàëìûöêîãî ïîýòà, êîòîðûé ïîðàäóåò íàñ åùå ìíîãèìè ïîýòè÷åñêèìè è ïðîçàè÷åñêèìè òâîðåíèÿìè
Ãàëèíà ÕÅÉ×ÈÅÂÀ

Îäàõí Ìîñêâàä "Ìë öèâèëèçàöèí òóñê ²ð³ñ³í âîñòîêîâåäåíÿ íîìòíð ÿìàðàí øèíšëëò êåš³õèí òóñêàð" ("Ìîíãîëüñêàÿ öèâèëèçàöèÿ â ôîêóñå ðîññèéñêîãî âîñòîêîâåäåíèÿ") ãèäã ò´ð³ð íàðò-äåëê³í êîíôåðåíö áîëâ. ²ð³ñ³í Íîìèí àêàäåìèí ìåäëèí Âîñòîêîâåäåíÿ èíñòèòóòûí 200 šèëèí ´´íä íåð³äñí Êîíãðåññèí êåìš³íä ýí á¢ðä³ãäâ.
Êåñã öèâèëèçàöèí äåëãðëòë³, äèã-äàðàíëà çàëºëäóëš Ìëûí áîëí ìîœºë ¢íäñò³ êåëí-óëñèí äåëê³í òóóšä áîëí ´äã³ öàãèí á³³äëä îðóëñí èê ò³âöä íåð³äñí êåñã ò´ð³ð ´ðãí ꢢíäâð áîëâ. Äîòð-äóíäûí Àçèéèí ºîëëã÷ öèâèëèçàö áîëšàõ Ìëûí òóóš áîëí ñîéë èèì ç´ð¢ëëò³ð õ³ë³ãäâ: "Ìë áîëí äîòð-äóíäûí Àçèéèí äåëê³í öèâèëèçàöñèí äåëãðëòèí éîâóä òåîðèí õ³ë³öä".
Òåð ìåò "Äîòð-äóíäûí Àçèéèí öèâèëèçàöèí õàíüä Ìëûí òóóšèã øèíšëëºí" ãèäã ò´ð íîìòíðèã îíö ñîíüìñóëâ. "Ìë öèâèëèçàöèí òóóšèí, ñîéëûí, ñîöèàëüí-ýêîíîìè÷åñê äåëãðëòèí, øàšíà áîëí ãåîïîëèòè÷åñê ´äã³ öàãèí á³³äëèí îíö òîîò" ãèäã ò´ð³ð ñîíüí êåñã èëäêëì¢ä íåðò³ íîìòíð êåš, êåñã ñåíð òîîòëà êîíãðåññò èðñí ñïåöèàëèñòíðèã òàíüëäóëâ.
Òåð ìåò "Öèâèëèçàöñèí äèàëîãä í¢¢äë êåëí óëñèí ò³âö, Òîðºí áîëí Ö³³ºèí çàì óëàí õààëºèí äåëãðëòä ýäí³ îðóëñí íèë÷ áîëí ²ð³ñ³-Ìë-Êèòä ýêîíîìèêèí í´êöëòä ´äã³ öàãèí Ìë ÿìàðàí ÷èíð 碢š³õèí òóñê" ò´ð íîìòíðèã ñîíüìñóëâ.
Ìîñêâàä áîëñí êîíôåðåíöä Ìëûí, ÑØÀ-í, Ôðàíöèí, ßïîíÿ ñïåöèàëèñòíð îðëöâ. Êîíôåðåíöèã ÐÀÍ-à âîñòîêîâåäåíÿ èíñòèòóòûí íîìèí ºàðäà÷, àêàäåìèê Â.Â.Íàóìêèí ñåêâ. Íîìòíð ñ³í àøòà, îëíä òóñòà, ê¢ö³ìšò³ ê´äëìø ê¢ö³òõ³ ãèš Ìëûí ºàçàäûí êåðã¢äèí ìèíèñòð Öîãòáààòàð Äàìäèí, Ìëûí Íîìèí Àêàäåìèí âèöå-ïðåçèäåíò, àêàäåìèê ×óëóóíáààòàð Ãýëýãïèë, Ìëûí ñóðºóëü-ýðäìèí, íîìèí, ñîéëûí áîëí ñïîðòûí ìèíèñòåðñòâèí ñîéëûí áîëí áèëã-ýðäìèí õàëõä ê¢ö³äã ïîëèòèêèí äåïàðòàìåíòèí ºàðäà÷ Ñýðãýëýí Áîëä, Ìëûí ÀÍ-³ òóóšèí áîëí àðõåîëîãèí èíñòèòóòûí äèðåêòîð, ìîíãîëîâåäì¢äèí íàðò-äåëê³í àññîöèàöèí ãåíåðàëüí ñåãë³òð ïðîôåññîð Ñàìïèëîäîíîðîâ ×óëóóí ¢ã êåëâ.
Õàëüìã ãîñóíèâåðñèòåòèí íåðí äååð³ñ êîíôåðåíöèí ê´äëìøò õàëüìã ëèòåðàòóðèí áîëí æóðíàëèñòèêèí êàôåäðèí äîöåíò Ñâåòëàíà Öåäåíîâà îðëöâ. "Õàëüìã ãîñóíèâåðñèòåòä ìë òóóš áîëí ñîéë øèíšëëºí³ ç´ð¢ëëòèí áîëâñðëò áîëí äåëãðëò" ãèäã èëäêë ýí óìøâ.
Äîðä ¢çãèí îðí-íóòãóäûí òóóš áîëí ñîéë, àìí ¢ãèí ç´´ð, óðí ¢ãèí ëèòåðàòóð øèíšëëºí³ êåñã ò´ð³ð íàðò-äåëê³í êîíôåðåíöèã Õàëüìã ÃÓ-í ºàðäâð êåñã ä³êš Ýëñòä á¢ð䳚 êåñìí, ýíä íåðò³ íîìòíð, òåð òîîä ÐÀÍ-à Âîñòîêîâåäåíÿ èíñòèòóòûí ñïåöèàëèñòíð èëäêëì¢ä êåš íàðò- äåëê³í øèíšëëòä èê ò³âö³í îðóëñìí.
Ò¢øã÷ ðåãèîíàëüí âóçä ê´äëñí áîëí ñóðñí äååð³í Õàëüìã óíèâåðñèòåòèí íîìòíð, àñïèðàíòíð áîëí îþòíð Âîñòîêîâåäåíÿ èíñòèòóòëà áàò çàëºëäà á³ðí³, áຠíàñòà êåñã õàëüìã íîìòíð ýíä íîìèí êàíäèäàòûí áîëí äîêòîðèí äèññåðòàö õàðññìí, Ìîñêâàí èíñòèòóòûí íîìòíð ýäíä äèññåðòàö áåëäëºíä èê ä´œã³í ê¢ðãí³.
Õàëüìã óíèâåðñèòåòä Âîñòîêîâåäåíÿ èíñòèòóòûí ´äðì¢ä áîëíà, ê¢íäò³ ãèè÷íð îþòíðëà, ìàãèñòðàíòíðëà, áຠíàñòà íîìòíðëà õà𺚠ýâð³ øèíšëëòñèí, èíñòèòóòûí îëí õàëõèí ê´äëìøèí òóñêàð êåëš ´ãí³. Òèèì çàëºëäàí Õàëüìã ÃÓ-í íîìòíðèí ìåðãšëòèã ´´äë¢ëëºíä èê íèë÷³í ê¢ðãí³, òóóšèí, êåëí³ áîëí íàíü ÷èãí øèíšëëòèã ´´ä³í êåìš³íä ê¢ö³ëºíä ä´œ áîëíà.
Òèèãš õàëüìã îþòíð ýêëö êóðñàñ àâí øèíšëëòèí ê´äëìøë³ òàíüëäàä, íåðò³ íîìòíðàñ ¢ëã¢ð àâàä, ýäí³ ö³³ëºâð ñîœñàä, áèèä³í ÷èãí ñîíüí ò´ð ø¢¢š àâíà, òåðíü èðã÷ä³í óëì ã¢í íîìèí ê´äëìø ê¢ö³ëºíä ýäíä ä´œ áîëàä á³³õíü ëàâòà.

Ò¡ÐÂ²Í ªóíà