Зулын чинрин тускар

04-12-2019, 11:19 | Таңһчин зәңгс » Бурхн-шаҗна төрәр

Бурхн Багшин Алтн сўмин гелњ Санан шаљнд шўтдг улсин дунд ціілєврин ик кґдлмш кедгинь меднівидн. Дікід болхла, тґрскнч седклті эн кўн баєчудыг тґрскн келнднь орулхар, тууљан, сойлын, шаљна туск медрл эднд ґгхір чидлін нґґлго ўўлдні. Буйнч седклин сањ тогтаєад, терўні ўўлдврт олн кўўкд-кґвўдиг Санан гелњ орлцулв. Цутхлњ хурлд хальмг келні курсмуд бўрділєнд орлцад, терўні ул деер бурхн-шаљна эклц медрлиг баєчудт дасххар эн шунна. Зулыг угтгч мґргўлмўд эклхин ґмн бидн харєљ кўўндвидн.
- Санан гелњ, Зулыг угтгч мґргўлмўдин тускар бидн зіњглвидн. Болв чигн эн керг-ўўлдврин учр-утхин тускар тодрхаєар келтн гиљ сурљанавидн.
- Љил тґгсхдін ґґрдљ йовна. Давсн љилин ашан диглљ, шин љилд кех тоотан темдглх цаг ирв. Ухан-седклін батлљ авч, чик шиидвр авхд, иргч љилд зеткріс, хаљєр шиидвріс саглулхин эрўл-менд бііхин тґлі імтн Зулын ґмн насан утдуллєна мґргўлд орлцна. Насан утдулна гисн иргчдін темдглљ авсн тоотан кўціхин тґлі саалтг бичі єартха, хаалє цаєан болтха гиљ імтн зальврна. Тернь чик ґрк-бўлиннь тґлі зальврсн деерін тањєчиннь амулњ љирєлин тґлі цугтан ном умшхла цуг імтнд, цуг делкід біідл ясрхмн болљана. Чик седклір бііхлі ямаран чигн керг кўцід бііхмн. Мел єанцарн чик бііхір седхмн биш. Ґнчн-ґвў улст дґњ болљ, тањєчд цуг тоот дигті сіінір делгртхі гиљ ўўлдх кергті. Кўн болєна седкліс цугнь ирлцхмн.
- Санан гелњ, тана тоолврар, ирх љил бўклдін ямаран болх? Зул ґргні гисн ўўлдврин учрнь юундв?
- Йириндін Хулєн љил тґвкнўн, дала ик ўўмін уга болдмн. Болв цуг арвн хойр љилі зурхаг удлго бўклднь барлхвидн. Хурлд ирід, гелњгўдин номд орад, онц харєад, кўн болєн љил ямаран болхинь медљ авч чадљана. Онц харєљ, ном умшулснь деер гиљ кесгнь санна. Болв гелњгўд оларн ном умшсн цагт тер номин кўчнь холванд ик болна.
Зул ґргні гисн ўўлдврин учрнь юундв. Кґвњгір єол кеєід, шар тос кеєід, цґгцд терўгін залљ тівід, єал орулнавидн. Зулын єолнь мадниг хооран татљах му тоот болљана. Тернь шатад, кесг хаљєр юмнас бидн бийін саглнавидн. Єолыг эргўлљіх шар тосн болхла, кўн болєнд учрдг зовлњта йовдл болљана. Цґгцд єол шатад, зовлњ бає-бичкнір уурулгдад, му, хаљєр зањ-авцасн гетлљіх болљанавидн. Ямаранчн му зањгин учр-утхинь медљ авад, терўніс саглх хаалє олдхмн болљана. Иигід хулха кені гисн кўн хармч, дегід ховдг болад тиим му йовдл єарєна. Ўлў ўзні гисн кўўнд деерлкдг седклин ўўл болљана. Тиигід ямаран чигн зањгин учринь медх кергті. Тер цагт біідлиг ясч болхмн.
- Сўл цагт Москва балєснд шаљна ўўлдвр кўцієід, тенд сурєуль сурчах, кґдлљіх баєчудла харєнат. Зулын ґмн тиигірін йовх санан біінў?
- Эрк биш йовхув. Тенд олн хальмгуд бііні. Бурхн–шаљан мартшгоєар тедн ик кґдлмш кені. Шаљна болн буйнч седклин ўўлдвр кўцідг баєчудла би ґґрхн залєлда бірнів. Бидн иигід тавн љилин туршарт хальмгудын сін ґдриг тенд кенівидн. Кґдлмш хіієід баєчудын ик зунь талдан єазр орљана. Біідл тиим. Болв чигн альд йоввчн хальмгуд эврі келін, авъясан, тууљан, сойлан мартх зґв уга. Уњган геехлі, эннь маднд йир іімшгті. Бидн тооєарн йир баахн улс болљанавидн. 2017 љилд кесн то-дигір мадна то 175 мињєн біісмн. Тер цагас давсн љилмўдт кедў кўн єазрасн єарч йовсн болх. Кедў кўн іркин ўўлір імнісн хаєцсн болх. Тегід кедў кўн мана зерглінд бііхнь медхд єундлта болх. Тиигчкід тґрскн келірн келдго ямаран імтн болљахмб?
- Та чик ўг келљініт. Баєчуд дунд кўўндврмўд кесн болхла ик туста болхмн. Нег ўлў іркин ўўлір учрљах му йовдлмудын тускар тоомсрта улсас соњсхла, туснь холванд ик болх гиљ сангдна.
- Іркин хорна тускар, кедў кўўні імнд тер кўрчіхин тускар дањгин келнів. Шидр нег зеткрті йовдл хаалєд учрв. Маши залачнр ірк уусн учрар тиим йовдл учрв. Дікід нег йовдл – Саратовд сурчах бає наста оютн іркин ўўлір імнісн хаєцв. Іркин хорар толєаєан геесн йовдлмуд олн. Мана иргч болљах баєчуд иигід іркіс кґлті ухаєан алдад, імірн шордљахнь саднд йир іімшгті йовдл болљана. Иим йовдлла тесљ болшго. Цугтан хамдан ухалхмн, ўўлдхмн, чидлін хамцулхмн.
- Санан гелњ, олн дунд ціілєврин кґдлмш келєір цааранднь ямаран зура бііні?
- Хальмгт сойлын-гегірлтин Цутхлњ секх кўсл кесгіс нааран нанд амр ґглго билі. Терўг кўцілєнд ґґрдід ирчквидн. Урєљах љилин хаврар терўг секхір белдвр кељінівидн. Кўўкд-кґвўдт бичкніснь авн тґрскн кел дасхх седкл бііні. Гертін, кґдлмштін, хоорндан хальмгуд тґрскн келірн келхш. Тегід школд дассан, эс гиљ Цутхлњ хурлын курсмудт дассан кўн љирєлд олзлљ чадљахш. Тегід хальмгарн кўўндлєн імсхл мет йирини йовдл болдгиг кўцх санан бііні. Мана цутхлњд кўўкд-кґвўдиг насна кемљієірнь багмудт хуваєад дасххмн. Иим тґсвиг кўціхір біінів.
Сансн кергтн цаєан хаалєта болтха!

ЉИРЄЛИН Кермн

Видео